Brak apetytu u seniora – powody, dla których osoba starsza nie chce jeść. Jak pomóc?

Aktualizacja: 11 kwietnia, 2024

Opieka nad osobą starszą to nie tylko pilnowanie, żeby wzięła ona odpowiednie leki. To również dbanie o jej dietę. Bardzo często może to być kłopotliwe ze względu na występujące u niej brak apetytu i niechęć do jedzenia. Jak podejść do tego problemu, żeby oszczędzić sobie i seniorowi mnóstwa nerwów i negatywnych emocji?

Żywienie osób starszych

Osoba starsza, czyli osoba po 65. roku życia, ma zupełnie inne potrzeby niż młoda osoba dorosła. Wynika to z kilku czynników, nie tylko związanych z chorobami, ale też naturalnymi zmianami zachodzącymi w organizmie. Dieta seniora bardzo często musi być dopasowana do jego stanu zdrowia, zażywanych leków oraz możliwości. U osób starszych często występują choroby serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, osteoporoza i schorzenia układu pokarmowego. Częstą chorobą, z którą zmagają się seniorzy, są także nowotwory. Zarówno przebieg choroby nowotworowej, jak i jej leczenie wymagają specyficznego podejścia do żywienia pacjenta. 

Wszystkim osobom starszym zaleca się ograniczenie w diecie sodu oraz ostrych przypraw. Dieta seniora powinna być łatwostrawna, co nie oznacza całkowitego wykluczenia z niej warzyw i owoców czy produktów pełnoziarnistych. Zalecane jest ograniczenie spożywania słodyczy i wyrobów cukierniczych, podobnie jak w zaleceniach dla osób dorosłych. Tłuszcze podawane osobie starszej powinny stanowić głównie oleje roślinne, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe. Ważnym elementem jadłospisu dla seniora jest odpowiednia ilość płynów. Z wiekiem pragnienie jest coraz słabiej odczuwane przez organizm i w związku z tym osoby starsze są narażone na odwodnienie, szczególnie latem. 

Brak apetytu u seniora – powody

Osłabienie odczuwania smaku i zapachu, zły stan zębów i wolniejsza praca układu trawiennego to główne powody, dla których jedzenie nie sprawia już przyjemności osobie starszej. Czasem przyczyną są leki, problemy z przełykaniem czy słabość i drżenie rąk. Przyczyną może być także zły stan psychiczny osoby starszej, która nie akceptuje swojej sytuacji. 

Jak pomóc? 

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest prawidłowe zidentyfikowanie problemu, jaki senior ma ze zjedzeniem posiłku. Bez tego czeka Cię testowanie w ciemno wielu sposobów, z których może jakiś się uda, a może nie. To będzie męczące i dla Ciebie, i dla osoby, którą się opiekujesz. Przykładowo: środki na pobudzanie apetytu nie poskutkują, gdy osoba starsza ma kłopoty z przełykaniem i boi się zachłysnąć. Dopiero, gdy się tego dowiesz, możesz zainwestować wysiłki w działania, które faktycznie pomogą. Zwykle konieczna jest w takim przypadku zmiana konsystencji posiłków na taką, którą osoba starsza będzie tolerowała. Nie chodzi tylko o rozdrabnianie dużych kawałków pokarmu, ale też o zagęszczenie płynów, żeby zmniejszyć ryzyko zakrztuszenia się. Jeśli osoba starsza cierpi na brak apetytu wywołany lekami, należy to skonsultować z lekarzem, żeby w miarę możliwości przepisał inne.

Pomocne może być podawanie seniorowi preparatów ONS, które są bardzo odżywcze, ale mają małą objętość. Dzięki temu organizm zostanie odpowiednio odżywiony, a posiłek nie będzie męczący.

Zadbaj też o atrakcyjność posiłku. Chciałbyś codziennie jeść bezbarwny kleik ryżowy i niedoprawione pulpety z kurczaka? Myślę, że nie. Tak samo osoba starsza mimo swoich problemów nie powinna być skazana na dietę bez smaku i aromatu. Możesz mocniej doprawiać dania, ale używać łagodnych przypraw ziołowych. Tymianek, szałwia, oregano, bazylia czy cząber to tylko przykłady. Unikanie soli i ostrych przypraw nie oznacza, że dania mają być niedoprawione. Zadbaj również o ładny wygląd potrawy, kolor i różnorodność tekstur. Pamiętaj, że to, jak wygląda danie, może wzmocnić lub zupełnie odebrać apetyt.

