Goździki – właściwości zdrowotne i zastosowanie w kuchni

Aktualizacja: 11 kwietnia, 2024

Charakterystyczny zapach olejku goździkowego znalazł zastosowanie w aromaterapii. Szczególnie polecany jest w celu zniwelowania dolegliwości reumatycznych czy mięśniowych. Co więcej olejek pomaga w dolegliwościach gastrycznych, stąd zabiegi takie polecane są w bólach

Goździki – właściwości i zastosowanie w kuchni

Goździki znalazły szerokie zastosowanie nie tylko w kuchni, ale również w medycynie i ziołolecznictwie. Goździki używane są w gastronomii jako przyprawa do kompotów, konfitur, marynat czy wyrobów cukierniczych. Ze względu na właściwości rozkurczające, pobudzające i antyseptyczne produkt ten wykorzystuje się również w stanach zapalnych jamy ustnej.

Właściwości goździków

Zarówno goździki, jak i olejek goździkowy stosowane były już od wieków na terenie Egiptu czy Chin. Już od IV wieku naszej ery mieszkańcy Europy mogli korzystać z drogocennych właściwości tej przyprawy. Została ona sprowadzona z Wysp Moluckich, które dawniej były nazywane goździkowymi. Na świecie produkuje się kilkadziesiąt ton olejku goździkowego rocznie. Głównymi producentami są Indonezja, Madagaskar, Brazylia, Tanzania czy USA.

Goździkowiec jest wysokim, wiecznie zielonym drzewem z którego pozyskuje się nierozwinięte pąki kwiatowe, wykorzystywane po wysuszeniu jako przyprawa w gastronomii. Goździki mają silny, aromatyczny zapach (korzenny, słodki z nutą balsamiczno–owocową) i paląco-drażniący smak, charakterystyczny dla tej przyprawy. Pąki kwiatowe składają się z olejków eterycznych, garbników, związków śluzowych, kwasu oleanowego i reszty związków chemicznych. W aptekach można nabyć olejek goździkowy, który najczęściej pozyskiwany jest z goździkowca korzennego – głównie z jego pąków, ale również liści rośliny. Głównym składnikiem oleju goździkowego jest eugenol, a w mniejszej ilości jego octan. Im bardziej dojrzałe pąki z których pozyskuje się olejek tym większa w nim zawartość eugenolu, a mniejsza jego octanu.

Olejek goździkowy od dawna wykorzystywany był w medycynie jako silny, naturalny środek przeciwbakteryjny. Stosuje się go jako środek dezynfekcyjny, przeciwbólowy i rozgrzewający. Co więcej wykazuje silną skuteczność w działaniu przeciwbakteryjnym, szczególnie przeciwko takim drobnoustrojom chorobotwórczym jak Escherichia coli, Bacillus substilis czy Streptococcus aureus. Dodatkowo wykazano, że olejek goździkowy ma działanie przeciwutleniające – stanowi on naturalne źródło antyoksydantów.

Powszechnie znane jest również przeciwgrzybicze działanie olejku, szczególnie skuteczne w walce z grzybami pleśniowymi, które mogą rozwijać się w efekcie nieprawidłowego przechowywania żywności. Oprócz tego ze względu na właściwości znieczulające olejek stosuje się w celu obniżenia poziomu bólu oraz stresu.
żołądkowych, wzdęciach czy nudnościach. Należy jednak pamiętać, że olejek może powodować reakcje alergiczną, dlatego powinien zostać rozcieńczony przed bezpośrednią aplikacją. Warto również wspomnieć o wykorzystaniu olejku, ze względu na charakterystyczny aromat, w produkcji perfum oraz mydeł perfumowanych.

Zastosowanie w lecznictwie 

Goździki na ból zęba

Ze względu na właściwości przeciwbólowe olejek goździkowy stosuje się w łagodzeniu dolegliwości bólowych zębów. Składnik oleju – eugenol wykazuje działanie znieczulające i odkażające. Co więcej wraz z tlenkiem cynku wykorzystywany jest jako cement do uzupełniania ubytków zębowych. Dodatkowo w stomatologii składnik ten stanowi jeden z elementów odkażających kanały zębowe przed zabiegiem. Medycyna Wschodnia wykorzystuje olejek jako jeden z podstawowych, naturalnych preparatów o działaniu przeciwbólowym w nagłych przypadkach związanych z dolegliwościami zębowymi.

