Dieta ziemniaczana – zasady, efekty, przeciwwskazania oraz przepisy

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Ostatnimi czasy dieta ziemniaczana zyskała na popularności, jako dieta odchudzająca wśród osób chcących zwalczyć otyłość bądź nadwagę. Obala to mit, który pojawił się wokoło ziemniaka, przedstawiający go jako produkt wysoko kaloryczny i sprzyjający tyciu. Jednak etiologia diety jest zupełnie inna, a dodatkowo fakt, iż dieta ziemniaczana powoli zostaje wykluczana z żywienia szpitalnego, pozostawia retoryczne pytanie: czy jej stosowanie jest korzystne dla organizmu człowieka?  

Dieta ziemniaczana

Dieta ziemniaczana należy do starszych diet szpitalnych, stosowanych ówcześnie jako profilaktyczne żywienie pacjentów z ostrymi i przewlekłymi chorobami nerek, u których możliwość dializy krwi została wykluczona. Dieta ziemniaczana opierająca się na kartoflach, jednocześnie uboga w białko obciążające newralgiczny organ, jakim są nerki, miała za zadania odciążyć organizm chorego, przedłużając czas trwania życia. W obecnych czasach istnieją lepsze sposoby żywienia stosowane w przypadku osób z chorobami nerek, toteż dieta ziemniaczana powili zostaje wykluczana (powinna być) z listy diet oferowanych przez szpitale.

Dieta ziemniaczana oferowana przez szpitale osobom z niewydolnością nerek dostarczała ok. 1700–2000 kcal. Opierała się na podawaniu choremu potraw przygotowywanych na bazie kartofli, które pacjent spożywał w ilości ok. 1 kg na dobę. Owe warzywo stanowiło jednocześnie główne źródło białka w codziennej racji pokarmowej (ok. 20 g), co zgodnie z aktualnym stanem wiedzy jest niewystarczającą ilością. Dodatkowo chory spożywał 120 g masła ekstra bądź innych olejów roślinnych, 50 g cukru w formie cukru rafinowanego, dżemów lub konfitur, ok. 300 g owoców lub warzyw i w ramach dodatku do przygotowywania potraw można było zastosować mąkę ziemniaczaną jako zagęstnik. W szpitalnej diecie ziemniaczanej dozwolone potrawy z ziemniaków to między innymi: frytki, kluski, placki, knedle, pyzy, zapiekanki ziemniaczane, zapiekane ziemniaki z dodatkami, faszerowane ziemniaki, kopytka. Na podstawie powyższych informacji można zaklasyfikować szpitalną dietę ziemniaczaną do grupy diet węglowodanowo-tłuszczowych.  Obecnie dieta ziemniaczana stosowana jest jako kuracja odchudzająca i oczyszczająca organizm z toksyn, a jej zasady są zmienione w stosunku do opisanych, stosowanych jako profilaktyczne leczenie chorych z niewydolnością i chorobami przewlekłymi nerek.