Czasem osoba starsza jest samodzielna, mieszka sama i jedynie robienie zakupów czy gotowanie sprawia jej problemy. Pomyśl, jak ułatwić jej te czynności. Może pomocne będzie przeorganizowanie szafek, żeby ich zawartość była łatwiej dostępna? A może zaopatrzenie w produkty o długim okresie trwałości, żeby oszczędzić jej noszenia? Możliwe, że przyda się też pomoc w gotowaniu większej ilości jakiegoś dania, żeby było łatwe do odgrzania.

Zapewnij osobę starszą, że pomoc nie jest dla Ciebie problemem. Wielu seniorów po prostu nie mówi bliskim o swoich potrzebach, ponieważ nie chcą ich obciążać dodatkowym wysiłkiem albo wstydzą się, że potrzebują pomocy. Stąd wynika wiele nieporozumień i problemów przy posiłkach. 

Czym pobudzić apetyt u seniora?

Na rynku jest kilka preparatów na pobudzenie apetytu u osoby starszej. Nie zawsze są one skutecznie, ponieważ, jak napisałam wcześniej, niechęć do jedzenia może mieć swoje źródła zupełnie gdzie indziej. Gdy nic nie pomaga i nie wiesz, co jeszcze mógłbyś zrobić, żeby nakłonić osobę starszą do jedzenia, skonsultuj się z lekarzem i dietetykiem specjalizującym się w żywieniu osób starszych. Możliwe, że pomocna będzie również konsultacja z psychologiem. 

Jadłospis dla seniora

Poniżej przedstawiam przykładowy jadłospis dla osoby starszej. Oczywiście to tylko propozycja, ponieważ wiele zależy od kondycji i stanu zdrowia seniora. 

Śniadanie

Owsianka na mleku 2% z brzoskwinią, miodem i mielonymi orzechami

Składniki:

• płatki owsiane górskie – 3,5 łyżki
• brzoskwinia – 1 sztuka, bez skórki
• migdały lub inne orzechy zmielone – 1 łyżka
• mleko – 1 szklanka
• miód – 1 łyżeczka

Płatki ugotuj na mleku według przepisu na opakowaniu. Przełóż do miseczki, wsyp zmielone orzechy, dodaj pokrojoną w kosteczkę brzoskwinię i polej całość miodem. 

II śniadanie 

Kanapka z twarogiem półtłustym na chlebie graham

Składniki:

• chleb graham – 70 g 
• twaróg półtłusty – 60 g
• oliwa z oliwek – 1 łyżka
• ogórek obrany ze skórki – 100 g 
• zioła prowansalskie – szczypta do smaku

Twaróg wymieszaj z oliwą z oliwek, dodaj przyprawy i połóż twarożek na chlebie. Obranego ogórka pokrój na plasterki lub słupki i ułóż obok kanapek. 

Obiad

Pulpet drobiowy z tłuczonymi ziemniakami z koperkiem i tartymi buraczkami

Składniki:

• mięso mielone z indyka – 500 g
• bułka tarta – 40 g
• natka pietruszki – 1 pęczek
• jajko – 1 sztuka
• pieprz – szczypta
• ziemniaki gotowane – 300 g
• surówka z buraczków – 100 g
• koperek posiekany – około łyżeczki.

Mięso, jajko, bułkę tartą i posiekaną natkę pietruszki zmieszaj razem. Dopraw pieprzem. Z gotowej masy uformuj pulpety, po około 100 g. Obsmaż je lekko na patelni, po czym podlej wodą i poduś kilkanaście minut pod przykryciem. Gotowy pulpet podaj z tłuczonymi ziemniakami i surówką z buraczków. Ziemniaki warto uformować w kulki za pomocą łyżki do lodów, aby wyglądały apetycznie. Na koniec posyp je koperkiem.

Kolacja

Ryż z tartym jabłkiem i jogurtem greckim z dodatkiem cynamonu

Składniki:

• ryż biały suchy – 70 g 
• jabłko – 160 g (1 sztuka)
• cynamon do smaku
• jogurt grecki – 3 łyżki

Ryż ugotuj na sypko. Jabłko obierz i zetrzyj na tarce o grubych oczkach. Ugotowany ryż przełóż na talerz. Żeby ładnie wyglądał, możesz go uformować za pomocą filiżanki. Jabłko ułóż obok i przykryj je jogurtem greckim. Na koniec posyp danie odrobiną cynamonu. 

Żywienie osoby starszej może być utrudnione przez występujące choroby i naturalne procesy starzenia się organizmu. Dlatego dieta seniora powinna uwzględniać stan jego zdrowia, ale również jego preferencje i możliwości. Prawidłowe zidentyfikowanie problemów z odżywianiem się jest kluczowe dla znalezienia odpowiednich metod pomocy. W razie problemów z apetytem seniora należy skonsultować się ze specjalistą.