Wpływ diety na przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą, która kojarzy nam się zwykle z ludźmi starszymi oraz z ich postępującym zniedołężnieniem.To schorzenie, odbiaja się na kondycji naszych stawów, organów wewnętrznych oraz na złym stanie psychicznym. Jako jednostka chorobowa znane jest już ponad 200 lat. Leczenie RZS jest niezwykle trudne, polega głównie na zwalczaniu bólu, dbaniu o sprawność układu kostnego i elastyczność stawów. Właściwa dieta jest ważnym elementem, mogącym wpływać łagodząco na objawy i rozwój tego schorzenia.

Czym jest RZS?

Reumatoidalne zapalenie stawów przed laty znane pod nazwą „gościec postępujący” – to autoimmunologiczna choroba tkanki łącznej o charakterze zapalnym. Choroby autoimmunologiczne to takie, w których nasz układ odpornościowy niszczy swoje własne komórki i tkanki, jest swoim własnym wrogiem. Najbardziej charakterystycznymi objawami RZS są:

• symetryczne zapalenie błony maziowej,
• zmiany pozastawowe,
• inne powikłania narządowe.

Pierwszymi objawami choroby są pojawiające się stany zapalne w stawach – dokładniej w ich błonie maziowej. Rozwijające się zapalenie obejmuje następnie cały staw oraz wszystkie najbliższe mu tkanki. RZS dotyczy coraz większej liczby osób na świecie, już ponad 1% populacji boryka się z tym problemem. Statystyki mówią, że w Polsce choruje już 2% populacji. Mylnie kojarzona jest z wiekiem starczym – okazuje się, że pierwsze bóle stawów, świadczące o pojawieniu się choroby zdarzają się już nawet u 25 latków. Wtedy też, objawy są najczęściej bagatelizowane, młodzi ludzie nie spodziewają się, że może dotyczyć ich RZS. Szczyt zachorowań przypada jednak na 40–60 rok życia, przy czym choroba cztery razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą, która z czasem odbiera człowiekowi sprawność fizyczną oraz w wielu przypadkach prowadzi do inwalidztwa. Nieleczony lub zaniedbywany RZS jest przyczyną przedwczesnej śmierci i średnio skraca życie chorych o około 7 lat.

Przyczyny występowania tej choroby nie są jeszcze do końca poznane. Wiadomo jednak, że duży wpływ na etiologię mają czynniki zarówno genetyczne jak i środowiskowe, do których możemy śmiało zaliczyć:

• styl życia,
• ciągły stres, warto znać jego źródło i style radzenia sobie z nim,
• stała ekspozycja organizmu na zakażenia zewnętrzne,
• alergie i nietolerancje pokarmowe,
• niewłaściwa dieta.

Objawy RZS

RZS, jak już wcześniej wspominałam, jest schorzeniem ogólnoustrojowym, oznacza to że objawy nie ograniczają się tylko do zapalenia stawów. Istnieje szereg symptomów dotyczących innych układów. Choremu na RZS często towarzyszy nadmierna potliwość oraz uczucie emocjonalnego rozbicia, które postępuje wraz z chorobą – często doprowadzając do depresji. Chory nie może pogodzić się z dość szybką utratą sprawności fizycznej. Często podniesiona jest także, ze względu na stan zapalny pacjenta, temperatura ciała (tzw. gorączka reumatyczna). Do fizycznych objawów pozastawowych należą zmiany skórne – ciemne plamy,  miejscowy zanik niektórych mięśni i powiększenie węzłów chłonnych. Osobom chorym na RZS towarzyszą także liczne schorzenia układu naczyniowo-sercowego, m.in. zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie naczyń wieńcowych, miażdżyca. W okolicach stawu nadgarstkowego, kostek i kolan często pojawia się znacznej wielkości opuchlizna.

Leczenie RZS

Leczenie RZS przynosi skutki jedynie, gdy prowadzone jest skrupulatnie, przez odpowiednich specjalistów. Najczęściej polega ono na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i  leków przeciwbólowych. Istnieje również szereg medykamentów, które są skoncentrowane na leczeniu objawów choroby. Należą do nich metotreksat oraz sole złota. Ważną rolę w RZS odrgywa także leczenie niefarmakologiczne – polegające głównie na prowadzeniu rehabilitacji, modyfikacji stylu życia oraz na odpowiedniej diecie, która nie sprzyja powstawaniu stanów zapalnych. Wiele ostatnio mówi się także o lampach podczerwieni, które mogą redukować uczucie bólu oraz zwiększać sprawność stawów objętych chorobą.

