Grejpfrut zielony, czerwony, biały – przeciwwskazania. Kiedy jeść grejpfruta rano czy wieczorem?

Aktualizacja: 26 września, 2024

Grejpfruty to interesujące owoce, gdyż w smaku są bardziej goryczkowe i kwaśne, niż słodkie. To owoce bardzo soczyste, orzeźwiające i niskokaloryczne. Są większe niż pomarańcze, ale mniejsze niż pomelo i występują w kilku kolorach, z których każda lekko odróżnia się smakiem i wartościami odżywczymi od pozostałych. Grejpfruty słyną z wysokiej zawartości witaminy C oraz substancji przeciwutleniających korzystnie wpływających na poprawę stanu zdrowia.

Grejpfrut czerwony

Grejpfrut czerwony lub różowy określany jest jako  „rajski owoc”, co tłumaczy jego dużą popularność. Grejpfrutowi najbliżej jest do pomarańczy, z prostego powodu – jest krzyżówką dwóch odmian tego owocu pomarańczy chińskiej i olbrzymiej, czyli pomelo.

Czerwony grejpfrut ma gorzko-kwaśny orzeźwiający smak, jest niskokaloryczny, gdyż aż w 90% składa się z wody. Czerwone grejpfruty są zasobne w witaminę C, która opóźnia procesy starzenia się komórek, wzmacnia kolagen występujący w skórze i stawach oraz kościach, wzmacniając ich strukturę. Zawiera również likopen oraz karotenoidy, czyli substancje o działaniu przeciwutleniającym i ochronnym dla skóry w stosunku do promieni UV, na które narażona jest powłoka ciała podczas ekspozycji na promienie słoneczne.

Grejpfrut czerwony działa moczopędnie, oczyszczająco na organizm, wpływając korzystnie na pracę nerek oraz wątroby, a także jest znany jako „spalacz tłuszczu”.

Grejpfrut zielony

Krewnym czerwonego grejpfruta jest jego odmiana w barwie zielonej, który określany jest również „sweety”. Skórka pokrywająca jadalną część owocu jest intensywnie zielona, natomiast miąższ ukryty wewnątrz ma barwę jasnozielono-żółtą. Warto wiedzieć, że właśnie ta odmiana jest najbardziej słodka, mimo iż zielona barwa wskazuje na owoc nie w pełni dojrzały, a więc kwaśny. Zadowoli zatem osoby unikające jedzenia grejpfrutów z uwagi na ich goryczkowaty i kwaśny smak. Sweety podobnie jak czerwony grejpfrut jest owocem niskokalorycznym i bogatym w witaminę C i związki o działaniu przeciwutleniającym. Działa oczyszczająco, wspiera pracę nerek i wątroby.

Sezon na grejpfruty zielone przypada na późną jesień i zimę.

Grejpfrut biały (żółty)

Biały grejpfrut charakteryzuje się wyraźnym, ale mniej intensywnym smakiem niż jego bardziej kolorowe kuzyni. Jego smak jest zazwyczaj mniej słodki i bardziej kwaskowaty, co wynika z mniejszej zawartości naturalnych cukrów oraz wyższej kwasowości.

W porównaniu do czerwonego grejpfruta biały grejpfrut ma mniej likopenu, który jest odpowiedzialny za czerwoną barwę owocu i posiada właściwości przeciwutleniające.

Chociaż cytrusy dostępne są w sklepach przez cały rok, szczyt sezonu na grejpfruty na naszej półkuli przypada zimą. Zbiory tych owoców trwają od października do maja. Właśnie wtedy najlepiej kupować grejpfruty, gdyż w tym czasie owocują one na przykład w Hiszpanii i Turcji i z tych krajów docierają na półki sklepowe w Polsce. Z kolei latem cytrusy trafiają do nas z półkuli południowej, a więc przebywają znacznie dalszą drogę, zanim znajdą się w naszym kraju. Transport trwający nawet przez 2 – 3 tygodnie sprawia, że owoce te muszą być zbierane jeszcze przed okresem pełnego dojrzewania. Ponadto, aby grejpfruty przetrwały daleki transport, są spryskiwane środkami grzybobójczymi, które mogą uczulać. To wszystko może negatywnie wpłynąć na ich wartość odżywczą. Dlatego najlepiej korzystać z dobrodziejstw grejpfrutów w szczycie sezonu.

