Dieta w dnie moczanowej i przykładowy jadłospis

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Dna moczanowa jest bolesną chorobą, znaną już od czasów Hipokratesa. W przeszłości  nazywano ją „chorobą królów” lub „chorobą ludzi bogatych”. Określenia te nawiązywały do dobrobytu oraz spożywania nadmiernej ilości jedzenia i alkoholu, co przyczyniało się do rozwoju dny moczanowej i występowania objawów. Obecnie ta choroba może dotknąć każdego, nie tylko najbogatszych. Szacuje się, że zachorowalność na tę jednostkę chorobową w ostatnich latach znacząco wzrosła, dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jak można się przed nią uchronić modyfikując nawyki żywieniowe i styl życia.

Dna moczanowa

Dna moczanowa to choroba charakteryzująca się występowaniem zapalenia stawów wywołanego krystalizacją moczanu sodu w płynie stawowym. Odkładające się kryształy powodują stan zapalny i pojawienie się następujących objawów: bolesności stawów, zaczerwienienia a także sztywności zajętych stawów. W przypadku połowy chorych najczęściej zajętym miejscem jest staw śródstopno-paliczkowy. Często procesem chorobowym dotknięte są również stawy skokowe, kolanowe, stawy nadgarstka i palców. Nadmiar kwasu moczowego i jego odkładanie się w organizmie może dotyczyć również nerek, dróg moczowych, ścianek tętnic oraz innych tkanek. Za prawidłowe stężenie kwasu moczowego w surowicy uważa się wartości nie przekraczające 7 mg/dl.

Zwiększenie stężenia kwasu moczowego może być spowodowane nadmiernym wytwarzaniem tego związku lub niedostatecznym jego wydalaniem. Obecnie stwierdzono, że hiperurykemia odgrywa znaczącą rolę także w rozwoju nadciśnienia tętniczego, chorób układu krążenia oraz chorób nerek.

Warto wiedzieć, że jest najczęsściej zapalenie wielostawowe występuje u mężczyzn po 40 r. ż. Natomiast u kobiet szczyt zachorowalności występuje po 65 r. ż. W ostatnich latach obserwuje się wzrost częstości zachorowań na tę jednostkę chorobową. Związane jest to m.in. z częstszym występowaniem czynników ryzyka, czyli zmianami w sposobie odżywiania się: zwiększoną konsumpcją produktów mięsnych i większym spożyciem piwa. Ryzyko wystąpienia dny znacznie wzrasta również w przypadku wskaźnika BMI przekraczającego normę i wskazującego na otyłość.

Szacuje się, że nieprawidłowości diety związane z nadmierną konsumpcją alkoholu i napojów słodzonych, zwiększone spożycie mięsa i owoców morza odpowiada za ok.12% przypadków skazy moczanowej.

Należy również wspomnieć, że dna moczanowa często występuje u osób posiadających cechy  zespołu metabolicznego, a więc wspomnianej już otyłości brzusznej, a także nadciśnienia, insulinooporności oraz nieprawidłowego stężenia lipidów.

Wyróżnia się dwie postacie choroby:

Pierwotną (przyczyną jest zaburzenie genetyczne) oraz wtórną – występującą jako wynik już istniejących chorób, m.in. białaczki, nadczynności przytarczyc, nadciśnienia tętniczego.

W przebiegu choroby wyróżnia się 4 okresy: bezobjawowej hiperurykemii, okres napadów ostrego zapalenia stawów, okres międzynapadowy, okres przewlekłego zapalenia.

Zalecenia ogólne obejmują m.in. edukację chorego, która dotyczy kontroli masy ciała oraz monitorowania stężeń glukozy i lipidów w surowicy krwi podczas wykonywania okresowych badań.

Dna moczanowa – leczenie

Warunkiem powodzenia leczenia pacjenta chorującego na tę jednostkę jest ewentualne zmniejszenie nadmiernej masy ciała, a także modyfikacja nawyków żywieniowych, czyli mniejsze spożycie alkoholu – szczególnie wysokoprocentowego, piwa oraz  mniejsze spożycie produktów bogatopurynowych.

W badaniach stwierdzono istotny wpływ stosowania ograniczeń dietetycznych na zapobieganie hiperurikemii oraz łagodzenie przebiegu choroby. Produktami przypuszczalnie zmniejszającymi ryzyko dny są produkty bogate w witaminę C. Nie można również zapominać o roli regularnej aktywności fizycznej, dbaniu o prawidłową podaż płynów i nie dopuszczaniu do odwodnienia organizmu.

Dna moczanowa – dieta

Przestrzeganie diety u pacjentów z dną moczanową przynosi wiele korzyści, przede wszystkim łagodzi objawy oraz zapobiega nawrotom choroby.

