Niacyna – właściwości, dawkowanie, skutki uboczne. Niacyna na depresję

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Niacyna to związek należący do witamin z grupy B, rozpuszczalny w wodzie. Jak to zwykle bywa, niektóre rzeczy doceniamy dopiero wtedy, kiedy zaczyna nam ich brakować. Podobnie było z niacyną. Jej istnienie dostrzeżono dopiero podczas XVIII-wiecznej epidemii pelagry – choroby związanej z jej niedoborem.

Niacyna

Niacyna, potocznie zwana witaminą B3 lub witaminą PP, to wspólna nazwa dla dwóch związków: kwasu nikotynowego oraz jego amidu. Związki te są niezbędne w procesie tworzenia koenzymów: dinukleotydu nikonynamidoadeninowego (NAD+) oraz jego fosforanu (NADP+). Oba związki pełnią niezwykle istotne funkcje w wielu reakcjach. NAD+ jest przede wszystkim czynnikiem utleniającym, co oznacza że może przyjmować elektron. Bierze udział np. w procesie glikolizy, czyli w rozpadzie cząsteczki glukozy, podczas którego powstaje energia. Tak naprawdę więc niacyna jest niezbędna praktycznie w każdym aspekcie metabolizmu – pośrednio i bezpośrednio. Szczególnie przekłada się to na funkcjonowanie układu nerwowego. Niedobory niacyny wywołują pelagrę (rumień lombardzki) – chorobę charakteryzującą się występowaniem zapalenia skóry, biegunek, nudności, stanów zapalnych jamy ustnej, języka, zaburzeń od strony układu nerwowego. W krajach rozwiniętych z pelagrą nie mamy już praktycznie do czynienia. Dziś występuje jedynie w niektórych częściach Indii, Chin i Afryki. Niacynę dostarczamy wraz z pożywieniem – wysoką zawartością charakteryzują się np. wątróbka, mięso z piersi kurczaka, drożdże, nasiona roślin strączkowych. W większości jednak niacyna jest syntetyzowana w naszych organizmach z aminokwasu – tryptofanu. Tym samym zjadając ok. 100 g białka na dobę praktycznie zaspokajamy swoje zapotrzebowanie na tę witaminę.  

Właściwości niacyny

Dobowe zapotrzebowanie na niacynę podawane jest w miligramach. Jednak wysokie dawki – gramowe – mogą mieć korzystne właściwości w niektórych przypadkach klinicznych. Okazuje się, że niacyna może wpływać na obniżenie stężenia frakcji LDL cholesterolu, hamować postęp zmian miażdżycowych, zmniejszać stężenie triglicerydów, a także korzystnie wpływać na stężenie adiponektyny.

Adiponektyna to hormon, który u osób otyłych wytwarzany jest w mniejszej ilości. Jego działanie jest szczególnie dla nich korzystne, ponieważ zwiększa wrażliwość komórek na działanie insuliny, co przyczynia się do utraty wagi. Niacyna powodowała zwiększenie stężenia adiponektyny u osób otyłych nawet do poziomu obserwowanego u osób szczupłych.

Nowatorską metodą leczenia bólów migrenowych jest doustne lub dożylne aplikowanie niacyny, która prawdopodobnie ma działanie rozszerzające naczynia krwionośne (jedna z hipotez dotyczących genezy bólu migrenowego, mówi o tym, że może być on wywołany zwężeniem naczyń krwionośnych w okolicy nerwu trójdzielnego).

Dawkowanie niacyny

Dawkowanie niacyny zależy od celu jej suplementacji. Preparaty dostępne na rynku charakteryzują się natychmiastowym lub przedłużonym wchłanianiem. W Stanach Zjednoczonych niektóre z preparatów zostały zatwierdzone przez FDA jako środki w leczeniu dyslipidemii, np. Niacor. W jednej tabletce preparatu zawartych jest aż 500 mg niacyny (podczas gdy dobowe zapotrzebowanie dla osoby dorosłej określa się na poziomie 14–16 mg). Tak wysokie stężenia powinny być przyjmowane wyłącznie przy występowaniu niedoborów lub w trakcie leczenia zaburzeń lipidowych. Dawki zawsze powinny być konsultowane z lekarzem. Niacyna może wywoływać skutki uboczne – na szczęście najczęściej nie stanowią one zagrożenia dla zdrowia.  

Niacyna – skutki uboczne

Najczęstszym objawem pojawiającym się u większości osób stosujących nawet relatywnie niskie dawki (50–100 mg) jest tzw. flashing. To zaczerwienienie, uczucie mrowienia i pieczenia występujące na twarzy, klatce piersiowej, ramionach – wywołane rozszerzaniem naczyń krwionośnych. Do częstych skutków ubocznych należą także wzdęcia, wymioty, niestrawność, nasilenie choroby wrzodowej. Ostrożnie z niacyną powinny postępować także osoby chorujące na cukrzycę – może wywoływać hiperglikemię.

Niacyna na depresję

Niacyna nie jest rutynowo stosowana w leczeniu depresji, jednak niektórzy dostrzegają w niej ten potencjał. Doświadczyła go 47-letnia pacjentka Robert Schad Naturopathic Clinic. Kobieta przez 27 lat swojego życia borykała się z depresją nieskutecznie leczoną farmakologicznie. Przełomem w jej przypadku okazało się zastosowanie m.in. niacyny. Najpierw w dawce 3000 mg, zwiększonej następnie do 6000 mg. W niecały rok objawy obniżonego nastroju, myśli samobójcze i inne charakterystyczne dolegliwości chorobowe ustąpiły. Jak mówią – jedna jaskółka wiosny nie czyni. Nie wystarczy jeden przypadek skutecznie wyleczonej osoby, aby nadać niacynie statut najlepszego leku przeciwdepresyjnego. Nie ma dostatecznej ilości badań potwierdzających skuteczność kwasu nikotynowego w leczeniu depresji, ale hipotetycznie istnieje taka możliwość. Witamina PP może działać leczniczo poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepływu krwi w mózgu (w niektórych przypadkach zaobserwowano zmniejszony przepływ u ludzi z depresją).  Drugim mechanizmem, poprzez który może działać niacyna jest zwiększenie stężenia tryptofanu, który może być w organizmie przekształcany do serotoniny. Kiedy tryptofan jest przyjmowany razem z niacyną, więcej tryptofanu trafia do mózgu.

Niedobory niacyny zdarzają się wyjątkowo rzadko, w większości przypadków dostarczamy jej wystarczająca ilość wraz ze zwyczajową dietą. Warto jednak przemyśleć dodatkową suplementację w przypadkach obniżonego nastroju czy migreny – zawsze w oparciu o opinię specjalisty.