Grejpfrut – właściwości zdrowotne i odżywcze

Grejpfrut to owoc niezwykle ceniony zarówno za swoje walory smakowe, jak i bogaty skład odżywczy. Jego regularne spożywanie przynosi liczne korzyści zdrowotne, co czyni go wartościowym elementem diety. Na 100 gramów czerwonego grejpfruta składa się ¹:

Grejpfrut jest skarbnicą witamin i pierwiastków ważnych dla zdrowia, gdyż zawiera w 100g:

• Potas – 135 mg
• Magnez – 9 mg
• Wapń – 22 mg
• Żelazo – 0,08 mg
• Cynk – 0,07 mg
• Fosfor – 18 mg
• Witamina C – 31,2 mg
• Niacynę – 0,204 mg
• Witamina B1 – 0,043 mg
• Witamina B2 – 0,031 mg
• Witamina B6 – 0,053 mg
• Kwas foliowy – 13 µg
• Witamina E – 0,13 mg
• Beta-karoten (prowitaminę A) – 686 µg
• Flawonoidy (zwłaszcza w czerwonych grejpfrutach)
• Pektyny
• Likopen (zwłaszcza w czerwonych grejpfrutach)

Warto jednak zauważyć, że zawartość poszczególnych składników jest w grejpfrucie na tyle niska, że samodzielnie nie ma ona znaczenia dla organizmu. Tylko stężenie witaminy C można traktować jako istotne. Jednak w połączeniu z innymi elementami zdrowej diety, zawierającej również wymienione składniki, razem mogą zdziałać więcej dla zdrowia.

Tak więc powyższe składniki (lecz tylko w łączności z innymi owocami i produktami spożywczymi, w których składzie również się znajdują, aby zapewnić istotną ilość poszczególnych związków) mają ważny wpływ na utrzymanie zdrowia:

• flawonoidy (zawarte zwłaszcza w białej błonce grejpfruta) wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze;
• przeciwutleniacze (antyoksydanty) pomagają chronić organizm między innymi przed nowotworami i miażdżycą;
• obecność witamin (w tym witaminy C) korzystnie wpływa na odporność;
• minerały zawarte w grejpfrutach są ważne dla prawidłowej pracy serca, układu nerwowego i mięśniowego;
• pektyny pomagają zapobiegać zaparciom ².

Korzyści zdrowotne grejpfruta

Regularne spożywanie grejpfruta przynosi wiele korzyści zdrowotnych:

• Poprawa odporności organizmu: wysoka zawartość witaminy C wzmacnia układ odpornościowy, pomagając w walce z infekcjami.
• Obniżenie poziomu cholesterolu: związki zawarte w grejpfrutach mogą pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu ogólnego we krwi.
• Redukcja poziomu triglicerydów: spożywanie grejpfruta wpływa na obniżenie poziomu triglicerydów, co jest korzystne dla zdrowia serca.
• Regulacja poziomu glukozy we krwi: grejpfruty zwiększają aktywność komórkową na insulinę, pomagając w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy na czczo. Osoby z cukrzycą powinny jednak skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem grejpfrutów do diety.
• Przyspieszenie przemiany materii: grejpfrut ułatwia spalanie tłuszczów i ma delikatne działanie przeczyszczające, co jest korzystne dla osób odchudzających się.
• Oczyszczanie organizmu: dzięki działaniu moczopędnemu, grejpfrut wspiera pracę nerek i wątroby, pomagając w usuwaniu toksyn z organizmu.
• Zmniejszenie wydzielania sebum: przy stosowaniu zewnętrznym, grejpfrut może pomóc w zmniejszeniu wydzielania sebum, co jest korzystne dla skóry tłustej i trądzikowej.
• Działanie przeciwutleniające: flawonoidy i likopen zawarte w grejpfrutach działają jako przeciwutleniacze, chroniąc organizm przed nowotworami i miażdżycą.
• Poprawa zdrowia serca: zawarte w grejpfrutach minerały, takie jak potas i magnez, są ważne dla prawidłowej pracy serca i układu nerwowego.
• Wspomaganie trawienia: błonnik pokarmowy zawarty w grejpfrutach pomaga zapobiegać zaparciom i wspiera zdrowie układu pokarmowego.

