Mało znane oleje roślinne – właściwości i zastosowanie

Oleje jadalne to tłuszcze roślinne, które pozyskiwane są z różnych roślin, np. nasion, pestek, owoców, czy też kiełków. Od dawna obecne są w naszej kuchni. Na niektórych z nich smażymy, a z kolei inne dodajemy do sałatek czy surówek. Wzbogacają smak potraw warzywnych, ale także pozwalają przyswoić odpowiednią ilość witamin. Warto jednak korzystać z zasobów oferowanych przez naturę, a nie tylko ograniczać się do popularnej oliwy z oliwek czy oleju rzepakowego. Poznajmy, co wyróżnia mniej znane oleje roślinne.

Wśród wielu osób odchudzających się panuje przekonanie, że wykluczenie z codziennej diety tłuszczów z uwagi na ich wysoką kaloryczność (1 gram tłuszczu to 9 kcal) pozwoli szybciej osiągnąć docelową masę ciała. Jest ono błędne, ponieważ wraz z tymi kaloriami pozbawiamy organizm wielu cennych właściwości odżywczych.

Oleje to prawdziwe bogactwo witamin i składników odżywczych. Pozyskiwane z roślin wykorzystuje się głównie jako dodatki do potraw, ale znajdują również swoje zastosowanie w kosmetyce, gdzie stanowią bazę dla różnego rodzaju środków pielęgnacyjnych.

Oleje roślinne dzieli się na grupy ze względu na szybkość ich schnięcia:

• schnące,
• półschnące,
• nieschnące.

Pierwsze z nich można przechowywać jedynie 3 miesiące, ponieważ mają w swoim składzie minimum 50% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które szybko ulegają utlenianiu. Półschnące posiadają już ich mniej, tj. ok. 20–49% i tym samym mogą zachować swoje właściwości do pół roku. Z kolei oleje nieschnące nadają się do użytku przez nawet 8 miesięcy, gdyż zawierają mniej niż 20% kwasów tłuszczowych nienasyconych.

Najlepszym wyborem są oleje tłoczone na zimno i nierafinowane, ponieważ zachowują najwięcej cennych właściwości. Jednak nie wszystkie odporne są na obróbkę termiczną, dlatego też nie nadają się do smażenia. Oleje, na których wskazane jest smażenie to głównie oleje rafinowane, jednak pozbawione są one smaku i zapachu w porównaniu do olejów nierafinowanych.

Olej z orzechów włoskich

Pozyskiwany jest poprzez tłoczenie na zimno miąższu włoskich orzechów. Swój słodkawo-orzechowy zapach i jasnożółty kolor traci podczas smażenia, więc znacznie lepszym pomysłem jest dodawanie go do sałatek. Świetnie współgra z daniami kuchni francuskiej czy włoskiej.

Olej orzechowy to bogate źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 i omega-6. Już dwie łyżki są w stanie pokryć dzienne zapotrzebowanie na omega-3. Ponadto zawiera witaminy A, B, E oraz kwas elagowy, który wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Ponadto obniża ciśnienie krwi, reguluje poziom cholesterolu HDL oraz redukuje stres. Jego spożywanie zalecane jest osobom cierpiącym na choroby serca. Posiada również działanie przeciwzapalne i wspomaga pracę mózgu wobec czego olej z orzechów włoskich warto wprowadzić do diety m.in. dzieci i młodzieży uczącej się. Zastosowanie znajduje również w kosmetyce. dobrze się wchłania się, więc z powodzeniem zastąpi balsamy do ciała i kremy do twarzy.

Olej z orzechów włoskich nie jest zaliczany do grona powszechnie stosowanych olejów w Polsce. Jego kupno jest znacznie trudniejsze aniżeli oliwy z oliwek, a stosunkowo wysoka cena sprawia, że zastanawiamy się nad jego wyborem. Niemniej jednak jego smak i aromat jest w stanie urozmaicić wiele potraw.

Olej z ogórecznika

Olej z ogórecznika lekarskiego ma żółty kolor i charakterystyczne są dla niego liczne prozdrowotne właściwości. Jest to bogate źródło przeciwutleniaczy (flawonoidów), kwasów organicznych (jabłkowego, cytrynowego, askorbinowego), garbników i soli mineralnych.

Wspomaga metabolizm kwasów tłuszczowych, a to z uwagi na wysoką zawartość tj. 21–25% kwasu GLA (kwasu gamma linolenowego). Ponadto polecany jest posiadaczom wrażliwej, skłonnej do podrażnień, łuszczącej się oraz pękającej skóry. Śmiało może być stosowany jako zamiennik kremów nawilżających i regenerujących. Doskonale sprawdza się również przy cerze trądzikowej, dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym. Po otwarciu butelki należy go spożyć maksymalnie do 12 tygodni.

Olej z pestek winogron

Produkowany jest zwykle z winogron, które przeznaczone są do produkcji wina. Jest praktycznie bezwonny wobec czego nadaje się do wszystkich dań. Jest to także bogate źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-6. Najlepiej jest spożywać go na zimno, ponieważ nie nadaje się do smażenia. Olej z pestek winogron dostarcza witaminę K, która jest niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi. Ponadto wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, zmniejsza niedoskonałości skóry, poprawia jej elastyczność oraz wzmacnia włosy.

Należy go przechowywać w lodówce po otwarciu, aby nie utracił swoich prozdrowotnych właściwości. Decydując się na zakup warto jest sięgać po ten w butelkach z ciemnego szkła. Olej z pestek winogron jest najtańszym pośród olejów schnących.

