Czerwienica prawdziwa a dieta – zasady, produkty zalecane i zakazane oraz efekty

Czerwienica prawdziwa to choroba zaliczana do nowotworowych o przewlekłym przebiegu. Diagnoza czerwienicy prawdziwej stawiana jest stosunkowo rzadko, a rokowania pacjentów starszych, którzy należą do grupy narażenia, poprawnie leczonych farmakologicznie, są bardziej optymistyczne w porównaniu z rówieśnikami, którzy nie zmagają się z chorobą. Leczenie można wspomóc dietoterapią, której celem jest obniżenie wystąpienia ryzyka zakrzepów.

Czym jest czerwienica prawdziwa – podstawowe informacje

Czerwienica prawdziwa jest chorobą genetyczną, której diagnozę stawia się na podstawie nieprawidłowych wyników badań morfologicznych krwi. Schorzenie dotyczy szpiku kostnego, który produkuje nadmierną ilość erytrocytów. W momencie stwierdzenia zbyt wysokich wartości składników krwi, czyli erytrocytów, hemoglobiny oraz hematokrytu, pacjent zostaje skierowany do hematologa celem dalszych badań. Zaburzenia zwiększają bowiem ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi, które mogą zatkać dopływ krwi do ważnych narządów. U 65-97% pacjentów chorych na czerwienicę prawdziwą stwierdza się mutację genu kinazy tyrozynowej JAK2, co daje dowód na genetyczne podłoże choroby ¹.

Objawy czerwienicy prawdziwej

Pacjenci, u których zdiagnozowano czerwienicę, mogą zmagać się z wieloma objawami choroby m.in. wysokim ciśnieniem, bólami i zawrotami głowy, świądem (zwłaszcza po kąpieli), zmianą koloru skóry na czerwoną czy zwiększoną podatnością na zakrzepy. Wskutek wytwarzania dużych ilości czerwonych krwinek może także dojść do powiększenia śledziony i wątroby. ²

Czy czerwienica prawdziwa jest groźna?

Jeżeli choroba nie jest zdiagnozowana i leczona, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. W dłuższej perspektywie zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepów, udaru, zawału serca, a także uszkodzenia narządów (serca, wątroby czy śledziony).

Czy czerwienicę prawdziwą można wyleczyć?

To choroba przewlekła, dlatego leczenie skupia się na kontrolowaniu objawów, zmniejszaniu ryzyka powikłań i poprawie jakości życia pacjenta. W niektórych przypadkach zachodzi konieczność przeszczepienia szpiku kostnego, niemniej rutynowe leczenie polega na przyjmowaniu leków zmniejszających produkcję czerwonych krwinek oraz kontroli nadciśnienia i zmniejszenia ryzyka zakrzepów.

Zasady dietetyczne dla chorych na czerwienicę prawdziwą

Podstawą leczenia czerwienicy prawdziwej jest przyjmowanie środków farmakologicznych, które pozwalają skutecznie kontrolować liczbę czerwonych krwinek oraz zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak zakrzepy. Biorąc pod uwagę, że choroba ma charakter przewlekły, leki oraz dieta przy czerwienicy prawdziwej koncentrują się na poprawie jakości życia pacjenta oraz minimalizowaniu ryzyka powikłań.

Czerwienica prawdziwa należy do chorób nowotworowych. Pacjent pod opieką hematologa, który poprawnie prowadzi leczenie farmakologiczne, przeżywa porównywalną ilość lat względem osób zdrowych. Terapia dietetyczna ma na celu między innymi eliminację interakcji między żywnością a lekami.

Zalecenia dietetyczne:

• ograniczenie spożycia produktów bogatych w witaminy K i E, które mogą obniżać skuteczność działania leków przeciwzakrzepowych;
• ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i cukrów;
• spożywanie produktów bogatych w antyoksydanty, np. truskawki czy kiwi;
• zwiększone spożycie witaminy C, która wspomaga zdrowie naczyń krwionośnych i wykazuje działanie przeciwutleniające.

Zalecenia dotyczące stylu życia:

• unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego;
• utrzymywanie optymalnego poziomu nawodnienia;
• ograniczenie spożycia mocnej kawy oraz naparów z herbaty;
• odstawienie alkoholu i używek.

Dieta w czerwienicy prawdziwej – produkty zalecane i zakazane

Zdrowa i zbilansowana dieta przy czerwienicy prawdziwej zawsze idzie w parze z farmakoterapią. Chorzy powinni przestrzegać zaleceń lekarza i dbać o odpowiednią podaż płynów — najlepiej 2 litry wody w ciągu dnia. Nawodnienie ma pozytywny wpływ na stan naczyń krwionośnych, a najlepszym wyborem pozostaje woda — ewentualnie herbaty ziołowe bez dodatku cukru.