Kiedy nie wolno jeść grejpfrutów – przeciwwskazania

Pomimo wielu właściwości odżywczych, nie każdy może cieszyć się smakiem grejpfrutów. Chcąc zebrać przeciwwskazania do jedzenia grejpfrutów, wymienić należy:

• alergię na owoce cytrusowe,
• wrzody żołądka,
• niestrawność, 
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• inne choroby przewodu pokarmowego, na przykład choroby zapalne jelit (zwłaszcza wtedy, gdy lekarz zalecił dietę łatwostrawną),
• biegunkę,
• niektóre choroby nerek.

Zawarte w grejpfrutach flawonoidy mogą reagować ze składnikami niektórych leków ⁴, co objawia się zwiększeniem stężenia substancji terapeutycznej we krwi nawet 10-krotnie! Flawonoidy powodują, że metabolizm leków, którego celem jest rozkład i wydalanie wraz z moczem metabolitów – zostaje zaburzony, co powoduje, że substancja czynna stale krąży w krwiobiegu, a jej stężenie nie maleje.

Grejpfruty mogą modyfikować metabolizm antagonistów dopaminergicznych (leki stosowane m.in. w chorobie Parkinsona), prowadząc do ich względnego przedawkowania, co powoduje wystąpienie objawów psychotycznych. Sok grejpfrutowy oraz same owoce nie są zalecane w przypadku stosowania cyklosporyny leku immunosupresyjnego, który zażywają pacjenci po przeszczepach narządów, ponieważ mogą one powodować zwiększenie stężenia substancji aktywnej w organizmie.

O unikaniu spożywania grejpfrutów oraz soku wyciśniętego z tego owocu powinni zostać poinformowani również pacjenci stosujący inhibitory kalcyneuryny ⁵, szczególnie Tac (lek stosowany po przeszczepie nerki), gdyż również w tym przypadku może dochodzić do interakcji, której skutkiem jest wzrost stężenia leku, co w dłuższej perspektywie czasu prowadzi do uszkodzenia nerek.

Grejpfrut nasila ponadto działanie warfaryny, czyli leku przeciwzakrzepowego oraz leków stosowanych na nadciśnienie. Stwierdzono ponadto, że sok grejpfrutowy ponad dwukrotnie zwiększa stężenie tikagreloru, prowadząc do długotrwałego działania przeciwpłytkowego ⁶.

Odmienne działanie soku grejpfrutowego na działanie leków wykazano w odniesieniu do klopidogrelu, którego skuteczność została obniżona ⁷. Nie zostały poznane dotąd wszystkie interakcje leków ze składnikami grejpfruta.

Przy jakich lekach lepiej unikać spożywania grejpfruta?

Poza wymienionymi wcześniej przykładami grejpfrut może zmieniać metabolizm także innych leków. Dzieje się tak za sprawą zawartej w grejpfrutach bergamotyny, naringeniny i furanokumaryny.

Łączna lista leków, przy których substancje te mogą wpłynąć na metabolizm substancji leczniczych, uwzględnia:

• statyny, w tym lowastatynę i simwastatynę (stosowane w celu obniżenia poziomu cholesterolu we krwi) ⁸;
• leki immunosupresyjne, w tym cyklosporynę (zażywane przez osoby z chorobami autoimmunologicznymi, na przykład z chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub reumatoidalnym zapaleniem stawów i innymi schorzeniami, w których układ odpornościowy nadmiernie się aktywuje);
• warfarynę (zawartą w lekach przeciwzakrzepowych, stosowanych u chorych z zakrzepowym zapaleniem żył);
• benzodiazepiny i ich pochodne, takie jak midazolam i triazolam (grupa leków o działaniu uspokajającym, przeciwlękowym i nasennym);
• blokery kanału wapniowego (popularna grupa leków stosowanych przy nadciśnieniu tętniczym, arytmii i chorobie niedokrwiennej serca) ⁹;
• leki przeciwhistaminowe;
• leki przeciwwirusowe;
• cyzapryd (lek, który ułatwia motorykę przewodu pokarmowego przez przyspieszenie opróżniania żołądka);
• inhibitory kalcyneuryny (stosowanej po przeszczepie nerki) ⁴.

Wyjątkowo niekorzystne może być popijanie leków (nie tylko wymienionych) sokiem grejpfrutowym. Warto więc zwrócić uwagę na to, aby powyższe, jak i wszystkie inne leki popijać wyłącznie wodą ¹⁰.

Grejpfrut a tabletki antykoncepcyjne

Spożywanie grejpfrutów lub soku grejpfrutowego może wpływać na działanie tabletek antykoncepcyjnych, choć istnieje ograniczona liczba badań bezpośrednio potwierdzających ten związek. Grejpfrut zawiera związki, które mogą hamować enzym CYP3A4, odpowiedzialny za metabolizm estrogenów i progestyn w antykoncepcji hormonalnej.

