Analizatory składu ciała – działanie, przykłady, uzyskiwane wyniki pomiarowe

Aktualizacja: 27 maja, 2024

Analizatory składu ciała pozwalają zajrzeć do wnętrza organizmu i podzielić go na poszczególne tkanki. Za ich pomocą można określić czy pod względem metabolicznym dana osoba jest starsza niż w rzeczywistości.

Analizatory składu ciała

Stanowią urządzenia o różnym stopniu rozbudowania. Niektóre z nich wyglądem do złudzenia przypominają zwykłe wagi, inne posiadają dodatkowo wyciąganą, zaopatrzoną w wyświetlacz „rączkę”, którą podczas pomiaru należy chwycić. Te o budowie najbardziej zaawansowanej posiadają elementy połączone pionową kolumną i same drukują wyniki pomiarowe. Obecnie są dość mocno rozpowszechnione. Można się na nie natknąć w gabinetach dietetycznych, siłowaniach, niekiedy w salonach SPA. Stają się pomocne w monitorowaniu efektów odchudzania i treningów, gdyż dostarczają informacji nie tylko o poziomie ubytku masy ciała, ale także o charakterze jakościowym owego ubytku, czyli reakcji poszczególnych tkanek, w tym zwłaszcza tkanki tłuszczowej.

Analizatory składu ciała – działanie

Zasada działania analizatorów składu ciała opiera się na zjawisku bioimpedancji. Przez ciało badanego przepuszcza się słaby impuls elektryczny. Chude tkanki (jak mięśnie) dzięki wysokiej zawartości wody i rozpuszczonych w nich elektrolitach, zapewniają dobre przewodnictwo elektryczne. Im wyższa zawartość wody w tkankach, tym niższy tzw. opór. Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej jest obliczana przy wykorzystaniu formuły, która uwzględnia wartość oporu, wiek, płeć, wysokość ciała. Często w analizatorze istnieje także możliwość wyboru trybu sportowca. Wykorzystuje się wówczas odmienny algorytm zatwierdzony dla osób wysportowanych. Budowa atletyczna charakteryzuje:

• osoby powyżej 16 roku życia, które ćwiczą co najmniej 10 h tygodniowo przez okres co najmniej 6 miesięcy
• osoby o pulsie spoczynkowym 60 i mniej
• osoby wysportowane, które obecnie ćwiczą mniej niż 10 h tygodniowo, choć kiedyś ich wysiłek fizyczny miał charakter bardziej intensywny

Analizatory składu ciała – warunki pomiarowe, przeciwwskazania

Celem uzyskania jak najdokładniejszych wyników warto spełnić następujące warunki, o które zatroszczyć się trzeba jeszcze przed pomiarem:

• wstrzymanie się od spożywania alkoholu na 48 h
• unikanie intensywnych ćwiczeń fizycznych 12 h wcześniej
• wstrzymanie się od przyjmowania pokarmów i picia, zwłaszcza napojów zawierających kofeinę na 3–4 h
• opróżnienie pęcherza moczowego na 30 min przed pomiarem
• unikanie napojów diuretycznych przez 7 dni

Jeśli trudno o pełne zastosowanie się do powyższych zasad w przypadku cotygodniowych pomiarów, warto zawsze przeprowadzać je o tej samej porze (dzień, godzina, po lub przed danym posiłkiem). Pomiary powinno się wykonywać na boso, najlepiej w bieliźnie lub zawsze w tym samym stroju. Przeciwwskazania do skorzystania z analizatorów stanowi: ciąża, wiek poniżej 3/5/7 lat (w zależności od analizatora), rozrusznik serca, padaczka.

Analizatory składu ciała – przykłady

Analizator TANITA model BF-350 należy do jednych z najprostszych tego typu urządzeń. Posiada 4 elektrody przeznaczone do kontaktu z bosą stopą. Pomiary można wykonywać osobom od lat 7, ważącym maksymalnie 200 kg. Istnieje możliwość wyboru typu budowy ciała (normalny/sportowiec). Przy jej użyciu można poznać swoją: masę ciała, % zawartość tkanki tłuszczowej oraz jej masę, masę beztłuszczową ciała, masę wody w organizmie, podstawową przemianę materii oraz wskaźnik BMI.

