Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy, leczenie. Dieta przy refluksie, jadłospis

Aktualizacja: 13 września, 2024

Spora część z nas doświadczyła w swoim życiu uczucia nieprzyjemnego pieczenia w przełyku, dyskomfortu, a także bólu nadbrzusza czy odbijania. Objawy z zakresu przewodu pokarmowego są jednymi z najczęściej zgłaszanych przez pacjentów problemów. Omawiane    dolegliwości mogą być symptomami refluksu żołądkowo-przełykowego. Chociaż występowanie tego schorzenia jest powszechne, nie powinniśmy go bagatelizować, gdyż nieleczony refluks prowadzić może do poważniejszych problemów zdrowotnych.

Refluks żołądkowo-przełykowy

Refluks żołądkowo-przełykowy jest schorzeniem, które polega na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Spowodowany jest niewydolnością dolnego zwieracza przełyku. Zwieracz ten odpowiada za zatrzymanie miazgi pokarmowej w żołądku. Zakłócenie  pracy zwieracza może powodować cofanie się pożywienia z żołądka do przełyku [1].

Refluks żołądkowy jako taki nie jest zjawiskiem chorobowym. To prawidłowy proces fizjologiczny, który występuje wiele razy dziennie. Ma miejsce zwłaszcza po spożyciu dużego posiłku. Nie wywołuje przy tym żadnych objawów czy oznak uszkodzenia błony śluzowej przełyku. W przeciwieństwie do refluksu żołądkowego, refluks żołądkowo-przełykowy jest spektrum chorobowym wywołującym szereg różnych objawów [2].

Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy

Przy refluksie żołądkowo-przełykowym mamy do czynienia z licznymi objawami. Do symptomów związanych z przełykiem należą:

• zgaga – występuje zazwyczaj po spożyciu posiłku, w szczególności po obfitym jedzeniu, po  spożyciu produktów cytrusowych, alkoholu, czekolady oraz po posiłku zawierającym ostre pokarmy,
• mimowolne zarzucanie kwaśnej treści do przełyku, występujące najczęściej po posiłku i nabiera na sile po przyjęciu pozycji leżącej lub pochyleniu się pacjenta,
• dysfagia (trudności z połykaniem).

Warto wspomnieć, iż u niektórych osób refluks żołądkowo-przełykowy przebiega bezobjawowo. Sytuacja ta dotyczy w szczególności osób starszych, ze względu na zmniejszoną kwasowość zarzucanej treści żołądkowej oraz niższą percepcję bólu.

Pacjenci z refluksem żołądkowo-przełykowym doświadczać mogą również objawów niezwiązanych z przełykiem. Wśród nich wymienia się:

• ból w klatce piersiowej – chorzy opisują tę dolegliwość najczęściej jako ucisk lub pieczenie za mostkiem, promieniujące do pleców, ramion, szyi czy żuchwy,
• astmę oraz inne choroby układu oddechowego – w przeprowadzonych badaniach stwierdzono współwystępowanie obu tych chorób nawet u 80% pacjentów z astmą,
• choroby ucha, nosa i gardła – wśród schorzeń laryngologicznych powiązanych z refluksem najczęściej wymienia się zapalenie refluksowe krtani. Jego objawami są chrypka, częste odkasływanie, uczucie stania w gardle, a także nawracający ból gardła [2].

Refluks żołądkowo-przełykowy – leczenie

Terapię u pacjentów z  refluksem rozpoczyna się od zmiany stylu życia. Jeśli chory cierpi na nadwagę czy otyłość zaleca się w pierwszej kolejności redukcję masy ciała. Pacjenci, u których dolegliwości nasilają się w nocy powinni spać z uniesioną wyżej głową, a także unikać spożywania posiłków na 2–3 godziny przed położeniem się do łóżka. Bardzo ważne w leczeniu refluksu jest także stosowanie odpowiedniej diety.

U osób, u których zmiana trybu życia nie przyniosła korzyści włącza się leczenie farmakologiczne z wykorzystaniem leków, które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego. Najczęściej stosowanymi preparatami są inhibitory pompy protonowej (IPP).