W rezultacie poziom tych hormonów we krwi może się zwiększać, co może prowadzić do nasilenia skutków ubocznych, takich jak ryzyko zakrzepów krwi.

Badanie z 1996 roku wykazało, że sok grejpfrutowy zwiększał stężenie estrogenów, ale próbka badawcza była mała. Potrzebne są większe badania, aby potwierdzić te interakcje ¹¹.

Czy można jeść grejpfruta w ciąży?

Grejpfrut jest cennym wzbogaceniem diety kobiet spodziewających się dziecka. Owoc ten ma niski indeks glikemiczny i pomaga dbać o prawidłowy poziom cukru we krwi, co w czasie ciąży ma szczególne znaczenie. Wiele przyszłych mam ma bowiem cukrzycę ciążową – w takich sytuacjach, jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań i nie włącza leków, grejpfruty mogą być elementem diety wspierającej unormowanie poziomu glukozy. Ponadto grejpfruty są źródłem kwasu foliowego – składnika ważnego dla układu nerwowego rozwijającego się w łonie matki maluszka.

Jednak ciąża to szczególny czas, w którym mogą pojawić się alergie i nietolerancje nawet na te produkty żywnościowe, które przed ciążą były dobrze tolerowane. Tak może być także w przypadku owoców cytrusowych. Dlatego będąc w ciąży, chcąc wprowadzić grejpfrut do swojego jadłospisu, najlepiej zacząć od małej cząstki. Jeżeli nie pojawi się wysypka w postaci czerwonych, swędzących plam na skórze, biegunka, wymioty lub niestrawność, będzie można jeść grejpfruty. W razie wątpliwości lub zażywając w ciąży leki, a także wtedy, gdy ciąża nie przebiega prawidłowo, należy skonsultować z lekarzem prowadzącym, by zweryfikować możliwość spożywania grejpfrutów. Wkomponować grejpfrut w zdrowy jadłospis przyszłej mamy może pomóc dietetyk (często dietetycy dyżurują przy szkołach rodzenia).

Ile dziennie można jeść grejpfruta?

Chociaż nie ma szczegółowych wytycznych, jaką ilość grejpfruta można zjeść w ciągu dnia, najlepiej komponować go z innymi owocami w postaci sałatek. W tej formie wystarczające będzie pół owocu dziennie.

Należy uważać także na diety grejpfrutowe, oparte o spożywanie dużych ilości tego owocu. Jeżeli jadłospis zawiera więcej niż 1 grejpfrut dziennie, nie powinien być kontynuowany dłużej niż przez 2 tygodnie. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza u kobiet po menopauzie. Nadmiar grejpfrutów w diecie może bowiem wywołać zaburzenia hormonalne dotyczące poziomu estrogenu ¹².

Jak zwalczać wirusy i bakterie za pomocą grejpfruta?

Grejpfrut jest znany ze swoich właściwości przeciwwirusowych i przeciwbakteryjnych ze względu na obecne w nim flawonoidy, a także witaminy i minerały mające wpływ na odporność. Szczególnie ceniony jest wyciąg z pestek grejpfruta.

Właściwości antybiotyczne grejpfrutów pomagają zwalczać wiele chorobotwórczych bakterii, takich jak:

• patogenne bakterie jelitowe (w tym pałeczki okrężnicy),
• pałeczki E. coli ¹³,
• pneumokoki,
• meningokoki.

Ekstrakt z pestek grejpfrut

Wyciąg z pestek grejpfruta może też pomóc w walce z zakażeniami grzybiczymi, w tym drożdżakiem.

Ważne jest jednak, aby leczenie zakażeń bakteryjnych i wirusowych zaplanował lekarz, gdyż sam ekstrakt z grejpfruta w większości wyżej wymienionych przypadków stosowany samodzielnie nie jest wystarczający do pełnego wyleczenia.

Z kolei wspomagająco można korzystać z wyciągu z pestek grejpfruta dla wzmocnienia odporności u osób, które często chorują na wirusowe infekcje górnych dróg oddechowych.

Wyciąg z pestek grejpfruta najczęściej podaje się w postaci kropli. W zależności od ich stężenia dawkowanie może się różnić. U zdrowej osoby dorosłej wyciąg z pestek grejpfruta o stężeniu 33% zazwyczaj przyjmuje się w dawce 10 kropli 2 razy dziennie (jeżeli lekarz nie zaleci inaczej).

