Mocznik we krwi – norma. Dieta przy podwyższonym moczniku we krwi

Aktualizacja: 28 lutego, 2024

Mocznik stanowi końcowy produkt przemiany białek w organizmie, a zarazem jest organicznym związkiem chemicznym powstającym w cyklu ornitynowym. Ta syntetyzowana w wątrobie substancja tworzona jest z argininy w reakcji katalizowanej przez arginazę, a następnie wydzielana wraz z potem (przez skórę) i moczem. Choć wynik powyżej górnej granicy normy na ogół świadczy o pogorszeniu czynności nerek, warto podkreślić, iż  poziom mocznika zwiększa się również fizjologicznie – wraz z wiekiem.

Mocznik we krwi

Mocznik to naturalna substancja chemiczna powstająca w organizmie jako metabolit białek i innych związków azotowych [2]. Jest on wydalany przede wszystkim przez nerki, w zależności od stopnia diurezy. Badanie poziomu mocznika we krwi służy diagnostyce funkcji nerek i chorób metabolicznych. Istotne wskazanie do oznaczenia stężenia tego związku stanowi również ocena katabolizmu białkowego u chorych dializowanych. Aczkolwiek czułość i swoistość oznaczania stężenia mocznika w celu oceny funkcji nerek są znacznie mniejsze niż oznaczanie poziomu kreatyniny w surowicy krwi. Podwyższone wartości obserwowane są bowiem dopiero przy upośledzeniu funkcji nerek poniżej 25% [3].

Mocznik we krwi – norma

Oznaczenie mocznika jest jednym z podstawowych badań biochemicznych wykonywanych w diagnostyce chorób nerek jak również w celu oceny skuteczności dializy. Prawidłowe stężenie mocznika w populacji dorosłych Powinno mieścić się w przedziale: 2,0–6,7 mmol/l (15–40 mg/dl), choć wartość ta może nieznacznie się różnić w poszczególnych laboratoriach. Poziom mocznika we krwi w znacznym stopniu uzależniony jest od:

1. zawartości białka w diecie;
2. stopnia procesów katabolicznych;
3. diurezy [3].

Warto wiedzieć, iż w diagnostyce chorób nerek znalazł zastosowanie współczynnik wyrażany jako stosunek stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy krwi, za pomocą którego możliwe jest  różnicowanie przyczyn azotemii.

Podwyższony mocznik we krwi 

Zwiększone stężenie mocznika zazwyczaj związane jest z obniżeniem perfuzji nerkowej, skąpomoczem i bezmoczem [5]. Ponadto podwyższona wartość tego związku może być wynikiem uszkodzenia tkanek ciała (oparzenia, rozległe urazy, zmiażdżenie tkanek); nasilonego katabolizmu w przebiegu glikokortykoterapii, nadczynności tarczycy, chemioterapii nowotworów, odwodnienia, a także spożywania zbyt dużej ilości białka, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego. Warto podkreślić, iż w przypadku ciężkich uszkodzeń nerek z ograniczeniem filtracji dochodzi do znacznego zmniejszenia wydalania mocznika, a w konsekwencji znacznego wzrostu jego stężenia w surowicy.

Mocznik we krwi – dieta 

Prawidłowo zbilansowane żywienie niewątpliwie odgrywa ważną rolę w dietoterapii i dietoprofilaktyce schorzeń różnych narządów, w tym nerek. W praktyce klinicznej w celu wyregulowania poziomu mocznika we krwi często stosuje się dietę z ograniczeniem białka, na które organizm wykazuje upośledzoną tolerancję. Celem diety jest zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej.

CO POMAGA, A CO SZKODZI, czyli kilka praktycznych wskazówek dla osób będących na diecie niskobiałkowej:

• Komponując jadłospis zadbaj o odpowiedni dobór składników pokarmowych, tak aby nie dopuścić  do niedoborów energetycznych. Pamiętaj jednak, iż dieta niskobiałkowa w głównej mierze polega na ograniczeniu produktów zawierających białko tj.: mleko, jogurt, kefir, maślanka, sery, jaja, mięso, wędliny, drób, ryby; jest więc dietą typowo węglowodanową.
• Ilość podawanego białka ulega zmianie w czasie trwania choroby. Składnik ten należy dobierać tak, aby nie powodował uszkodzenia nerek, nie doprowadzał do ujemnego bilansu azotowego, a tym samym nie przyczyniał się do wyniszczenia organizmu. W zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania schorzenia w diecie niskobiałkowej występuje zazwyczaj 20–50 g białka na dobę. Pamiętaj, iż co najmniej 75% całkowitej puli powinno stanowić białko pełnowartościowe (mleko, jogurt, kefir, maślanka, ser twarogowy, homogenizowany, pasty serowo-warzywne; cielęcina, wołowina, królik; ryby: dorsz, sandacz, szczupak, flądra – w ograniczonych ilościach).

• Warto wiedzieć, iż stosowanie diety z ograniczeniem białka u pacjentów z niewydolnością nerek oddala leczenie dializacyjne. U tychże pacjentów nerki tracą zdolność do wydalania mocznika i kreatyniny.

• Celem niedopuszczenia do przekroczenia limitu białkowego, często eliminuje się tradycyjną mąkę pszenną. W zamian można stosować bezbiałkową skrobię ziemniaczaną bądź skrobię pszenną. Należy pamiętać również, że ilość białka powinna być równomiernie rozłożona na wszystkie posiłki [1].

Wszelkie odchylenia od normy niewątpliwie wymagają konsultacji lekarskiej, celem postawienia trafnej diagnozy oraz ustalenia przyczyny nieprawidłowego poziomu mocznika we krwi. Konsultacja specjalistyczna jest niezbędna także u pacjentów z rozpoznaną już przewlekłą chorobą nerek.