Przewlekła niewydolność nerek – dieta i przykładowy jadłospis

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

Przewlekła niewydolność nerek (inaczej zwana Przewlekłą chorobą Nerek – PChN) uznawana jest za jedną z chorób cywilizacyjnych. Chociaż rzadko diagnozowana, dotyczy bardzo dużej ilości Polaków. Szacuje się, że w tym momencie cierpi na nią ponad 4 miliony ludzi w naszym kraju. Występuje znacznie częściej niż dotychczas sądzono, zazwyczaj w postaci utajonej. Stanowi prawdziwe wyzwanie dla medycyny XXI wieku.

Przewlekła niewydolność nerek

PChN jest chorobą, w której nerki tracą swoją zdolność do oczyszczania organizmu z toksycznych produktów przemiany materii. Chory ma również problemy z wydalaniem wody z organizmu. Występują bardzo poważne problemy z usuwaniem fosforu, sodu, potasu, co powoduje zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.

Przyczyną PChN jest najczęściej zapalenie kłębuszkowe lub odmiedniczkowe. Czasem jest konsekwencją nieleczonego przez długi czas zakażenia dróg moczowych, kamic nerkowych czy problemów z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym.

Dieta przy niewydolności nerek    

We wszystkich chorobach nerek dieta ma znaczący wpływ na samopoczucie chorego. Również w tym przypadku ważne jest, aby restrykcyjnie się jej trzymać. Przewlekła niewydolność nerek wymaga indywidualnego jadłospisu dopasowanego do potrzeb chorego oraz zaawansowania choroby. Najważniejsze u pacjentów z PNN jest zaspokojenie ich potrzeb energetycznych – są to osoby często niedożywione, wychudzone w bardzo złym stanie fizycznym oraz psychicznym. Mówi się, że zapotrzebowanie indywidualne na energię w ciągu doby powinno wynosić ok. 30–35 kcal/kg masy ciała. To w zależności od wagi pacjenta dorosłego daje nam 2000–2500 kcal/dobę. Ważne jest, aby dostarczyć odpowiednią ilość węglowodanów oraz łatwostrawnych tłuszczów w diecie, ponieważ to one są w niej głównym źródłem energii. Zapobiegają także rozkładaniu się białka ustrojowego osoby chorej, z czym nieodłącznie wiąże się wzrost stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy krwi.  

Prawidłowa dieta łagodzi uciążliwe objawy mocznicy, takie jak: nudności, wymioty, bóle głowy, osłabienie.

Jak w wielu schorzeniach nerek, również w tym podstawą układania jadłospisów jest ograniczenie podaży białka. Ich rozkład w organizmie skutkuje powstawaniem produktów ubocznych przemiany materii, m.in. puryn, mocznika, kreatyniny. U zdrowej osoby te związki są wydalane przez nerki na bieżąco. W przeciwnym razie organizm zagrożony jest wystąpieniem toksemii. Również fosfor zawarty w dużej ilości w produktach białkowych nie jest mile widziany w diecie osób cierpiących na PChN – jak wiemy, jego zbyt duża ilość powoduje wypłukiwanie wapnia z kości. W niezbyt zaawanowanym stopniu choroby ilość białka dla osoby dorosłej powinna wynosić maksymalnie 0,8 g/kg/m.c., przy schyłkowej niewydolności nerek należy ją zredukować do absolutnego minimum – 0,6 g/kg/m.c. Im większa niewydolność nerek tym ograniczenia białka w diecie muszą być coraz większe.  

Białko w diecie powinno być jak najwyższej jakości, pełnowartościowe – czyli pochodzenia zwierzęcego.

