Dieta na obniżenie ciśnienia krwi. Przeciwwskazania, zalecenia i nadciśnienie oporne

Aktualizacja: 30 grudnia, 2024

Ciśnienie tętnicze to siła z jaką krew działa na naczynia krwionośne. Wyróżniamy następujące wartości ciśnienia tętniczego: skurczowe (liczba wyższa) i rozkurczowe (liczba niższa). Patrz tabela poniżej. Przy pomocy ciśnieniomierza możemy sprawdzić jego wartość, która wyrażona jest w milimetrach słupa rtęci [mmHg].

Nadciśnienie częściej występuje u mężczyzn i u osób z otyłością brzuszną (androidalną, typu jabłko). Chorobę można przezwyciężyć poprzez modyfikację stylu życia.

Jak obniżyć ciśnienie krwi?

Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzić może do powikłań nerkowych i sercowo- naczyniowych a także do zgonu. Jest to choroba dietozależna i dzięki odpowiednim posiłkom można zdziałać cuda. Poniżej znajdują się zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne przy nadciśnieniu tętniczym.

Przeciwwskazania przy nadciśnieniu

• Sól i cukier Cukier a głównie fruktoza zawarta m.in. w miodzie, owocach, dżemach powoduje wzrost ciśnienia tętniczego. U osób spożywających nadmierne ilości fruktozy, stwierdza się zwiększoną produkcję kwasu moczowego. Substancja ta, może być czynnikiem wpływającym na rozwój pierwotnego nadciśnienia tętniczego. Według zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), dzienne spożycie soli przez zdrową osobę nie powinno przekraczać 5g/ dzień. W przypadku chorych na nadciśnienie wartość ta powinna być niższa niż 5g/dzień. Należy zastępować zwykłą sól kuchenną, solą niskosodową, a najlepiej przyprawami. Sód (przelicza się na sól= Na x 2,5) występuje powszechnie w produktach spożywczych m.in. w mięsie, serach żółtych, pieczywie, konserwach a także w wodzie.
• Cholesterol, nasycone kwasy tłuszczowe. Zastąpić należy tłuste potrawy, produktami zawierającymi nienasycone kwasy tłuszczowe np. ryby, owoce morza. Poznaj najlepsze sposoby na obniżenie cholesterolu. 
• Alkohol Definitywnie wykluczyć z dietoterapii, ze względu na osłabienie działania leków hipotensyjnych. W przypadku nałogu alkoholowego, rozważa się ograniczenie do 20–30 g u mężczyzn, u kobiet do 10–20 g czystego etanolu. Przykładowo: 10 g czystego alkoholu zawarte jest w 250 ml piwa.
• Papierosy Palenie tytoniu przez chorych na nadciśnienie sprzyja chorobie niedokrwiennej serca. Ryzyko dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego zmniejszy się w przypadku rzucenia nałogu.

Zalecenia przy nadciśnieniu

• Produkty obfitujące w wapń. Badania epidemiologiczne wykazały, że dieta ubogowapniowa sprzyja częstszemu występowaniu nadciśnienia tętniczego. Źródłem wapnia dla człowieka jest przede wszystkim mleko i jego przetwory. Wapń jest niezwykle ważnym pierwiastkiem odpowiadającym za wiele procesów zachodzących w organizmie człowieka. 
• Produkty obfitujące w magnez. Istnieją badania, które obrazują spadek ciśnienia tętniczego po suplementacji magnezem. Źródłem magnezu są m.in.: orzechy, kasze, otręby pszenne. Dowiedz się jaką rolę w organizmie pełni magnez i jakie są skutki jego niedoboru. 
• Warzywa/ owoce obfitujące w potas np. banany, morele suszone, kiwi, figi, pomidory, ziemniaki. Zalecenie nie tyczy się osób z niewydolnością nerek lub z ryzykiem hiperkaliemii (nadmiar potasu w surowicy krwi).
• Aktywność fizyczna i normalizacja masy ciała również odgrywają dużą rolę w walce z nadciśnieniem. Wykonywanie wysiłku fizycznego codziennie przez 30–45 minut, korzystnie wpływa na stan choroby (zmniejsza również masę ciała). Unikać należy dźwigania ciężarów.

Nadciśnienie u kobiet

U kobiet na skutek stosowania tabletek antykoncepcyjnych, może się podnieść ciśnienie o ok. 10/5 mmHg. Powinno wrócić do normy po ich odstawieniu, lecz nie zawsze tak się dzieje. Nie ma potwierdzonych badań na ten temat, ale terapia farmakologiczna przy antykoncepcji może być przyczyną wcześniejszego ujawnienia się genetycznej skłonności do nadciśnienia.

Nadciśnienie tętnicze w ciąży jest uznane za najczęstszą przyczynę chorób matki i płodu. Do zaburzeń występujących u matki zalicza się m.in. odklejenie łożyska, niewydolność nerek, natomiast u płodu: opóźniony rozwój wewnątrzmaciczny, wcześniactwo.

W czasie ciąży pod wpływem działania tlenku azotu i prostacykliny (hormon tkankowy),  zmiany zachodzą u matek zarówno z prawidłowym jak i z nieprawidłowym ciśnieniem krwi. Normalizacja ciśnienia tętniczego powinna nastąpić 42 dni po porodzie.

U kobiet w ciąży nadciśnienie rozpoznaje się przy ciśnieniu skurczowym: 140–149 mmHg i rozkurczowym 90–99 mmHg. W tym przypadku należy zmienić dietę, uwzględniając produkty łatwo strawne, bogate w witaminy i składniki mineralne. Ponadto chora ciężarna powinna często odpoczywać w pozycji leżącej, zaleca się ograniczenie aktywności fizycznej.

Nadciśnienie oporne – gdy mimo leków ciśnienie nie spada

Nadciśnienie tętnicze oporne to ciśnienie krwi utrzymujące się w granicach 140/90 mm Hg, pomimo jednoczesnego przyjmowania 3 leków hipotensyjnych (leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi) w optymalnych dawkach.

Prawdziwe, oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze występuje rzadko i w szczególności  u starszych pacjentów z przerostem lewej komory serca. Powodem tej choroby może być: osłabienie działań leków hipotensyjnych przez inne preparaty; przewlekłe bóle, stres, stan zapalny, otyłość, insulinooporność, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, bezdech senny, nadciśnienie wtórne (objaw wynikający z posiadania innej choroby np. zapalenia opon mózgowych). Przyczyną choroby może być także „efekt białego fartucha”, czyli pacjent mierząc w domu ciśnienie ma prawidłowe wartości a przy personelu medycznym – zaburzone. W takim przypadku lekarz prowadzący zaleca całodobowe badanie ciśnienia za pomocą przyrządu ABPM (z ang. Ambulatory blood pressure monitoring).

Niezależnie od przyczyn opornego nadciśnienia tętniczego, wskazane jest leczenie za pomocą 4–5 leków z różnych grup.

Niedostateczna kontrola ciśnienia jest w dużej mierze spowodowana złą współpracą pacjenta z lekarzem. Niezdyscyplinowany pacjent poprzez nieregularne zażywanie leków, niestosowanie się do zaleceń dotyczących trybu życia i diety, nie uzyska efektów w terapii choroby nadciśnieniowej. Co więcej pacjenci w przypadku braku poprawy choroby lubią zrzucać winę na dietetyka/ lekarza. Takie postępowanie pojawia się nader często a dietetycy i lekarze powinni zagłębić się w dziedzinę psychologii, aby umieć radzić sobie z tzw. „opornymi pacjentami”.