Jakie właściwości ma wanilia? Do czego użyć wanilię?

Aktualizacja: 2 stycznia, 2025

Wanilia to najbardziej znana przyprawa smakowa, którą Amerykanie wnieśli do świata kuchni. Jest jedną z najdroższych przypraw, zaraz po szafranie i kardamonie. Owoce wanilii o kształcie strąka fasolki szparagowej łagodzą objawy stresu i zmęczenia, działają rozgrzewająco oraz pobudzająco. Gdzie wykorzystać tę wspaniałą przyprawę? 

Wanilia

Wanilia należy do roślin jednoliściennych z rodzaju storczykowatych (łac. Orchidaceae). Dotychczas opisano 109 gatunków, z czego tylko 3 mają znaczenie komercyjne jako źródło wanilii, należą do nich: Vanilla planifolia Andrews, Vanilla pompona oraz Vanilla tahitensis. Obecnie głównym źródłem przyprawy zwanej laskami wanilii są owoce wanilii płaskolistnej (łac. Vanilla planifolia Andrews). Wanilia płaskolistna pochodzi z Mezoameryki – dokładnie Meksyku i Gwatemali. Do dzisiaj można ją spotkać dziko rosnącą na terenach lasów tropikalnych w Ameryce Południowej i Środkowej.

Wanilię otrzymuje się z wyhodowanych strąkokształtnych torebek zbieranych w fazie niepełnej dojrzałości, które zostają poddane procesowi fermentacji, w celu uzyskania charakterystycznego smaku i aromatu. Następnie są one suszone, w wyniku czego przybierają ciemnobrązową barwę, z delikatnym białym nalotem waniliny. W ten sposób powstają tzw. laski wanilii. Substancją odpowiedzialną za szczególny zapach i smak wanilii jest związek glikozydowy – wanilina. Świeżo zerwana wanilia jest bezwonna, ponieważ wolna wanilina nie występuje w fasoli podczas zbiorów. Wanilina powstaje dopiero w wyniku działania enzymów, gdy jest poddawana procesowi fermentacji i suszenia. Wanilina powstaje również w czasie przechowywania lasek wanilii, dlatego też im starsza wanilia tym lepsza

Wanilia – uprawa

Dawniej wanilię uprawiano wśród drzew rosnących w lasach tropikalnych, jej kłącza oplatały drzewa i krzewy, czyniąc z nich swoją podporę. Wanilia żywiła się składnikami pokarmowymi z obumarłych pni i kory drzew. Wówczas zapylana była naturalnie przez kolibry oraz niewielkie pszczoły bezżądłowe, występujące tylko na terenach Meksyku. Przyczyniło się to do tego, iż największym producentem lasek waniliowych był właśnie Meksyk. Wanilia, mimo iż posiada męskie i żeńskie organy, to nie doprowadza do samozapylenia, ponieważ są one przedzielone błoną.  Dlatego też dzisiaj wanilię zapyla się ręcznie, co umożliwia powstawanie upraw w innych rejonach kraju. Obecnie wanilia uprawiana jest na plantacjach, gdzie stosuje się niskie podpory, ułatwiające ręczne zapylanie. Aktualnie największym producentem wanilii na świecie jest Madagaskar, skąd pochodzi wanilia burbońska. Na drugim miejscu wśród czołowych producentów wanilii jest Indonezja, a za nimi Chiny.

Uprawa wanilii jest dosyć czasochłonna. Wanilia wypuszcza kwiaty, które otwierają się zaledwie na kilka godzin w ciągu jednego dnia w roku. Jeśli nie zostaną w tym czasie zapylone – opadają. Na owoce wanilii należy czekać 6–9 miesięcy. Po tym czasie owoce osiągają odpowiedni rozmiar i dopiero wtedy są one zbierane, fermentowane i suszone, co pozwala im zyskać charakterystyczny aromat.

Wanilia – właściwości

Wanilia dzięki obecności związków, które wzmagają aktywność seksualną, znajduje się na liście naturalnych afrodyzjaków.