Produkty białkowe zalecane dla osób z PChN to:

• białko jaj
• chude sery twarogowe
• chude mięso
• ryby
• mleko

Produkty białkowe niezalecane dla osób z PChN:

• podroby
• sery żółte i topione
• żółtka jaj
• śledzie
• sery typu Feta

Tłuszcze w diecie osoby chorej na przewlekłą niewydolność nerek nie muszą być ograniczane. Powinny stanowić 30% zapotrzebowania energetycznego. Najlepsze są tłuszcze pochodzenia roślinnego oraz z ryb. Dominujące powinny być jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Nie nadużywamy jednak tłuszczów zwierzęcych, ponieważ powodują one zaburzenia gospodarki lipidowej krwi. Zagrażają rozwojem miażdżycy oraz występowaniem niedokrwiennej choroby serca.

Węglowodany są głównym źródłem energii w diecie osób chorych. Ich ilość powinna realizować 50–60% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Ważne jednak, aby cukry proste (łatwo przyswajalne) nie przekraczały więcej niż 10% zapotrzebowania energetycznego.  

Składniki mineralne w diecie osób chorych na przewlekłą niewydolność nerek muszą być realizowane zgodnie z normami. Przede wszystkim należy ograniczyć podaż fosforu, chore nerki nie mogą go wydalać. Przez zaistniałe upośledzenie czynności narządowej we krwi zwiększa się również stężenie wapnia, wytrącają się sole wapniowe, które powodują powstawanie niebezpiecznych dla życia i zdrowia złogów.

Osoby chore na PNN muszą więc wykluczyć ze swojej diety: rośliny strączkowe, kakao, czekoladę, napoje gazowane typu coca-cola. Również sód powinien być ograniczany do minimum. Jego nadmiar powoduje zwiększone zatrzymywanie wody w organizmie, powstawanie obrzęków, a także podwyższone ciśnienie tętnicze. Warto więc ograniczyć produkty takie jak: kiszone ogórki, kapusta kiszona, produkty wędzone, konserwy, marynaty, kostki rosołowe, produkty gotowe, różnego rodzaju fixy i oraz wegetę. Potas należy zminimalizować w diecie w etapie schyłkowej niewydolności nerek. Jeżeli zdrowa osoba może pozwolić sobie na 3500 mg potasu w ciągu doby, to chory na przewlekłą niewydolność nerek nie powinien spożywać go więcej niż 2000 mg dziennie. Dieta osoby z chorymi nerkami jest niezwykle trudna do zbilansowania, szczególnie ilość wapnia, ponieważ produkty w niego bogate zawierają także duże ilości szkodliwego fosforu.  Należy więc suplementować dietę witaminą D. To pomoże wyrównać gospodarkę wapniową organizmu. Żelazo za to jest mikroelementem, którego niedobory często występują w diecie osób z PNN.

Przewlekła niewydolność nerek – jadłospis      

(2400kcal i 40g białka)

I śniadanie

• Pieczywo niskobiałkowe, niskosodowe 3 kromki – 100g
• Masło roślinne – 15g
• Pasta z twarogu tłustego z łyżką jogurtu – 50g
• Truskawki – 50g
• herbata z cytryną
• cukier – 10g

II śniadanie

• Pieczywo niskobiałkowe, niskosodowe – 2 kromki – 60g
• Masło roślinne – 10g
• Sałatka jarzynowa (ziemniaki, białko jaja, majonez, marchew, por) – 150g

Obiad

• Zupa krem z dyni – miska – 400g
• Grzanki z pieczywa niskosodowego – z jednej kromki – 30g
• Cukinia – ½ – 150g
• Faszerowana ryżem brązowym i mięsem z kurczaka (100g)

+ olej rzepakowy – 2 łyżki – 12g

Podwieczorek

• Kisiel z truskawek  (robiony w domu – truskawki, skrobia, łyżka cukru, sok z cytryny)

Kolacja

• Pieczywo niskobiałkowe, niskosodowe – 3 kromki – 100g
• Masło roślinne – 15g
• Przecier ze śliwek – 100g
• Kawa zbożowa z mlekiem,
  • mleko 200ml
  • cukier 10g