Produkty niezalecane przy czerwienicy:

• Produkty smażone na tłuszczach — zwiększają stan zapalny w organizmie oraz prowadzą do problemów z układem krążenia.
• Produkty wysokoprzetworzone — zawierają szkodliwe tłuszcze trans oraz sól, które mają negatywny wpływ na serce i układ krążenia.
• Produkty bogate w sól — nadmiar soli zwiększa ciśnienie krwi i może powodować tworzenia zakrzepów.
• Produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe — wpływają na kondycję układu sercowo-naczyniowego.
  
• Nadmiar produktów bogatych w żelazo — orzechy włoskie i nerkowce, suche nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, groch, fasola, soja), szpinak, natka z pietruszki, buraki, wątroba, podroby.
• Produkty zawierające składniki o naturalnym działaniu na rozrzedzenie krwi — (kurkuma, imbir, czosnek, truskawki, żeń-szeń, miłorząb japoński, rumianek, szałwia). Stosowanie ich dodatkowo może spowodować nadmierne rozrzedzenie krwi, co może być przyczyną krwotoku.
• Picie soku grejpfrutowego oraz żurawinowego, które mogą powodować obniżenie aktywności leków przeciwzakrzepowych, nasilając krwotoki.

Produkty zalecane przy czerwienicy prawdziwej:

Żywienie nie odbiega od żywienia podstawowego, za wyjątkiem ograniczenia spożycia produktów niezalecanych. Dieta powinna być zgodna z zapotrzebowaniem organizmu na energię oraz składniki odżywcze, dostosowana indywidualnie do potrzeb organizmu pacjenta z uwzględnieniem płci, wieku, masy ciała wzrostu oraz aktywności fizycznej.

Czerwienica prawdziwa: co jeść na co dzień?

• błonnik i pełnoziarniste produkty zbożowe: owies, kasza gryczana, quinoa, brązowy ryż czy pełnoziarnisty chleb;
• owoce o niskim IG: jagody, maliny, truskawki, maliny, jabłka, gruszki czy cytrusy;
• tłuste ryby: makrela, sardynki czy łosoś;
• migdały, siemię lniane, nasiona chia czy słonecznik;
• chude mięsa: kurczak (bez skóry), indyka, chuda wołowina.

Przykładowy jadłospis dzienny

Śniadanie: owsianka na wodzie z dodatkiem świeżych owoców (np. jagód) i nasion słonecznika oraz herbata ziołowa bez cukru.
Przekąska: jogurt naturalny z łyżką siemienia lnianego.
Obiad: pieczony filet z kurczaka z warzywami gotowanymi na parze, ryżem brązowym, a do tego woda z cytryną.
Podwieczorek: marchewka z pastą warzywną.
Kolacja: gotowane jajka, pieczony łosoś, pomidor, ogórek, chleb razowy i woda mineralna.

Dlaczego dieta w czerwienicy prawdziwej jest tak ważna?

Dieta stosowana w czerwienicy prawdziwej jest elementem wspomagającym terapię farmakologiczną i opiera się na eliminacji ewentualnych niekorzystnych interakcji między składnikami żywności, a lekami przeciwzakrzepowymi. Stosowanie się do zasad diety wspomaga farmakoterapię poprzez brak hamowania lub nadmiernej aktywacji preparatów przeciwzakrzepowych. Regularne badania morfologii krwi oraz innych parametrów pomagają ocenić rozwój choroby i dokonać niezbędnych modyfikacji diety.

Dieta w czerwienicy prawdziwej może przynieść znaczną poprawę jakości życia pacjentów. Dzięki współpracy z dietetykiem, który pomoże dopasować odpowiednią dietę, oraz regularnym badaniom i konsultacjom z lekarzem, chory może funkcjonować bez bólu i przykrych dolegliwości ⁴.

1. Silver RT. The frequency of the JAK2 V617F mutation in patients with polycythaemia vera (PV) has ranged from approximately 65–97%. J Clin Oncol, 2006, online: https://ascopubs.org/doi/10.1200/jco.2006.24.18_suppl.6587, [dostęp 18.11.2025][↩]
2. Joanna Góra-Tybor, Czerwienica prawdziwa i nadpłytkowość samoistna — diagnostyka i terapia, Hematologia 2014, online: https://journals.viamedica.pl/hematology_in_clinical_practice/article/download/39420/27398, [dostęp 18.11.2025][↩]
3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa: NIZP-PZH, 2020 (wersja elektroniczna). Online: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2025/02/Normy-zywienia-dla-populacji-Polski-1-1.pdf?utm_source=chatgpt.com, [dostęp 18.11.2025][↩]
4. Luque L. F. M. i in. – The NUTRIENT Trial (NUTRitional Intervention among Myeloproliferative Neoplasms), Maj 2023. Online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10197802/, [dostęp 18.11.2025][↩]