Analizator TANITA BC-601 posiada 8 elektrod. Urządzenie ma kontakt nie tylko ze stopami, ale także dłońmi. Elektrody bowiem zlokalizowane są na platformie pomiarowej oraz na wyciąganych ku górze „rączkach” z centralnie umieszczonym wyświetlaczem. Istnieje możliwość wyboru trybu sportowca, w przypadku osób spełniających odpowiednie (opisane we wcześniejszym akapicie) warunki. Ilość wyników pomiarów jaką można uzyskać  jest znaczna i są to: masa ciała, mięśni i kości, procentowa zawartość tkanki tłuszczowej, wody, wskaźnik podstawowej przemiany materii, dzienne spożycie kalorii, wskaźnik tłuszczu wisceralnego, a także masa mięśni oraz procentowa zawartość tkanki tłuszczowej, masa mięśni w poszczególnych częściach ciała tj. prawej nodze, ręce, lewej nodze i ręce oraz w samym korpusie. Minimalny wiek osoby badanej wynosi 5 lat, zaś maksymalne obciążenie 150 kg.

Analizatory InBody koreańskiej firmy Biospace  należą do jednych z najbardziej zaawansowanych. Jak deklaruje dystrybutor MEDfitness Maniac Gym na tle innych wyróżnia go szereg zalet:

• Uzyskane wyniki nie są oparte na obliczeniach uwzględniających dane empiryczne takie jak wiek, płeć, typ budowy ciała (normalna/wysportowana). Dana osoba uzyskuje ten sam wynik, zmienia się jedynie prawidłowy dla niej zakres normy. Dokonuje się pomiaru rzeczywistego, nie zaś szacunkowego. Dzięki temu mamy szansę uzyskać wiarygodne wyniki nie tylko dla osób przeciętnych, ale także, tych których sylwetka ma charakter niestandardowy. Sprawdza się w przypadku silnie wytrenowanych kobiet (o wyjątkowo niskiej, z natury „niekobiecej” zawartości tkanki tłuszczowej), drobnych, lecz otłuszczonych mężczyzn, osób nadmiernie otyłych, chorujących, dzieci i starszych. Dodatkowo wyniki danej osoby są bardzo wrażliwe na dokonujące się pod wpływem podjętej terapii zmiany (rezygnacja
  z wykorzystywania czynników stałych jakimi są wiek, płeć)
• Pomiar ma charakter segmentalny i opiera się na modelu 5-cylindrowym. Ciało człowieka nie jest więc traktowane jako jedna całość, lecz dzieli się na: prawą i lewą kończynę dolną i górną oraz tułów. Jako jedyny analizator mierzy impedancję tułowia.
• Przepuszczane przez ciało impulsy elektryczne charakteryzuje wysoka i niska częstotliwość. Dzięki temu zawartość wody wewnątrzkomórkowej nie ulega zaledwie oszacowaniu. Zastosowanie wysokich częstotliwości pozwala impulsom przenikać przez standardowo nietykalne błony komórkowe i docierać do wnętrza struktur, mierząc w nich ilość płynów. Analizator Inbody może więc reagować na nawet niewielkie zmiany w tej kwestii, a więc wzrost bądź spadek tendencji do powstawania obrzęków.
• Zawiera 8-punktowy system elektrod tj. elektrody przednich części powierzchni stóp, tylnych części (pięty), elektrody dłoni oraz kciuków. Te ostatnie występują tylko w tego typu analizatorach, gdyż firma Biospace postarała się o patent na takie rozwiązanie. Ma ono przyczyniać się do dokonywania pomiarów dokładnie na tym samym obszarze dłoni, bez względu na różnice w ich wielkości, grubości palców pomiędzy badanymi.

Analizatory składu ciała – wyniki

Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej – normy dla niej uwzględniają płeć i grupę wiekową badanego. Tkanka tłuszczowa pełni w ludzkim organizmie kilka podstawowych funkcji. Stanowi barierę termoizolacyjną, pomagając w termoregulacji, jest rodzajem zapasów energetycznych na wypadek głodu oraz spełnia funkcję ochronną, otaczając narządy wewnętrzne. Jej nadmiar jest jednak oczywiście szkodliwy dla organizmu i wiąże się z rozwojem wielu chorób o podłożu metabolicznym.

