Rola przypraw i ich wpływ na organizm

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Dowody stosowania przypraw pochodzą z 2700 lat p.n.e. Były one powodem wypraw na odległe kontynenty oraz przedmiotem handlu wymiennego. W kuchni do dziś pełnią wiele ważnych zadań, takich jak polepszenie smaku, aromatu i barwy potraw oraz przedłużenie ich świeżości. Jednak to nie wszystko, ponieważ wpływają także na liczne procesy zachodzące w naszym organizmie!

Przyprawy mają wpływ na zachodzące w organizmie procesy biochemiczne. Z tego względu ważna jest odpowiednia kompozycja i ilość stosowanych dodatków. Większość z nich wykorzystywana jest w ziołolecznictwie, co świadczy o pozytywnym wpływie na ludzki organizm. Spowodowane jest to obecnością takich związków jak olejki eteryczne, garbniki czy sole mineralne. Dzięki nim dochodzi do intensywnego wydzielania soków trawiennych, a układ pokarmowy zostaje pobudzony do działania.

Podział przypraw

Ze względu na ogromną liczbę przypraw, można je podzielić na wiele grup. Wyróżnia się przyprawy ziołowe, korzenne (egzotyczne), warzywne, mieszanki przyprawowe oraz uzyskane w wyniku różnych procesów technologicznych i chemicznych substancje przyprawowe. Przyprawy roślinne można podzielić według dwóch kryteriów:części morfologicznej oraz zawartości substancji czynnej, którą zawierają.

• Do części morfologicznych roślin możemy zaliczyć: ziela (tymianek), liście (rozmaryn), nasiona (gorczyca), owocnię (pieprz), pączki (rumianek), korę (cynamon), kłącza (imbir), strąki (wanilia), znamiona (szafran).
• Natomiast wśród substancji czynnych wyróżnia się: olejkowe (kminek), goryczkowe (chmiel), goryczkowo-olejowe (estragon) i barwiące (szafran).

Stosowanymi najczęściej przyprawami warzywnymi są cebula i czosnek. Mieszanki przyprawowe są kompozycją sproszkowanych produktów roślinnych oraz substancji przyprawowych, które powstały podczas procesów chemicznych. Mieszanki takie możemy dostać w postaci pasty, proszku oraz popularnych kostek.

Właściwości przypraw

Przyprawy charakteryzują się nie tylko właściwościami smakowo-zapachowymi, ale również mogą działać antybakteryjne lub antyoksydacyjnie. Przyprawy zawierają naturalne przeciwutleniacze, które zapobiegają utlenianiu witaminy C oraz neutralizują wolne rodniki. Największą ilość związków antyoksydacyjnych możemy znaleźć w rozmarynie i szałwii, ale przyprawy takie jak oregano, majeranek, imbir, jałowiec, pieprz czarny oraz czerwony również działają przeciwutleniająco, lecz w mniejszym stopniu.

Wiele przypraw wykazuje działanie przeciwzapalne i zaliczają się do nich bazylia, pieprz cayenne, cynamon, goździki, lukrecja, mięta, oregano, rozmaryn, tymianek oraz kurkuma. Dzięki obecności olejków eterycznych przyprawy mogą pełnić w organizmie rolę bakteriobójczą. Takim działaniem wyróżniają się przede wszystkim goździki, mięta, anyż, cynamon, kminek, bazylia, tymianek czy koper. Mimo tego, że w porównaniu do innych składników pożywienia nie dostarczają wielu substancji odżywczych są niezastąpione ze względu na tworzenie bukietu smakowo-zapachowego, hamowanie zmian zachodzących w potrawach oraz usprawnianie procesów trawienia, a także lecznicze działanie na organizm.

Wpływ przypraw na organizm

Przyprawy mogą zbawiennie wpływać na nasz organizm. Przynoszą ulgę w dolegliwościach trawiennych, ale także pomagają poprawiać apetyt. Każda z przypraw charakteryzuje się odmiennym działaniem, zatem sprawdźmy w jakich dolegliwościach pomogą nam niektóre z nich.

• Bazylia – działa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, poprawia trawienie,
• Cynamon – poprawia ukrwienie wszystkich narządów, wspomaga trawienie, rozgrzewa organizm,
• Estragon – wzmacnia żołądek, łagodzi wzdęcia,
• Gorczyca – może być stosowana w formie okładów rozgrzewających w miejsca porażone reumatyzmem,
• Imbir – łagodzi bóle miesiączkowe oraz mdłości, działa moczopędnie oraz rozgrzewająco. Nalewka i herbata z imbirem świetnie poradzi sobie z przeziębieniem,
• Jałowiec – ułatwia trawienie, działa napotne, moczopędne, żółciopędne,
• Kminek – działa rozkurczowo, wspomaga trawienie oraz łagodzi kolki,
• Kurkuma – wspomaga gojenie się ran, obniża cholesterol, działa antynowotworowo. Do przypraw antynowowtworowych zalicza się obok kurkumy także imbir i rozmaryn.
• Majeranek – działa wykrztuśnie i przeciwzapalnie,
• Mięta – wspomaga trawienie, łagodzi dolegliwości reumatyczne, czkawkę, wzdęcia oraz choroby gardła i zatok. Mięta jest świetnym lekarstwem na biegunkę i kaca. 
• Melisa – obniża ciśnienie krwi, działa na bezsenność i niestrawność, ma również właściwości antydepresyjne,
• Rozmaryn – wspomaga trawienie, działa żółciopędnie, moczopędnie oraz pobudzająco,
• Szałwia – powoduje zwiększenie wydzielania soków trawiennych, ułatwia przyswajanie składników odżywczych przez organizm, działa przeciwwymiotnie,
• Tymianek – działa wykrztuśnie, można go stosować w dolegliwościach gardła, w celu poprawienia apetytu i trawienia.

Niestety przyprawy mogą działać również negatywnie, między innymi powodują  występowanie lub nasilenie zgagi. Jest to spowodowane obecnością kapsaicyny, która występuje w ostrych przyprawach (np. papryka chili) drażniąc na drodze chemicznej receptory czuciowe w przełyku, a co za tym idzie powodując odczycie bólu.  Dla osób, które zmagają się z trądzikiem, bardzo istotną rzeczą jest wyeliminowanie ostrych przypraw z diety, ponieważ  mogą one nasilać istniejące zaburzenia kurczliwości drobnych naczyń krwionośnych skóry. Należy także pamiętać, że naturalne przyprawy nie zawierają glutenu, ale niestety w mieszankach przyprawowych, gotowych dipach czy sosach w proszku mogą znaleźć się śladowe ilości tego białka, co jest istotne dla osób chorych na celiakię.

Naturalne przyprawy odgrywają w diecie ogromną rolę. Każda z nich wykazuje odmienne działanie, dlatego warto zapoznać się z ich właściwościami. W łatwy sposób mogą nam pomoc w różnych drobnych dolegliwościach. Jednak należy unikać gotowych mieszanek przyprawowych zawierających znaczne ilości soli oraz sztucznych związków chemicznych, które mogą negatywnie wpływać na nasze samopoczucie, a co gorsze przyczyniać się do rozwoju chorób dietozależnych.