Dieta powinna opierać się na produktach ubogopurynowych, z których powstają niewielkie ilości kwasu moczowego:

• warzywa (np. bakłażany, papryka, cykoria, kapusta, roszponka, ogórki, marchew, kalarepa, sałata, rzodkiewki, buraki, ziemniaki, pomidory, cukinie, kalafior, seler, szparagi, cebula),
• owoce (np. jabłka, gruszki, wiśnie, ananas, kiwi, czereśnie, śliwki, truskawki, pomarańcze, banany),
• produkty zbożowe (pieczywo, ryż, kasza, makarony), mleko i przetwory mleczne, jaja oraz orzechy.

Produkty, z których powstają duże ilości kwasu moczowego powinny być wykluczone z diety:

• podroby (np. wątróbki, serca, nerki, ozorki),
• ryby i przetwory rybne (np. szproty, śledzie, sardynki, tuńczyk, łosoś wędzony, karp ze skórą, makrela wędzona),
• owoce morza, ikra,
• galarety mięsne, mocne wywary z mięs, konserwy.

Produkty, które powinny być spożywane w ograniczonych ilościach:

• wędliny, kiełbasy, parówki, mięsa (np. wołowina, jagnięcina, wieprzowina, drób, dziczyzna),
• nasiona roślin strączkowych,
• dorsz, sandacz, mintaj,
• grzyby,
• czekolada,
• kukurydza.

Związków purynowych nie zawierają również:

• masło, śmietana, miód, dżemy, marmolady i cukier.

Jednak w przypadku współwystępowania dny moczanowej z cukrzycą, hipercholesterolemią lub hiperlipoproteinemią, produkty te powinny być spożywane w niewielkich ilościach.

Istotne jest również unikanie fruktozy obecnej w napojach i sokach owocowych oraz zwiększone spożycie niskotłuszczowych produktów mlecznych, które obniżają poziom kwasu moczowego.

Zawartość białka w diecie powinna być dostosowana do potrzeb fizjologicznych. Tłuszcze należy ograniczyć, ponieważ wzmagają wchłanianie zwrotne moczanów w kanalikach nerkowych. Zaleca się  wyeliminowanie tłuszczów zwierzęcych i utwardzonych tłuszczów roślinnych. Zapotrzebowanie energetyczne powinny uzupełniać węglowodany, które mają właściwości wzmagające wydalanie moczanów.

Technika sporządzania posiłków opiera się na gotowaniu w wodzie lub na parze. Mięso gotuje się wyłącznie w dużej ilości wody i nie wykorzystuje się powstałego wywaru, zabieg ten umożliwia wypłukiwanie puryn i tym samym zmniejszenie ich ilości.

Korzystne jest przygotowywanie potraw bez tłuszczu i stosowanie niewielkiego dodatku tłuszczów roślinnych, takich jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek czy olej lniany na surowo do ugotowanych potraw. Zabrania się spożywania potraw smażonych, pieczonych i duszonych.

Posiłki należy spożywać regularnie. Wskazane jest spożycie ostatniego posiłku 4–5 h przed snem, ponieważ w nocy zwiększa się ilość zatrzymywanego w organizmie kw. moczowego. Dieta pacjenta z dną powinna również obejmować zwiększoną podaż płynów, nawet do 3 l dziennie, zapobiega to wytrącaniu się kw. moczowego. Bezwzględnie należy wyeliminować z diety piwo i inne napoje zawierające alkohol ze względu na ich właściwości aktywujące metabolizm puryn oraz hamujące wydalanie kwasu moczowego z organizmu. W przypadku prawidłowej masy ciała wartość kaloryczna diety powinna pokrywać zapotrzebowanie energetyczne chorego. Osoby z nadwagą powinny dążyć do obniżenia nadmiernej masy ciała pod kontrolą lekarza i dietetyka.

Dna moczanowa – jadłospis

ŚNIADANIE:  Placuszki z serka wiejskiego z dodatkiem startego jabłka. Kanapki z pieczywem graham posmarowanego margaryną wysokogatunkową,  z dodatkiem  gotowanej szynki oraz warzyw – rzodkiewki, ogórka. Słaba herbata.

II ŚNIADANIE: Sałatka z awokado, rukoli, pomidorów, papryki, jajka z dodatkiem sosu z oliwy z oliwek i ziół.

OBIAD: Krem z dyni z grzankami pszennymi. Ziemniaki z gotowaną piersią z indyka w sosie warzywnym, surówka z buraków, kompot.

PODWIECZOREK: Koktajl z jogurtu naturalnego, pomarańczy, kiwi i orzechów.

KOLACJA: Papryka nadziewana ryżem brązowym i warzywami. Herbata owocowa.