Wskaźnik tłuszczu wisceralnego – jego zakres normy obejmuje wartości 1–12. Tłuszcz abdominalny (wisceralny) znajduje się w obrębie jamy brzusznej i otacza obecne w niej organy.
Z wiekiem niestety tendencja do gromadzenia się tłuszczu w korpusie wzrasta. Jest to niebezpieczne, gdyż otyłość typu brzusznego jest nierozerwalnie związana z ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia czy cukrzycy typu 2.

Masa mięśni – uwzględnia zarówno tkankę mięśniową szkieletową, jak i gładką budującą między innymi przewód pokarmowy. Mięśnie stanowią podstawowy „silnik” organizmu, im jest ich więcej tym wyższy poziom metabolizmu spoczynkowego oraz wyższe zużycie energii. Podczas kuracji odchudzającej warto zadbać o ich wzmocnienie i ewentualną rozbudowę.

Masa kości – ma charakter orientacyjny w przypadku osób, które podejrzewają u siebie problemy z mineralizacją z powodu osteoporozy, menopauzy czy leczenia hormonalnego. Nie mniej informacja ta może wskazywać, czy szkielet jest odpowiednio ciężki w stosunku do naszej ogólnej masy ciała. Dobrym sposobem na poprawę kondycji koścca, wysycenia go niezbędnymi składnikami mineralnymi jest ruch oraz dieta obfitująca w wapń, magnez, witaminę D i nie nazbyt wysoką dawkę fosforu.

Materia inna, niż tłuszczowa – masa mięśni, narządów wewnętrznych, kości, ścięgien, wszystkich tkanek wraz z budującą je wodą, poza tkanką tłuszczową.

Procentowa zawartość wody –  orientacyjny zakres normy dla kobiet to 45–60%, natomiast dla mężczyzn ze względu na większy udział tkanki mięśniowej 50–65%. Naturalne są pewne wahania dobowe. Organizm rano, po długim śnie może być delikatnie odwodniony.

Zatrzymywanie płynów – niekiedy podawane w gabinetach dietetycznych, posiadających odpowiednie oprogramowanie do obróbki wyników analizatora. W założeniu jest to woda zalegająca w przestrzeniach międzykomórkowych, odpowiedzialna za obrzęki z różnych względów nie ulegająca procesowi drenażu limfatycznego. Przyczyn zaburzonej gospodarki wodnej organizmu może być wiele: picie znacznych ilości kawy czy innych napojów kofeinowych, picie alkoholu, znaczne solenie, wysoki udział słodyczy w diecie, picie nieregularne lub w zbyt małej, ilości wody, zaburzona gospodarka hormonalna (np. tarczycy), niewydolność krążenia, choroby nerek, przyjmowanie niektórych leków (niesteroidowe leki przeciwzapalne, insulina). Kobiety gromadzą wodę przed menstruacją.  

Wskaźnik podstawowej przemiany materii (BMR) – informuje ile energii potrzebuje nasz organizm na wszelkie funkcje życiowe (oddychanie, krążenie, praca układu nerwowego i narządów wewnętrznych), gdy pozostaje w spoczynku. Wzrasta w dzieciństwie, osiągając wartość szczytową w okresie dojrzewania, następnie maleje.

Dzienne spożycie kalorii (DCI) – dawka energii, która pozwoli utrzymać masę ciała na obecnym poziomie. Uwzględnia spoczynkową przemianę materii oraz poziom aktywności fizycznej i wydatki energetyczne z jej tytułu.

Wiek metaboliczny – ustalany jest poprzez zestawienie wskaźnika podstawowej przemiany materii z wiekiem. Jeżeli przyjmuje wartość wyższą niż wiek prawdziwy, metabolizm należy „podkręcić”. Najprostszym sposobem jest podjęcie aktywności fizycznej, która pozwoli na rozwój masy mięśniowej.

Podsumowując, istnieje cała gama analizatorów składu ciała. Wykazują one znaczną użyteczność w trakcie procesu odchudzania czy w przypadku intensywnych treningów mających na celu przyrost masy mięśniowej. Czy można jednak w pełni polegać na wynikach, które prezentują? Przyznam, że choć jestem ich stałą użytkowniczką, wciąż mam pewne wątpliwości.