Goździki na świeży oddech

Olejek goździkowy jest substratem w produkcji preparatów wykorzystywanych do utrzymania odpowiedniego poziomu higieny jamy ustnej. Stanowi składnik płynów do płukania ust czy dziąseł oraz past do zębów. Preparaty te szczególnie polecane są osobom, które borykają się z problemem halitozy, czyli nieprzyjemnego zapachu z ust występującego podczas wydychania powietrza. Bez wątpienia taka przypadłość wpływa na pogorszenie samooceny oraz izolację społeczną, stąd ciągłe badania nad produkcją skutecznych preparatów poprawiających świeżość oddechu wydają się istotnym zagadnieniem.

Goździki na ból głowy

Powołując się na słowa Świętej Hildegardy w dziele Physica należy podkreślić, że: „Kto ma bóle, że huczy mu w głowie, jakby był głuchy, powinien często jeść goździki…”. Związane jest to z przeciwbólowymi, znieczulającymi oraz rozluźniającymi właściwościami goździków. Najprostszym sposobem na zastosowanie tego produktu w bólach głowy jest zmieszanie roztartych goździków z olejkiem cynamonowym i zaaplikowanie na bolące miejsce.

Goździki na przeziębienie

Ze względu na działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne olejek wykazuje wysoką skuteczność w walce z drobnoustrojami, stąd często wykorzystywany jest jako naturalny lek wspierający proces rekonwalescencji w trakcie przeziębienia. Olejek można stosować jako element inhalacji łagodzących bóle gardła, przewlekły katar czy niwelujący stany zapalne w okolicy jamy ustnej. Co więcej olejek wykorzystuje się również w ograniczeniu objawów przeziębienia takich jak ogólne osłabienie i zmęczenie.

Goździki a cholesterol

Dzięki zawartości eugenolu, olejek goździkowy wykazuje działanie antyoksydacyjne, dlatego wykorzystywany jest w celu obniżenia poziomu glukozy i cholesterolu we krwi. W badaniach nad skutecznością zastosowania goździków w celu poprawy profilu lipidowego zaobserwowano korzystny wpływ tej przyprawy na stan zdrowia człowieka. Prawdopodobnie spożycie goździków przyczynia się do obniżenia poziomu trójglicerydów, cholesterolu-LDL oraz glukozy. Można więc stwierdzić, że spożycie goździków może wiązać się obniżenie ryzyka rozwoju cukrzycy oraz chorób układu krążenia.

Goździki na trawienie

Goździki mają działanie pobudzające wydzielanie soków trawiennych, stąd łagodzą zaburzenia trawienia i dolegliwości z nimi związane tj. nudności, wymioty czy bóle żołądka. Dodatkowo goździki wzmagają apetyt, dlatego mogą być wykorzystywane w walce z niedowagą, szczególnie wynikającą z problemów zdrowotnych wiążących się z odmową spożycia odpowiednich ilości produktów spożywczych.

Goździki na skórę

Olejek goździkowy jest bardzo dobrym środkiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym, dlatego wykorzystywany jest w walce z problemami skórnymi. Moczenie stóp w wodzie z dodatkiem olejku niweluje nieprzyjemny zapach związany z rozwojem grzybicy oraz poprawi stan zdrowia skóry. Co więcej produkt ten skutecznie można wykorzystywać w celu łagodzenia zmian trądzikowych.

Wykorzystanie goździków w kuchni

Gożdzik uważane są za jedne z najstarszych przypraw świata. Produkty te zaostrzają smak potraw, nadając im niepowtarzalny, charakterystyczny aromat wykorzystywany zarówno w cukiernictwie, jak i podczas tworzenia sosów czy marynat do mięs. Olejek jest naturalnym konserwantem, który hamuje wzrost pleśni, grzybów czy bakterii stąd chętnie używany jest w połączeniu z olejkiem cynamonowym w celu przedłużenia czasu przydatności do spożycia produktów. Goździki są używane jako przyprawa do kompotów, konfitur czy słodyczy.
Bez wątpienia popularność goździków zarówno w kuchni, jak i ziołolecznictwie wynika z wielu właściwości tego produktu wpływających korzystnie zarówno na smak spożywanego produktu czy poziom zdrowia. Z tego powodu powinny być one powszechnie wykorzystywane jako niezbędny element w kuchni oraz apteczce w każdym domu.

Piśmiennictwo
Nowak K., Ogonowski J. i wsp., „Olejek goździkowy – właściwości i zastosowanie.”, CHEMIK 2012, 66, 2, 145-152
Wiącek J., „Identyfikacja i oznaczanie eugenolu w kosmetykach.”, WARSZAWA 2012
https://apteline.pl/artykuly/wlasciwosci-lecznicze-gozdzikow