RZS a właściwy dobór diety

Często mówi się o interakcjach przyjmowanych leków ze składnikami żywieniowymi. Ma to swoje potwierdzenie również w przypadku osób leczących się na RZS. Leki przepisywane w tym schorzeniu, takie jak wcześniej wspominany: metotreksat, kortykosteroidy oraz sulfonamidy – wpływają na zaburzenia wchłaniania wielu składników odżywczych z układu pokarmowego. Mowa przede wszsytkim o kwasie foliowym, witaminie B6 . Leki z rodziny glikokortykosteroidów wpływają na zmniejszenie wchłaniania wapnia z jelit. Został on opisany przeze mnie w jednym z ostatnich artykułów. W organizmie z powodu stosowanych leków powstają liczne niedobory pokarmowe. Zaleca się osobom chorym suplementację diety w witaminy i składniki mineralne.

Szereg najnowszych badań udowodniło, że objawy choroby ulegają zaostrzeniu po spożyciu niektórych produktów spożywczych. Ta tendencja została zauważona u ponad 1/3 chorych na RZS. Nieprawidłowa dieta może więc nasilać objawy zapalenia, poprzez zwiększanie stężenia amin prozapalnych we krwi. Należy więc ograniczyć spożycie produktów o wysokiej zawartości histaminy takich jak:

• surowe i dojrzewające mięsa,
• czekolada,
• sery pleśniowe i długo dojrzewające,
• rośliny strączkowe,
• pomidory,
• cytrusy,
• mocna herbata,
• alkohol.

Odpowiednio dobrana dieta ma więc ogromny wpływ na zmniejszenie dolegliwości bólowych RZS-u. Zaplanowana przez dietetyka, może również doprowadzić do sytuacji, w której lekarz prowadzący zaproponuje nam odstawienie lub zmniejszenie dawek przyjmowanych leków.

Mówi się, że dieta wegeteriańska jest najlepsza dla chorych na RZS – trzeba jednak pamiętać, aby wzbogacać ją o tłuste ryby morskie. Rybie mięso jest źródłem pełnowartościowego białka, wapnia i jodu. Jednak przede wszystkim jest to bogate źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które chronią serce, usprawniają funkcje mózgu i poprawiają ruchomość stawów. Z warzyw w RZS najlepiej jeść te nieprzetworzone lub gotowane, unikać natomiast smażonych na oleju i grillowanych. Cennymi warzywami w walce z chorobą są przede wszystkim warzywa bogate w związki siarkowe, takie jak: cebula, czosnek, por, szparagi. Ograniczają one rozwój stanu zapalnego, a w remisji choroby przeciwdziałają jego nawracaniu.

Owoce to grupa, której właściwie nie trzeba ograniczać chorując na RZS.  Zawierają one dużo witaminy C, która jest odpowiedzialna za utrzymanie naszych stawów i ściegien w dobrej kondycji, wzmagając produkcję kolagenu w organizmie. To składnik, który możemy odnaleźć także w różnego rodzaju galaretkach. Jest go dużo w galaretkach zwierzęcych, a także owocowych, dlatego w przebiegu choroby warto pić kilka razy w tygodniu taki napój. W aptekach lub sklepach ze środkami dietetycznymi możemy dostać hydrolizaty kolagenu, wyciąg z płetwy rekina oraz kolagen w tabletkach. To wszystko pomoże zniwelować bolesne objawy choroby oraz poprawi ogólną kondycję osoby borykającej się z RZS.

RZS jest ciężką i dość uciążliwą chorobą, utrudniającą codzienne życie – chorzy często tracą wiarę w poprawę swojego stanu zdrowia. Czynności, które wcześniej nie sprawiały im najmniejszego problemu – wraz z przebiegiem choroby, stają się dla nich coraz trudniejsze. Mają problemy z zaciskaniem dłoni, z utrzymywaniem szklanki z herbatą, a nawet ze zrobieniem kanapki. Z czasem całkowicie tracą umiejętność wykonywania precyzyjnych ruchów palcami. Bezsilność w takich prostych sytuacjach prowadzi do narastającej frustracji, dlatego osobom chorym należy okazywać dużo zrozumienia i wsparcia. Chorzy na RZS twierdzą, że leki które przepisują im lekarze przynoszą jedynie krótkotrwałą ulgę w bólu. Również czynniki pogodowe mają wpływ na nasilenie objawów. Osoby chore lepiej czują się, gdy jest ciepło. Niskie temperatury bardzo pogarszają stan stawów i zmniejszają ich ruchliwość.

Skąd to wszystko wiem? Moje obie babcie chorują na reumatoidalne zapalenie stawów. Jest więc to temat, z którym spotykam się na co dzień – mam nadzieję, że dzięki temu będziecie mogli zrozumieć, czym jest RZS i wiedzieć jak można pomóc osobom borykającym się z tym problemem zdrowotnym.