Żywienie osób starszych – zmiany związane z żywieniem, niedobory

Aktualizacja: 13 lipca, 2020

Proces starzenia się organizmu wiąże się z nieuniknionymi zmianami, które w nim zachodzą. Odpowiednie odżywianie i zbilansowana dieta mogą pomóc w wielu dolegliwościach podeszłego wieku. Zmiana trybu życia, spowolnienie procesów metabolicznych, zmiany fizjologiczne oraz nierzadko współistniejące choroby, wpływają nie tylko na odżywienie danej osoby, ale także na jakość jej życia.

Zmiany zachodzące w organizmie w procesie starzenia

Proces starzenia niesie ze sobą pewne zmiany w organizmie, które powodują dyskomfort. Jedną z takich zmian fizjologicznych jest mniejsza sekrecja śliny, co powoduje suchość w ustach i brak apetytu. Kolejną bardzo powszechną zmianą związaną z procesem starzenia jest pogorszenie węchu, co skutkuje gorszym odczuwaniem smaku. Utrata zębów nierozłącznie wiąże się z problemami z rozdrabnianiem pokarmu i żuciem. Osoby starsze często narzekają na pogorszenie wzroku i słuchu, a to z kolei pociąga za sobą mniejszą przyjemność jedzenia. Ponadto zmniejszenie sekrecji kwasu solnego, enzymów trawiennych, powoduje gorsze trawienie i wchłanianie oraz zwolnienie perystaltyki jelit. Proces starzenia przejawia się także w spadku zdolności zagęszczania moczu, co może skutkować odwodnieniem, bardzo niebezpiecznym stanem, szczególnie u osób starszych. Poza tym obserwuje się spadek suchej masy ciała, zwolnienie metabolizmu oraz zaburzenie tolerancji glukozy, co w późniejszym etapie może powodować cukrzycę.

W wieku starszym zmniejsza się zapotrzebowanie kaloryczne, następuje spadek podstawowej przemiany materii – u osób po 65 r.ż. zmniejsza się o ok. 15 %, następuje spadek aktywności fizycznej. Równocześnie zwiększa się ryzyko niedoborów witamin i mikroelementów.

Idealny model żywienia powinien zakładać przede wszystkim akceptację osoby starszej – powinien być optymalny pod względem ekonomicznym, smakowym i zwyczajowym, pozwalając zrealizować wszystkie zalecenia racjonalnego żywienia. Trudności jakim trzeba sprostać, planując żywienie osób starszych to niejednokrotnie niejednorodność grupy osób w podeszłym wieku oraz różne problemy zdrowotne.

Żywienie osób starszych – ogólne zasady

Jedną z najważniejszych zasad żywienia osób w podeszłym wieku jest różnorodność produktów spożywczych. Nie mniej ważne jest zwiększenie gęstości odżywczej posiłków, czyli proporcji składników odżywczych do energii (przetwory mleczne odtłuszczone, chude mięso, wędliny, drób, produkty zbożowe). Należy także zadbać o to, by osoby starsze, codziennie spożywały warzywa i owoce, które dostarczają witamin i składników mineralnych – najlepiej w postaci surowej, jeśli to możliwe. Osoby starsze muszą unikać przejadania się i dbać o regularność posiłków – 4–5 posiłków dziennie w mniejszych porcjach. Ponadto powinno się unikać potraw i produktów ciężkostrawnych – długo smażonych, grzybów, bigosu. Trzeba również pamiętać o odpowiedniej podaży płynów.

Przeczytaj także nasz artykuł na temat braku apetytu u osoby starszej!

Osoby starsze – niedobory witamin i mikroelementów

Przyczyn niedoborów składników odżywczych może być wiele. Najbardziej powszechnymi są: nieprawidłowe żywienie, sytuacja ekonomiczna, schorzenia współistniejące oraz przyjmowane leki.

Najbardziej typowe niedobory witamin u osób starszych dotyczą witaminy A, C, E, B6, B12 oraz kwasu foliowego. Coraz większym problemem staje się także niedobór witaminy D, który może powodować osteoporozę, cukrzycę, choroby autoimmunologiczne czy zaburzenia metaboliczne. U osób po 65 roku życia ze względu na obniżoną syntezę skórną oraz udowodnione działanie zapobiegające złamaniom i upadkom zaleca się suplementację witaminy D w dawce 800–1000 UI/24 h przez cały rok. Typowy jest także niedobór wapnia. Powodem tego może być niedostateczne spożycie pokarmów bogatych w wapń, zmniejszone wchłanianie w przewodzie pokarmowym czy też składniki żywnościowe ograniczające jego wchłanianie (szczawiany, fosforany, sole kwasu fitynowego). Aby zapobiec niedoborom składników odżywczych, dieta osób starszych powinna być urozmaicona, bogata w warzywa i owoce oraz dopasowana do współistniejących schorzeń. Można także rozważyć suplementację witamin i minerałów.

Żywienie osób starszych wiąże się z pewnymi trudnościami, które wynikają z fizjologicznych oraz patologicznych zmian w organizmie. Należy dietę osób starszych urozmaicać i układać według indywidualnych zapotrzebowań, bowiem są one szczególnie narażone na niedobory witamin i składników mineralnych.