W badaniach naukowych stwierdza się przeciwdrobnoustrojowe działanie ekstraktu z pestek grejpfruta szczególnie w odniesieniu do mikroorganizmów warzelniczych i przenoszonych na żywności ¹⁴.

Co ciekawe działanie przeciwdrobroustrojowe można wykorzystać w celu naturalnej ochrony żywności przed wczesnym zepsuciem się, a działanie ekstraktu z nasion grejpfruta nie jest uzależnione od konkretnej wartości pH, co stwarza większe możliwości zastosowania.

Przykłady te pokazują, że grejpfruty są owocami o wielu cennych właściwościach. To skarbnica witamin i minerałów oraz naturalna pomoc w dbałości o zdrowie. Spożywane z umiarem, gdy nie ma przeciwwskazań, mogą być elementem zdrowego jadłospisu.

Kiedy jeść grejpfruta rano czy wieczorem?

Często spotykam się ze stwierdzeniem, że owoców nie powinno jadać się po południu. Korzystnie jadać grejpfruta zarówno rano, jak i wieczorem, oraz jako dodatek do poszczególnych posiłków spożywanych w ciągu dnia. Pora dnia nie ma znaczenia, gdyż jest to owoc o niskiej kaloryczności i wysokiej wartości odżywczej.

Zarówno grejpfrut zielony, czerwony, jak i biały są bardzo zdrowe. Wersja zielona zadowoli osoby lubiące słodkie owoce, natomiast czerwona będzie lepsza dla tych, którzy wolą bardziej wytrawne aromaty. Bez względu na to, który rodzaj wybierzesz, pamiętaj, by spożyć odpowiednio do przyjmowanych leków. Wchodzi on bowiem w interakcje z lekami, zmieniając ich intensywność działania. Czy można określić czas, jaki powinien minąć od przyjęcia leków do spożycia grejpfruta?

Wszystko zależy od stania wchłaniania leków. Dla przykładu leki z paracetamolem wchłaniają się ok 6h (dlatego że po 6h można spożyć kolejną dawkę). Zatem wtedy czekamy 6h. Też są leki które wchłaniają się 12h. Przy takich lekach nie możemy jeść grejpfruta na 12h po ich spożyciu. Czasami prowadzi to do sytuacji, w której nie możemy jeść grejpfrutów wcale.

Poczytaj również: Co ma wspólnego Norwegia z grejpfrutem, czyli dieta grejpfrutowa

FAQ: Odpowiadamy na  często zadawane pytania

1. Czy grejpfruty można jeść codziennie?

W jadłospisie zaleca się różnorodność – warto więc stawiać w swojej diecie także na inne owoce. Codzienne spożywanie grejpfrutów nie jest wskazane zwłaszcza dla osób z chorobami nerek i kobiet o rozregulowanym cyklu hormonalnym. Jak w przypadku każdego produktu żywnościowego, tak i w jedzeniu grejpfrutów zalecany jest więc umiar. Zaleca się, aby nie spożywać więcej niż jednego grejpfruta dziennie.

2. Czy grejpfrut zakwasza organizm?

Mimo mieszającego się z cytrusową słodyczą kwaskowatego smaku grejpfrut wykazuje działanie alkaliczne (zasadowe). Dzięki temu owoc ten wspomaga utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.

4. Czy grejpfrut jest moczopędny?

Grejpfruty są w dużej części złożone z wody i są diuretykami, czyli wykazują działanie moczopędne. Dla wielu osób zwiększone wydalanie moczu to efekt korzystny, pomagający oczyścić organizm, zmniejszyć ryzyko nadciśnienia i zapobiegać obrzękom. Jednak w przypadku chorych zażywających leki moczopędnie najlepiej skontaktować się z lekarzem przed włączeniem grejpfrutów do diety.

5. Czy można pić sok z grejpfruta na czczo?

Jeżeli napój ten jest dobrze tolerowany, można go pić rano jeszcze przed pierwszym posiłkiem. Picie na czczo szklanki przegotowanej wody z dodatkiem soku z połowy grejpfruta ma na celu pobudzenie trawienia. Jednak z picia soku z grejpfruta na czczo powinny zrezygnować osoby mające zgagę.