Olej z czarnuszki

Ma charakterystyczny gorzkawy i delikatnie pikantny smak. Ma lekko złocisty kolor. Można spożywać go bezpośrednio, dodawać do sałatek i wzbogacać aromat twarogów czy jogurtów. Wykazuje pozytywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, m.in. wspomaga narząd wzroku, ma działanie przeciwzapalne, redukuje objawy alergii, poziom cholesterolu HDL, przez co zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

To źródło witaminy E i A, biotyny, steroli, mikroelementów oraz kwasów nienasyconych omega-6. Natomiast w kosmetyce wygładza i uelastycznia skórę, nawilża ją i przyspiesza gojenie ran.

Olej konopny

Produkowany jest on z nasion konopi siewnych. Podobnie jak olej z czarnuszki posiada gorzkawy, orzechowy i korzenny smak, więc doskonale sprawdzi się ze słodkimi dodatkami. To źródło wielu cennych właściwości – 54%  kwasów tłuszczowych zawartych w oleju konopnym to nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-6. Z kolei nasycone kwasy stanowią jedynie 10% z nich.

Należy pamiętać, że nie powinno się go poddawać obróbce termicznej, ponieważ traci swoje cenne właściwości. Przechowujemy go w lodówce, ale nie dłużej niż 4 tygodnie po otwarciu butelki. Śmiało może być stosowany nie tylko w kuchni, ale także jako kosmetyk. Nakładany na skórę łagodzi podrażnienia, objawy trądziku czy zaczerwienienia. Z racji tego, że dobrze się wchłania, może być stosowany jako krem do twarzy i balsam do ciała.  

Olej kukurydziany

Tłoczy się go z zarodków kukurydzy. Rafinowany posiada żółtawy kolor, a ten nierafinowany – intensywnie pomarańczowy. Jest to bogate źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-6 (45–70%), witaminy E, fitosteroli oraz kwasu palmitynowego. Olej kukurydziany jest odpowiedzialny za: wzmacnianie skóry, zapobiega przerostowi gruczołu krokowego, reguluje poziom cholesterolu HDL oraz wykazuje działanie przeciwnowotworowe.

Odporny jest na działanie wysokich temperatur, więc można na nim przyrządzać smażone potrawy (w temperaturze maksymalnej 90 st.). Nada się również do sałatek.

Olej z ostropestu plamistego

Ostropest plamisty ma silne właściwości oczyszczające organizm i wspomagające pracę wątroby. To naturalne źródło sylimaryny, czyli substancji wykorzystywanej przez producentów leków oraz suplementów diety przeznaczonych dla osób z chorobami wątroby. Takie same właściwości wykazuje również tłoczony z ostropestu olej. Stanowi on doskonałą ochronę przed wirusowym zapaleniem wątroby, wspomaga metabolizowanie toksyn oraz regeneruje komórki wątroby. Należy również dodać, że olej z ostropestu plamistego wspomaga trawienie, a to dzięki swoim właściwościom żółciopędnym oraz zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych. Ponadto redukuje bóle migrenowe, zmniejsza krwawienie ze śluzówek (np. nosa, odbytu), wspomaga leczenie żylaków, pomaga w walce z zaparciami oraz przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń.

Olej z kiełków pszenicy

Kiełki pszenicy są kolejnym źródłem witaminy E, dzięki temu olej z nich pozyskiwany wykazuje niezwykle pozytywny wpływ na cerę – zmniejsza trądzik, redukuje objawy starzenia się skóry, poprawia jej elastyczność i koloryt. Olej z kiełków pszenicy zawiera również fitosterole oraz nienasycone kwasy tłuszczowe – głównie z grupy omega-6. Najlepiej jest go spożywać na zimno, np. jako dodatek do sałatek i surówek.

Olej z nasion pietruszki

Olej z nasion pietruszki to przede wszystkim źródło witamin A, B1, B2, C oraz K. Dzięki swoim właściwościom: wzmacnia włosy, przyspiesza proces gojenia ran, ma pozytywny wpływ na wzrok, poprawia krążenie i krzepliwość krwi, wzmacnia odporność organizmu oraz wspomaga jego detoksykacje.

Dostarcza żelaza wobec czego wspomaga leczenie anemii. Oprócz szerokiego zastosowania w kuchni może być również wykorzystywany jako kosmetyk, dzięki któremu możliwa staje się redukcja przebarwień skóry oraz poprawa jej elastyczności. Polecany jest w szczególności dla cery dojrzałej, ponieważ zawiera kwas petroselinowy, który redukuje objawy starzenia się skóry.

Olej z nasion pietruszki nie jest polecany – do stosowania wewnętrznego – kobietom w ciąży, ponieważ ma silne działanie poronne. Bardzo ważne jest również, aby pamiętać o prawidłowym jego dawkowaniu. Ilość oleju, jaką można spożywać, nie powinna przekraczać kilku kropel dziennie. Również w zastosowaniu kosmetycznym stężenie oleju z nasion pietruszki w docelowym roztworze powinno wynosić ok. 5%.  

Olej lniany

Olej lniany staje się coraz bardziej popularny wobec czego jego obecna cena jest przystępniejsza aniżeli jeszcze kilka lat temu. Jest źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, co wyróżnia go na tle innych wyżej wymienionych tłuszczów roślinnych. W oleju lnianym znajdziemy dużo witaminy E, która potocznie nazywana jest witaminą młodości. O jej dobroczynnym działaniu na skórę mówi się już od dawna. Jednak niewielu z nas zdaje sobie sprawę z tego, że tokoferol (witamina E) także znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, ogranicza odkładanie się blaszek miażdżycowych oraz powoduje spadek cholesterolu HDL we krwi.

Oleje roślinne to bogactwo witamin, minerałów i zdrowych tłuszczów. Różnorodność smaków i aromatów sprawia, że każdy smakosz znajdzie coś dla siebie.