Nieżyt żołądka. Objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Aktualizacja: 10 grudnia, 2017

Nadmierne spożycie alkoholu, czy długotrwałe stosowanie leków, takich jak aspiryna czy ibuprofen mogą powodować zapalenie błony śluzowej żołądka.  Dolegliwość ta może przebiegać bezobjawowo, ale często bywa bardzo uciążliwa. Odpowiednio szybko wdrożone leczenie farmakologiczne i dietetyczne może uchronić od przykrych konsekwencji tej choroby. Ból w nadbrzuszu, biegunka, wymioty – nie bagatelizuj tych objawów.

Nieżyt żołądka

Nieżyt żołądka to zapalenie błony śluzowej tej części przewodu pokarmowego spowodowane różnymi czynnikami.  Występuje w postaci ostrej (krwotoczne, wywołane przez Helicobacter pylori, ropne) lub przewlekłej w następujących odmianach: przewlekłe zapalenie niezanikowe, wywołane przez Helicobacter pylori, autoimmunologiczne zapalenie zanikowe, gastropatia żółciowa.

Do innych nieco rzadszych przyczyn powstania zapalenia żołądka zalicza się zapalenia chemiczne (reaktywne), popromienne, ziarniniakowe (choroba Leśniowskiego-Crohna, sarkoidoza, ziarniniak Wegenera), infekcyjne (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze, kiłowe).

W praktyce klinicznej nieżytem żołądka nazywa się stany, gdzie następuje uszkodzenie błony śluzowej żołądka a także dwunastnicy, bez względu na to, czy w badaniu stwierdza się odczyn zapalny. W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. gastropatią. Rzeczywiste stany zapalane błony śluzowej żołądka określane są mianem gastritis.

Nieżyt żołądka – objawy

Zapalenie błony śluzowej żołądka może przebiegać bezobjawowo. Jednak najczęstszym symptomem jest  niecharakterystyczny ból w górnej części brzucha (lub w innych częściach jamy brzusznej).

Inne typowe objawy nieżytu żołądka to:

• nudności;
• wymioty (mogą być przezroczyste, zielone lub żółte, czasami ze smugami lub całkowicie krwiste, w zależności od nasilenia zapalenia żołądka);
• odbijanie;
• wzdęcia;
• szybkie uczucie nasycenia po posiłku;
• utrata apetytu;
• niewyjaśniony spadek masy ciała.

Nieżyt błony śluzowej żołądka bywa niebezpieczny, gdyż może prowadzić do niedokrwistości objawiającej się szybką męczliwością, sennością, blednięciem oraz dusznością.

Szczególnie niebezpieczną formą nieżytu żołądka są krwotoczne zapalenia błony śluzowej, wywoływane najczęściej czynnikami toksycznymi, jak alkohol, salicylany, glikozydy, niektóre leki przeciwnowotworowe. W tym przypadku dochodzi do pojawiania się „mikropęknięć” w błonie śluzowej żołądka i krwawienia z tych miejsc, co w krótkim czasie doprowadza do nasilonej niedokrwistości. Objawem alarmowym są smoliste stolce, wskazujące na aktywne krwawienie do przewodu pokarmowego.

Nieżyt żołądka – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn wywołujących ostre zapalenie żołądka zalicza się:

• nadużywanie alkoholu;
• nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryna, ibuprofen);
• stres;
• urazy, oparzenia, ciężkie zatrucia;
• choroby OUN (wrzód Cushinga związany z ciężkim uszkodzeniem OUN).

Zapalenie błony śluzowej żołądka może być także spowodowane zarzucaniem żółci z dwunastnicy do żołądka. Wnikanie kwasu solnego, kwasów żółciowych, proteaz przez uszkodzoną barierę ochronną powoduje stymulację włókien nerwowych, uwalnianie histaminy, uszkodzenie naczyń.

Również bardzo często infekcja bakterią Helicobacter pylori może wywołać ostre zapalenie żołądka, które po około 2 tygodniach ulega samowyleczeniu lub przechodzi w stan przewlekły.

Przewlekłe zapalenie to przedłużający się stan zapalny błony śluzowej tego narządu, jego występowanie  wzrasta wraz z wiekiem. Przyczyniają się do niego:

• zakażenia bakteryjne (np. Helicobakter pylori,  które jest przyczyną około 80% wszystkich przewlekłych zapaleń);
• refluks żółciowy;
• stres;
• choroby autoimmunologiczne.

Stan zapalny śluzówki żołądka podtrzymuje też palenie papierosów.

Nieżyt żołądka – leczenie

Leczenie nieżytu żołądka ściśle wiąże się z przyczyną jego wystąpienia.