Terapia u pacjentów z rozpoznanym refluksem uwzględnia stosowanie IPP raz dziennie przed pierwszym posiłkiem w standardowej dawce przez 8 tygodni. W przypadku niedostatecznej kontroli objawów leczenie modyfikuje się poprzez dodanie kolejnej dawki [3].

W leczeniu podtrzymującym u pacjentów bez powikłań, a także u chorych, u których leczenie IPP nie przynosi oczekiwanych rezultatów można zastosować leki z grupy antagonistów receptora histaminowego H2 (H2RA).

Jeśli pacjent jest oporny na leczenie IPP, nie przestrzega zaleceń lekarskich lub nie chce stosować farmakoterapii alternatywą jest operacja antyrefluksowa. Prawidłowo przeprowadzone leczenie chirurgiczne jest równie skuteczne jak farmakoterapia [4].

Dieta przy refluksie – jadłospis

Powszechnie wiadomo, że niektóre pokarmy mogą wywoływać lub nasilać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Mając na uwadze fakt, iż spożywanie produktów takich jak cytrusy, alkohol, mocna kawa, tłuste oraz smażone potrawy przez osoby zdrowe może spowodować u nich powstanie zgagi. Uzasadnione wydaje się założenie, że rodzaj spożywanych produktów ma duże znaczenie w kontrolowaniu objawów u pacjentów z refluksem.

Tłuste pokarmy zmniejszają napięcie dolnego zwieracza przełyku, co powoduje upośledzenie działania bariery antyrefluksowej. Dodatkowo spowalniają opróżnianie żołądka, prowadząc do wzrostu ciśnienia śródżołądkowego. Oba te czynniki skutkują cofaniem się kwaśnej treści pokarmowej do przełyku.  

Ważnym elementem terapii zapobiegającym występowaniu refluksu jest unikanie obfitych posiłków. Zalecenia dietetyczne przywiązują wagę do spożywania kilku mniejszych objętościowo dań (najczęściej mówi się o 5–6 posiłkach).

Napoje gazowane zwiększają ciśnienie w żołądku, dlatego pacjenci z refluksem powinni zrezygnować lub mocno ograniczyć ich spożywanie.

Istnieją sprzeczne doniesienia odnośnie wpływu kawy na objawy choroby. Wydaje się, że największe znaczenie ma sposób jej przygotowania oraz metody przetwarzania. Pacjenci z refluksem powinni jednak zrezygnować z picia mocnej kawy, która wykazuje działanie pobudzające, a także obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku.

Nasilone objawy refluksu powodują u pacjentów produkty silnie kwaśne, a także ostre przyprawy. Zwiększają one wydzielanie kwasu solnego oraz drażnią błonę śluzową żołądka, co prowadzi do powstawania zgagi [5].  

Badanie populacji pacjentów z chorobą refluksową wykazało, iż istnieje grupa produktów łagodzących objawy schorzenia. Zaliczyć do nich możemy:

• produkty mleczne,
• wodę,
• sucharki oraz czerstwe pieczywo,
• herbatki ziołowe,
• zielone warzywa,
• ziemniaki,
• mleko sojowe,
• kaszę jaglaną,
• siemię lniane,
• migdały,
• suszone figi [1].

Przykładowy jadłospis dla osoby z chorobą refluksową mógłby wyglądać następująco:

• śniadanie: kasza jaglana gotowana na mleku sojowym, bułka z polędwicą, herbata ziołowa,
• II śniadanie: bułka z pastą z sera twarogowego oraz gotowanego jajka, sok marchwiowy,
• obiad: zupa krem z selera, duszony indyk, ziemniaki puree, buraki
• podwieczorek: jogurt, sucharki,
• kolacja: sałatka z zielonych warzyw, ryż z jabłkiem [6].

Rola żywienia ma w leczeniu choroby refluksowej duże znaczenie. Stosowanie się do zaleceń dietetycznych w przypadku stwierdzenia schorzenia wpływa korzystnie na poprawę stanu zdrowia pacjenta. W dalszych krokach warto sięgnąć po farmakoterapię, która w większości przypadków przynosi oczekiwane rezultaty. Pamiętajmy, aby nie bagatelizować tego problemu, gdyż nieleczony refluks żołądkowo-przełykowy prowadzić może do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Więcej szczegółów znajdziesz: Dieta refluksowa – jadłospis, przepisy