Zespół HELLP – przyczyny, objawy, leczenie

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Nadciśnienie tętnicze występuje u około 5–10% kobiet w ciąży i stanowi jedną z ważniejszych przyczyn powstawania chorób, a nawet śmiertelności wśród matek i noworodków. Jeżeli ciśnienie przekracza wartość 140/90 mmHg i towarzyszy mu białkomocz powyżej 300 mg/dobę rozpoznaje się stan przedrzucawkowy. Jego szczególną postacią jest zespół HELLP, który stanowi poważne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. Jak go rozpoznać i leczyć, aby zredukować ryzyko zagrożeń?

Zespół HELLP

Zespół HELLP występuje w 0,5–0,9% przypadków ciąż oraz u 10–20% kobiet ze stanem przedrzucawkowym oraz rzucawką. W 70% przypadków rozwija się on w czasie ciąży (najczęściej pomiędzy 27. a 37. tygodniem ciąży). Natomiast w 30% diagnozowany jest w czasie połogu. Dotyczy to głównie pierwszych 48 godzin, jednakże objawy mogą pojawić się do 7. dnia po porodzie.

Początkowo zespół HELLP traktowano jako ciężką postać lub też powikłanie stanu przedrzucawkowego. Obecnie rozpoznaje się go również jako odmienną jednostkę chorobową występującą także u pacjentek bez nadciśnienia i białkomoczu. Szacuje się, że u ok. 15% pacjentek z zespołem HELLP nie pojawiają się nadciśnienie i białkomocz [2].

Zespół HELLP charakteryzuje się trzema zasadniczymi cechami:

• hemolizą,
• zwiększoną aktywnością aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej,
• małopłytkowością.

U kobiety ciężarnych z zespołem HELLP istnieje wysokie ryzyko wystąpienia rzucawki.

W przypadku ciąży powyżej 34. tygodnia obowiązuje zasada jej zakończenia porodem drogami natury bądź operacyjnie. Następuje to w ciągu 24 godzin. Natomiast u pacjentek w mniej zaawansowanej ciąży, czyli między 24. a 34. tygodniem, wprowadzana jest steroidoterapia. Ma ona na celu przyspieszenie osiągnięcia dojrzałości płuc płodu. Odracza się wówczas poród co najmniej na 48 godzin [3].

Zespół HELLP – przyczyny

Przyczyny zespołu HELLP nie są do tej pory wystarczająco dobrze poznane. Wiadomo, że zespół ten występuje częściej u wieloródek rasy białej, w wieku powyżej 25. lat.

W trakcie gestozy uszkodzeniu ulega śródbłonek naczyń. Dochodzi również do aktywacji płytek krwi i miejscowego obkurczenia naczyń krwionośnych. W konsekwencji odkłada się fibryna. Czerwone krwinki ulegają zniszczeniu przy przechodzeniu przez małe naczynia z uszkodzonym śródbłonkiem i złogami fibryny, w wyniku czego dochodzi do niedokrwistości. Z kolei zwiększona aktywność enzymów wątrobowych jest wynikiem niedrożności naczyń wątroby zaburzających przepływ krwi. Prowadzi to do niedotlenienia i martwicy komórek wątroby. Z powodu zwiększonego zużycia i niszczenia płytek krwi obserwuje się ich spadek [2].

Zespół HELLP – objawy

Objawy występujące w przypadku pojawienia się zespołu HELLP można umownie podzielić na trzy fazy.

W fazie pierwszej, zwanej również laboratoryjną, obserwuje się:

• spadek liczby płytek krwi,
• obniżenie poziomu antytrombiny III,
• wzrost stężenia D – dimerów,
• wzrost poziomu ASPAT i ALAT,
• podwyższenie poziomu bilirubiny,
• wzrost LDH.

W fazie drugiej pojawiają się następujące dolegliwości:

• ból nadbrzusza lub okolicy podżebrowej prawej,
• ból głowy,
• występowanie objawów infekcji wirusopodobnej,
• nudności oraz wymioty.

Faza trzecia to groźne dla życia powikłania, do których zaliczane są:

• krwawienia maciczne oraz żołądkowo-jelitowe,
• krwiak podtorebkowy wątroby,
• niewydolność nerek,
• niewydolność oddechowa,
• powikłania neurologiczne, takie jak krwiak śródczaszkowy czy krwotok mózgowy [4].

Zespół HELLP – leczenie

Jak wspomniano powyżej, sposób postępowania w przypadku wystąpienia zespołu HELLP uzależniony jest od etapu ciąży. Po ukończeniu 34. tygodnia ciąży następuje natychmiastowezakończenie ciąży, między 27. a 34. tygodniem ciąży poród wywołuje się w ciągu 48 godzin po rozpoznaniu. Najpierw należy ustabilizować stan pacjentki i podać jej glikokortykosteroidy. Z kolei przed 27. tygodniem ciąży podejmowane są próby postępowania wyczekującego [5].

Kobiety z zespołem HELLP wymagają specjalistycznej opieki lekarskiej, często także intensywnej terapii medycznej. Charakter tej opieki uzależniony jest od stanu zdrowia matki i płodu. Możliwe jest zastosowanie leczenia zachowawczego, ale tylko wówczas, gdy nadciśnienie jest kontrolowane, diureza przebiega prawidłowo i brak jest dolegliwości bólowych ze strony wątroby. Duża część pacjentek wymaga przetaczania produktów krwiopochodnych [2].  

Zespół HELLP należy do zaburzeń wielonarządowych. Występuje w 0,5–0,9% przypadków ciąż. Często prowadzi do powikłań. Niezwykle ważne jest wczesne postawienie diagnozy i rozpoczęcie leczenia. Pozwala to zmniejszyć zagrożenie zarówno dla matki, jak i dziecka.