Opuncja figowa – właściwości i zastosowanie

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Prawdopodobnie przez to, że nie ma szans na wzrost w naszym klimacie, nie przechodzi nam przez myśl, że może posiadać prozdrowotną wartość odżywczą. Poznajcie jeden z gatunków kaktusa – opuncję figową.

Opuncja figowa

Rodzaj Opuncja liczy obecnie ok. 150 gatunków. Są to rośliny wieloletnie zaliczane do kaktusów. Pierwotnie uprawiane były na kontynencie amerykańskim – w Meksyku, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie,  państwach Ameryki Środkowej i Południowej. Zostały jednak przetransportowane również na inne obszary, gdzie warunki klimatyczne pozwoliły im się „zadomowić” do tego stopnia, iż ich mieszkańcy postrzegają je obecnie jako rodzime (południowa Afryka, Indie, okolice Morza Śródziemnego, Australia). Posiadają liście przekształcone z łodyg, silnie rozgałęzione, z licznymi przegubami, płaskie, mięsiste oczywiście zaopatrzone w kolce. Opuncja figowa (Opuntia ficus-indica) zwana figą indyjską, prawdopodobnie zawdzięcza swoje miano Krzysztofowi Kolumbowi, który sprowadził ją do Europy z Ameryki Południowej, będąc przekonanym, że znajduje się w Indiach. Ten gatunek uprawiany jest głównie dla owoców. Mają one owalny, lekko wydłużony kształt. Przyjmują barwy od zielonej, poprzez żółtą, pomarańcz, aż do czerwonej. Ich skórka jest średnio twarda i posiada wypustki, miąższ natomiast soczysty ze znaczną ilością drobnych nasion. Owoc waży od 100–160 g w zależności od miejsca i sposobu uprawy.

Opuncja figowa – skład chemiczny oraz toksyczność

Opuncja figowa jest źródłem witamin A, C,E, B1, B6, wapnia, magnezu, sodu, potasu, fosforu, żelaza i błonnika. Zawiera w swoim składzie cukry (glukoza, galaktoza, arabinoza, ksyloza, ramnoza), kwasy organiczne (m. in. winowy, szczawiowy, bursztynowy), flawonoidy (kwercetyna, kemferol, narcyzyna, taxifolina), laktony, terpeny (m.in. lupenon), alkaloidy (meskulina, hordenina, tyramina) oraz betalainy (betakantyna, betacyjanina). Preparaty z opuncji są dobrze tolerowane, uznawane za nietoksyczne. Jedyne niekorzystne objawy jakie odnotowano po ich spożyciu to nudności, wzrost objętości i częstotliwości oddawania stolca, łagodne biegunki, uczucie pełności, ból głowy, łagodna niedrożność okrężnicy.

Opuncja figowa – właściwości

Opuncja figowa wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne, neuroprotekcyjne, przeciwcukrzycowe, a nawet laktogenne. W badaniach na myszach wykazano, że ekstrakt z owoców może hamować proliferację komórek raka szyjki macicy, jajnika, pęcherza w warunkach in vitro oraz wywoływać supresję wzrostu guza jajnika. Przeciwnowotworowy wpływ potwierdzono również względem betaniny wyizolowanej z opuncji. Była ona zdolna do wywoływania apoptozy ludzkiej linii komórkowej przewlekłej białaczki szpikowej. Ze względu na swoje dobroczynne działanie, opuncja figowa jest wykorzystywana już od wieków w leczeniu przeróżnych dolegliwości takich jak:

• astma, duszności,
• marskość wątroby na skutek nadużywania alkoholu,
• niestrawność, nieżyt żołądka i jelit, wrzody (podtrzymywanie cytokonstrukcji żołądka, zwiększanie endoprodukcji protekcyjnego śluzu; śluz zawarty w liściach zapobiega penetracji czynnika nekrotycznego (takiego jak etanol) w głąb błony śluzowej, pektyny prawdopodobnie sprzyjają regeneracji śluzówki w obrębie przewodu pokarmowego),
• w postaci podgrzewanych obkładów: reumatyzm, przewlekłe choroby skórne, rumień, oparzenia, skaleczenia, rany (łagodzenie bólu, przyspieszanie gojenia); obkłady przykładane do piersi mogą pobudzać laktację.