W tej chorobie farmakologia jest często nieunikniona. W zapaleniu żołądka stosuje się następujące leki:

• leki hamujące wydzielanie kwasu solnego: inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol, lansoprazol) i  blokery receptorów dla histaminy 2 (ranitydyna),
• leki zobojętniające – związki magnezu, glinu, kwas alginowy, sukralfat,
• leki prokinetyczne – cisaprid, metoklopramid.

W przypadku zakażenia Helicobakter pylori stosuje się kilkunastodniową terapię  antybiotykami w celu usunięcia bakterii z przewodu pokarmowego.

Gdy przyczyną nieżytu żołądka jest nadmierne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, to pierwszym krokiem jest ich odstawienie i próba zamiany na bezpieczniejsze substancje (np. paracetamol). Gdy nie jest to możliwe należy zastosować lek osłonowy hamujący wydzielanie się kwasu solnego w żołądku.

W przypadku refluksu żółciowego (czyli cofania się żółci do żołądka) zaleca się leki z kwasem alginowym.

W nieżycie żołądka o podłożu atoimmunologicznym konieczna jest suplementacja  witaminą B12. W niektórych przypadkach (nasilony nieżyt krwotoczny) może być wymagane usunięcie fragmentu lub całości tego narządu.

Po pomoc należy udać się  do  gastroenterologa lub internisty. Po rozpoznaniu choroby przez specjalistę, dalsze leczenie może być prowadzone przez  lekarza rodzinnego.

Nieżyt żołądka – dieta

Ważnym aspektem walki z zapaleniem błony śluzowej żołądka jest odpowiednie postępowanie dietetyczne. Na czas leczenia powinno się zrezygnować ze stosowania używek (alkoholu, kawy, tytoniu).

W ostrym nieżycie żołądka sposób żywienia zależy od fazy choroby. W pierwszych 2 dobach zalecana jest głodówka. Wskazane jest podawanie dużej ilości płynów o umiarkowanej temperaturze. Zalecane są przede wszystkim napoje niesłodzone tj. przegotowana woda, fizjologiczny roztwór soli, herbata bez cukru, napary z mięty i rumianku (100 ml co godzinę).

Po 2–3 dniach w skład jadłospisu powinny wchodzić takie produkty jak:

• sucharki, czerstwe bułki,
• gotowane przetarte jabłko, marchwiowe puree,
• chudy rosół,
• mięso cielęce i drób w postaci gotowanej i mielonej
• kasza drobna

Ostrożne wprowadzanie zależne od tolerancji chorego:

• niewielkich ilości rozcieńczonego mleka,
• chudego twarogu,
• puree z ziemniaków z masłem,
• cukru,
• oleju.

Po ustąpieniu objawów zalecane jest podawanie diety łatwo strawnej.

W przypadku przewlekłego nieżytu żołądka, którego przebieg bywa różny, postępowanie żywieniowe zależy od tego, w jaki sposób się on manifestuje.

W przewlekłym nieżycie żołądka przebiegającym z nadkwaśnością zaleca się dietę łatwo strawną z ograniczeniem substancji pobudzających czynność wydzielniczą żołądka. Z kolei gdy przewlekły nieżyt występuje z niedokwaśnością dieta powinna oszczędzać chory narząd i jednocześnie pobudzać w umiarkowanym stopniu wydzielanie soków trawiennych.

W obu przypadkach powinno spożywać się posiłki o niewielkiej objętości z należytą częstotliwością tj. 5 razy dziennie. Powinny dominować pokarmy łatwo strawne, zalecanym produktem są czyste zupy.

Pozostałe zalecenia żywieniowe:

• duże ilości płynów są niewskazane,
• gotowane warzywa i owoce,
• należy ograniczyć tłuszcz zwierzęcy,
• ograniczenie produktów z dużą ilością błonnika,
• podawanie warzyw i owoców w postaci soków lub gotowanych,
• unikanie potraw wzdymających i długo zalęgających w żołądku,
• unikanie ostrych przypraw i alkoholu,
• nie stosować technik obróbki termicznej jak: smażenie i pieczenie konwencjonalne.

Jak wyżej stwierdzono głównym patogenem zapalenia błony śluzowej żołądka  jest

Helicobacter pylori . Zakażenie tą bakterią następuje przede wszystkim w okresie wczesnej młodości. W krajach rozwijających się częstość zakażenia jest wyższa i u dorosłych sięga 90%, natomiast w krajach rozwiniętych notuje się stopniowy spadek.

Eliminacja H. pylori jest bardzo istotna nie tylko w przypadku leczenia nieżytu żołądka. Bakteria ta przyczynia się bowiem m.in do choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, czy  też chłoniaka żołądka.