Dieta ziemniaczana – zasady

1. Kuracja ziemniaczana powinna trwać nie dłużej niż 14 dni i może być powtarzana co ok. 3–4 tygodnie.
2. Dieta ziemniaczana jest niskokaloryczna, gdyż dziennie dostarcza ok. 1200 kcal.
3. Dieta przewiduje spożywanie trzech posiłków dziennie, z czego minimum dwa powinny, jako podstawowy, bazowy składnik, opierać się na ziemniakach.
4. Ziemniaki w potrawach powinny być przygotowane w odpowiedni sposób tj. z dodatkiem soli oraz niewielką ilością tłuszczu i dodatku białkowego, aby dieta była efektywna. Dopuszcza się: pieczenie w foli w mundurkach lub obrane, gotowanie w wodzie lub na parze.  Natomiast do technik zakazanych można zaliczyć: smażenie na płytkim bądź głębokim tłuszczu, zapiekanie ziemniaków z dużą porcją (ponad 20 g) produktów wysokotłuszczowych (sery podpuszczkowe, pleśniowe, masło, oleje, oliwa, boczek) i wysokobiałkowymi (wędliny, mięsa zwierzęce, ryby, boczek, również sery).
5. Potrawy z ziemniaków, które mogą stanowić jeden z minimum dwóch ziemniaczanych posiłków dziennie: ziemniaki zapieczone z farszem, zapiekanki ziemniaczane bez sosów śmietanowo-serowych, pieczone placki ziemniaczane bez tłuszczu, pieczone ziołowe chipsy/frytki z ziemniaków skropione delikatnie tłuszczem, kopytka itp.
6. Dopuszczalne jest spożywanie jednej lub dwóch przekąsek w formie porcji (ok. 200–250 g) niskokalorycznych (2% tłuszczu, produkt o naturalnym smaku) napojów mlecznych fermentowanych, czyli kefirów, jogurtów, maślanki, mleka zsiadłego. Przekąską może być również porcja (100–200 g) dowolnych warzyw lub owocu, garść orzechów lub małe opakowanie (40 g) herbatników czy biszkoptów.
7. Zaleca się spożywanie ok. 2 litrów płynów dziennie w formie wody mineralnej (dobra będzie wysoko zmineralizowana i bogata w wapń, gdyż dieta uboga jest w ten składnik odżywczy).
8. Codziennie osoba powinna poświęcić min. 30 minut czasu na wykonanie dodatkowej aktywności fizycznej np. pływanie, prace w ogrodzie, spacer, bieganie itp.

Dieta ziemniaczana – efekty

Dieta ziemniaczana pozwala na utratę ok. 3 kg w ciągu 2 tygodni. Ponadto dieta ziemniaczana obniża poziom cholesterolu we krwi oraz reguluje procesy trawienne, gdyż ziemniaki dostarczają ok. 1,5–2 g błonnika na 100 gram surowego produktu. Dieta ziemniaczana pozwala oczyścić organizm z toksyn, co wpływa korzystnie na stan skóry, włosów i paznokci.

Dieta ziemniaczana – przeciwwskazania

Diety ziemniaczanej nie powinny stosować kobiety w ciąży oraz karmiące matki, dzieci, młodzież oraz osoby starsze. Jest to związane z faktem, iż dieta jest uboga w białko oraz wapń, a składniki te są niezbędne do rozwoju młodego organizmu, odnowy tkanek matki po ciąży i budowy tkanek dziecka w okresie macicznym. Białko i wapń są kluczowymi składnikami (wraz z wieloma innymi), które są niezbędne w profilaktyce osteoporozy z wieku starczym. Ponadto dieta ziemniaczana powinna być unikana przez diabetyków, gdyż ziemniaki poddane obróbce termicznej zwiększają stężenie glukozy we krwi, przez co posiadają wysoki indeks glikemiczny.

Dieta ziemniaczana – przepis

Dieta ziemniaczana obecnie stosowana w celu redukcji masy ciała, jest modyfikacją diety szpitalnej, ówcześnie stosowanej u pacjentów ze schorzeniami nerek. Zakłada spożywanie 3 posiłków dziennie i dopuszcza spożycie 1–2 przekąsek w formie niskokalorycznych, odtłuszczonych mlecznych napojów fermentowanych, warzyw, owoców bądź orzechów. Dieta ziemniaczana nie jest polecana dla kobiet ciężarnych i w okresie laktacji, dzieci, młodzieży oraz osób starszych ze względu na niską podaż energii, białka i wapnia. Dieta powinna trwać nie dłużej niż 14 dni, ale może być powtarzana co 3–4 tygodnie do momentu osiągnięcia wymaganej masy ciała. Jak każda dieta, dieta ziemniaczana posiada wady – stosunkowo mała ilość białka, sprawia że utrata masy ciała nie pochodzi z tkanki tłuszczowej, ale w dużej mierze prowadzi do strat wartościowej tkanki mięśniowej, co obniża przemianę materii. Zamiast tej diety lepszym rozwiązaniem będzie stopniowe wprowadzanie zdrowych nawyków żywieniowych, które pomogą utrzymać masę ciała na optymalnym poziomie i korzystnie wpłyną na zdrowie na przestrzeni czasu.