Właściwości, kalorie, indeks glikemiczny i wady cukru brzozowego

Aktualizacja: 28 marca, 2024

Jednym z najczęściej popełnianych błędów żywieniowych dzieci, dorosłych, osób w podeszłym wieku jest nadmierna podaż cukru w diecie. Z uśmiechem na twarzy sięgamy po słodycze w postaci: ciast, ciasteczek, lodów cukierków. Jeśli już mamy ochotę na coś słodkiego to zadbajmy by znalazła się w nim substancja o nazwie – ksylitol.

Ksylitol – cukier brzozowy

Ksylitol pod względem chemicznym i metabolicznym jest pentanolem, zawiera 5 atomów węgla w cząsteczce. Dlatego przynależy on do alkoholu (spokojnie nie da się nim upić), a nie tak jak zwykły cukier buraczany/ trzcinowy do węglowodanów. Cukier brzozowy występuje w owocach (jagodach, malinach), warzywach (np. w kolbie kukurydzy). Na skalę przemysłową, wytarzany jest m.in. z włókien brzozy, stąd nazwa „cukier brzozowy”. Można go kupić w sklepach ze zdrową żywnością w postaci krystalicznej, bądź formie: drażetek, gum do żucia, dżemów, soków. Jako dodatek do żywności znajdziemy go pod nazwą E 967, nie należy się bać wszystkich „substancji E” przykładowo pod E 300 kryje się kwas askorbinowy, czyli witamina C.

Organizm człowieka wytwarza go w ilości ok. 15 g/ dobę z różnych źródeł spożywczych np. podczas przetwarzania błonnika ze zbóż. Według WHO – Światowej Organizacji Zdrowia, cukier brzozowy jest bezpieczny niezależnie od stosowanej dawki. Można wprowadzić do diety większą ilość ksylitolu, ale należy to robić stopniowo, tak by organizm „miał czas” wydzielić dostateczną ilość enzymów trawiących ten składnik. Nagłe zastosowanie ksylitolu w dużej ilości nie jest śmiertelne, ale powoduje łagodne przeczyszczenie. Zalecana, rozsądna ilość dla dorosłych wynosi 40 g/ dobę (ok. 8 łyżeczek). U dzieci od 3 r.ż. można wprowadzić ksylitol w małych dawkach ok. 0,5 g/ dobę, powinno się obserwować u nich reakcję przewodu pokarmowego i dopiero w przypadku, gdy nie pojawią się dolegliwości związane z zaburzonym trawieniem – automatycznie zwiększyć zawartość słodzika.

Ksylitol – właściwości

Ksylitol nie fermentuje w przewodzie pokarmowym w przeciwieństwie do laktozy, glukozy, fruktozy i sacharozy.

Można stosować go w postaci aerozolu do nosa, ponieważ hamuje rozwój bakterii streptococcus pneumoniae powodujących zapalenie ucha środkowego oraz korzystnie wpływa na zatoki. W przeciwieństwie do sacharozy, ksylitol utrudnia rozwój grzybicy i drożdżaków w przewodzie pokarmowym. Przeciwdziała powstawaniu bakteriom jelitowym tj. helicobacter pylori.

Ksylitol ułatwia mineralizację organizmu, zwiększa przyswajanie wapnia i tym samym przywraca prawidłową konsystencję kości.

Polecane jest jego spożycie go w formie drażetek do ssania przy kserostomii, czyli suchości błony śluzowej w jamie ustnej, ponieważ stymuluje wydzielanie śliny.

Przeciwdziała próchnicy zębów i zapaleniu dziąseł. Przywraca prawidłowe pH śliny (próchnica rozwija się przy pH poniżej 5,5), chroni przed powstawaniem bakterii próchnicotwórczych w tym najgroźniejszej: streptococcus mutans. Profilaktycznie, zaleca się płukanie jamy ustnej ksylitolem nawet tuż po umyciu zębów. Dla wielu z nas może wydawać się to niedorzeczne – jak można płukać cukrem jamę ustną? Jednak należy zwrócić uwagę, że ksylitol zawarty jest w pastach, różnego rodzaju płukankach do zębów i gumie do żucia.

Ksylitol – kalorie i indeks glikemiczny

Kaloryczność ksylitolu jest dwukrotnie mniejsza niż tradycyjnego cukru białego.

Posiada wielokrotnie niższy indeks glikemiczny (IG=8) niż sacharoza, dlatego polecany jest dla diabetyków. Sprawdź jak działa niski indeks glikemiczny w żywieniu sportowców wytrzymałościowych. 

Ksylitol – wady

Ksylitol poza swoimi licznymi zaletami, posiada także wady. Jedną z nich jest tak jak wspomniane zostało powyżej – objawy chorobowe typu biegunka występujące przy nagłej i jednocześnie dużej podaży tego słodzika.

Kolejną niekorzystną cechą cukru brzozowego jest jego cena. W stosunku do innych substancji słodzących, jest bardzo drogi. 1 kg ksylitolu fińskiego, pochodzenia drzewnego to koszt rzędu 25–30 zł. Tańszą wersję stanowi ksylitol chiński, ponieważ pozyskiwany on jest z ksylanów zawartych w kolbie kukurydzy. Kukurydza tworzy szersze spektrum dostępu surowca, ponieważ w dużym stopniu jest modyfikowana genetycznie (GMO).

Według WHO ilość energii pozyskiwanej z cukrów prostych powinna wynosić nie więcej niż 10% węglowodanów ogółem. W diecie Polaków występują nawyki żywieniowe wskazujące na nadmierne spożycie cukru. Lubimy dosypać sobie 2–3 łyżeczki cukru buraczanego do kawy, herbaty, a gdy nadchodzi czas na podwieczorek to nieodzownym elementem tego rytuału stają się dla nas ciasta francuskie, ciasteczka, rogaliki. Nie przejmując się przy tym wzrostem masy ciała, czego konsekwencją jest nadwaga, otyłość a nawet cukrzycy typu 2.

Ksylitol jest świetną alternatywą dla cukru białego, dlatego można nim zastąpić słodycze m. in. dla dzieci. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem jest ich całkowita eliminacja, ale jeśli już rodzice, dziadkowie nie potrafią odmówić swoim maluchom czegoś słodkiego, to lepiej żeby był to produkt na bazie ksylitolu.

Łączmy przyjemne z pożytecznym, wybierając ksylitolowe słodkości. Pamiętamy jednak, by wprowadzać cukier brzozowy do diety stopniowo, aby uniknąć sensacji ze strony układu pokarmowego.