1. USDA – U.S. Department of Agriculture, „Grapefruit, raw, pink and red, all areas„, 4/1/2019 [online] https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/174673/nutrients, [dostęp 01.08.2024].[↩]
2. Malik A., Pytka M., Latoch A., Targoński Z., & Giza W, „Wybrane związki bioaktywne w owocach południowych i otrzymanych z nich sokach. Trendy w żywieniu człowieka”, Kraków: Polskie Towarzystwo Technologów Żywności, 2015; 187-201, [online] Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, https://www.up.lublin.pl/files/foodscience/sesja-pan/materialy/trendy_w_zywieniu_czlowieka.pdf, [dostęp 01.08.2024].[↩]
3. Glycemic Index Guide, [online] https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/174673/nutrients, [dostęp 01.08.2024.[↩]
4. Kłoda, K., Mierzecki, A., Swider, K., & Pawlik, A., „Wpływ spożywanych owoców cytrusowych oraz egzotycznych i ich soku na metabolizm leków”, [w] Farmacja współczesna, 2013, 6: 191-195, [online] https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201304_Farmacja_006.pdf, [dostęp 01.08.2024].[↩][↩]
5. Niemczyk L., Niemczyk M., „Inhibitory kalcyneuryny po przeszczepieniu nerki”, [w] Terapia 2016, 6, 338, str. 44-49.[↩]
6. Holmberg M.T., Tornio A., Joutsi-Korhonen L., Neuvonen M., Neuvonen P.J., Lassila R., Niemi M., Backman J.T., „Grapefruit juice markedly increases the plasma concentrations and antiplatelet effects of ticagrelor in healthy subjects„, [w] Br J Clin Pharmacol., 2013; 75, 6, str. 1488-96, [online] National Library of Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23126367/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
7. Holmberg M.T., Tornio A., Neuvonen M., Neuvonen P.J., Backman J.T., Niemi M., „Grapefruit juice inhibits the metabolic activation of clopidogrel„, [w] Clin Pharmacol Ther. 2014; 95, 3, str. 307-13, [online] National Library of Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24067745/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
8. Lee JW, Morris JK, Wald NJ, „Grapefruit Juice and Statins”, [w] Am J Med., 2016 Jan;129(1):26-9, [online] National Library od Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26299317/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
9. Zieleń-Zynek, I., Kowalska, J., Będkowska-Szczepańska, A., Ziółkowski, G., Gąsior, M., Hudzik, B., & Zubelewicz-Szkodzińska, B., „Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety”, [w] Folia Cardiologica, 2019; 14(1), 46-51, [online] Polish Platform od Medical Research https://ppm.edu.pl/info/article/SUM…, [dostęp 01.08.2024].[↩]
10. Zdrojewicz, Z., Pachura, E., & Pachura, P. (2014), „Czy można popijać leki sokiem grejpfrutowym?” [w] Family Medicine & Primary Care Review, 2019, (1), 51-56, [online] Polish Platform of Medical Research, https://ppm.edu.pl/info/article/UMW…[↩]
11. A Weber, R Jäger, A Börner, G Klinger, R Vollanth, K Matthey, A Balogh, „Czy sok grejpfrutowy może wpływać na biodostępność etynyloestradiolu?”, [w] Contraception . 1996 Jan;53(1):41-7, [online] National Library od Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8631189/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
12. Kristine R. Monroe, Frank Z. Stanczyk, Kathleen H. Besinque, and Malcolm C. Pike, „The Effect of Grapefruit Intake on Endogenous Serum Estrogen Levels in Postmenopausal Women„, [w] Nutr Cancer. Author manuscript; available in PMC 2018; Feb 2, [online] National Library of Medicine, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5796810/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
13. Song YJ, Yu HH, Kim YJ, Lee NK, Paik HD, „Anti-Biofilm Activity of Grapefruit Seed Extract against Staphylococcus aureus and Escherichia coli. J Microbiol Biotechnol”, 2019 Aug 28;29(8):1177-1183, [online] National Library of Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31370119/, [dostęp 01.08.2024].[↩]
14. Choi J.S., Lee Y.R., Ha Y.M., Seo H.J., Kim Y.H., Park S.M., Sohn J.H., „Antibacterial effect of grapefruit seed extract (GSE) on Makgeolli-brewing microorganisms and its application in the preservation of fresh Makgeolli„, [w] J Food Sci. 2014; 79, 6, str.1159-67, [online] National Library of Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24773577/, [dostęp 01.08.2024].[↩]