Posiada delikatne działanie antyseptyczne, działa pobudzająco u osób zmęczonych i wyczerpanych. Dobrze rozgrzewa i wzmacnia. Wanilia wpływa rozkurczowo na mięśniówkę gładką przewodu pokarmowego i układu moczowego, łagodzi również  objawy bólowe w zmianach reumatoidalnych i zwyrodnieniowych.

Wanilia wpływa pozytywnie na procesy trawienia poprzez zwiększenie wydzielania soku żołądkowego. Hamuje również aktywność ośrodka łaknienia, co ułatwia stosowanie diet odchudzających, a także zmniejsza chęć na słodycze. Sam zapach wanilii działa kojąco i uspokajająco, łagodzi stres i napięcie nerwowe, oraz ułatwia zasypianie. Dobrym rozwiązaniem dla osób, które mają tendencje do ciągłego napięcia nerwowego i zajadania stresu jest użycie nawilżaczy powietrza z dodatkiem olejku waniliowego oraz dodawanie wanilii do potraw.

Wanilia nadaje potrawom słodkawo-korzenny smak i zapach. Można użyć ją do wypieku ciast i ciasteczek, dodać do deserów, płynnej czekolady, koktajli, soków, lemoniad, kompotów, budyniów, lodów, owocowych musów, kremów, a nawet sosów używanych do dań rybnych, mięsnych czy owoców morza.

Wanilia – cena, gdzie kupić?

Wanilię można kupić w sklepie z przyprawami, w sklepach internetowych oraz supermarketach. Jest ona dostępna w postaci lasek, proszku lub ekstraktu. W sprzedaży internetowej ceny za jedną laskę wanilii o długości 8–13 cm zaczynają się od 8 zł. Za 10 g mielonej wanilii trzeba zapłacić minimum 15 zł. Natomiast 60 ml ekstraktu z wanilii kosztuje 25–45 zł. Co wpływa na wysoką cenę wanilii? Na pewno skomplikowany proces zapylania oraz długi czas owocowania, a następnie preparowanie lasek wanilii.

Wanilia jest popularną przyprawą używaną przede wszystkim w cukiernictwie oraz w przemyśle spożywczym do produkcji lodów waniliowych, waniliowego mleka lub serków homogenizowanych, do produkcji likierów i przyprawiania czekolady. W większości przypadków dodaje się do nich syntetyczny aromat waniliowy, który z naturalną wanilią nie ma nic wspólnego. Syntetyczna wanilina ma właściwości toksyczne, dlatego lepiej unikajmy produktów, które ją zawierają.

W sprzedaży dostępny jest również cukier waniliowy. Nie dajmy się jednak zwieść szkodliwemu cukrowi wanilinowemu, który jest jedynie namiastkom prawdziwego cukru waniliowego. 20 g saszetka cukru wanilinowego kosztuje 0,60–1 zł, natomiast 20 g cukru waniliowego 2,50–4 zł. Możemy samodzielnie przygotować cukier aromatyzowany naturalną wanilią. Wystarczy do słoika nasypać cukier (biały, brązowy, ksylitol lub erytrol), włożyć do niego kilka lasek wanilii, następnie szczelnie zakręcić i odstawić na kilka tygodni. Po tym czasie substancje przenikające z lasek, nadają cukrowi charakterystyczny zapach i smak.

Wanilia jest jedną z najcenniejszych przypraw świata. Znalazła się na liście naturalnych afrodyzjaków, wykazuje działanie pobudzające i rozgrzewające, łagodzi napięcie nerwowe. Łasuchom może pomóc w zmniejszeniu ochoty na podjadanie słodkości. Wanilia charakteryzuje się szerokim zastosowaniem w kuchni, zarówno do słodkich deserów, jak i do sosów podawanych do dań mięsnych i rybnych. Wanilia często jest wykorzystywana w przemyśle spożywczym do wyrobu produktów o smaku waniliowym. Pamiętajmy jednak, aby przed ich zakupem czytać skład, by nie dać się nabrać na syntetyczną wanilinę, która wykazuje działanie toksyczne na nasz organizm.