Suplement diety 2KC wspomagający procesy fizjologiczne po spożyciu alkoholu zawierający w swoim składzie wyciąg z opuncji figowej

Okazuje się, że opuncja figowa może zmniejszać ryzyko i łagodzić objawy tzw. kaca takie jak nudności, ból głowy, jadłowstręt, suchość w ustach, zawroty głowy i inne. Prawdopodobnie dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, ogranicza powstawanie stanu zapalnego po spożyciu alkoholu (powodowany jest on zanieczyszczeniami występującymi w napojach alkoholowych oraz produktami metabolizmu alkoholu).

W badaniu na królikach, podawanie osobnikom wodnego roztworu ekstraktu z liści opuncji w ilości 2 ml/kg masy ciała przez okres 3 miesięcy spowodowało odnotowanie niższej masy ciała oraz wątroby, niższego poziomu cholesterolu, trójglicerydów oraz glukozy we krwi w porównaniu do grupy kontrolnej otrzymującej placebo.

Dość szeroko bada się możliwość wykorzystania opuncji figowej w leczeniu tzw. zespołu X. Podawanie 68 kobietom o cechach zespołu metabolicznego w tym o BMI w przedziale 25–40 kg/m2, suszonych liści opuncji w formie kapsułek w dawce 1,6 g/posiłek, spowodowało u nich znaczący wzrost kardioprotekcyjnej frakcji HDL cholesterolu. Odnotowano również tendencję spadkową poziomu

Dżem extra z opuncji figowej

trójglicerydów we krwi, cholesterolu LDL, a na koniec badania 39% kobiet z grupy badawczej nie spełniało już kryteriów diagnostycznych zespołu metabolicznego. W innym eksperymencie z udziałem 123 osób cierpiących na nadwagę i otyłość, wyodrębniono grupę badawczą składającą się z osób, których redukcji masy ciała towarzyszyło podawanie błonnika wyizolowanego z opuncji figowej. Przyjmowały go przez 12 tygodni w dawce 3 g/dzień. Taka suplementacja diety zaowocowała większym o 2,4 kg ubytkiem masy ciała w porównaniu do grupy przyjmującej placebo. Korzystnie wypadły także spadki zawartości tłuszczu w organizmie oraz obwodu pasa.

W kontekście sprzyjania redukcji masy ciała, dość znaczący wpływ musi mieć zdolność opuncji figowej do wiązania tłuszczu z pożywienia w świetle przewodu pokarmowego. Nie ulega on wówczas wchłonięciu, lecz zostaje wydalony, co zmniejsza ilość spożytej energii.

Opuncja figowa – zastosowanie

Liście opuncji w niektórych regionach wykorzystywane są w kuchni jako warzywo i można przygotować z nich sałatkę. Wraz ze słodkimi owocami są również surowcem w produkcji dżemów, soków, wina,

Krem pod oczy z opuncją figową 30+ firmy Ziołolek

marynat, a nawet kosmetyków takich jak kremy, szampony, balsamy. Jej nasiona mogą służyć jako przyprawa. Wykorzystywane są także do pozyskania olejku, który aplikowany na skórę, działa przeciwstarzeniowo. Opuncja stanowi również składników suplementów wspomagających odchudzanie czy zapobiegających powstawaniu objawów zbiorczo nazywanych kacem. Pojawia się także jako dodatek do zielonej herbaty różnych producentów.   

Opuncja figowa z dość oczywistych – klimatycznych względów jest w Polsce słabo dostępna. Szkoda, bowiem posiada walory przydatne w zapobieganiu występującym również u nas – współczesnym chorobom cywilizacyjnym, takim jak wrzody żołądka czy zespół metaboliczny.