Środki przeczyszczające, zioła. Domowe sposoby na przeczyszczenie

Aktualizacja: 26 sierpnia, 2020

Siedzący tryb życia, niska aktywność fizyczna, stres, podróże, niedostateczna podaż płynów w ciągu dnia oraz dieta bogata w węglowodany proste i tłuszcze zwierzęce, natomiast uboga w surowe warzywa i owoce oraz produkty pełnoziarniste, to czynniki przyczyniające się do wystąpienia zaparć. Formą doraźnej pomocy przy utrudnionym oddawaniu stolca jest zastosowanie ziół lub środków o działaniu przeczyszczającym.

Środki przeczyszczające

Obecnie stosowane  środki przeczyszczające można podzielić na cztery główne grupy, a kryterium różnicującym jest sposób działania preparatu. Wyróżniamy następujące środki przeczyszczające:

• zwiększające objętość stolca to najczęściej substancje zaliczane do błonnika rozpuszczalnego w wodzie, które powodują zatrzymanie wody w obrębie jelita cienkiego, dzięki czemu obserwuje się zwiększenie objętości mas kałowych. Do zwiększenia objętości stolca dochodzi w wyniku pochłonięcia przez środek leczniczy wody, a poprzez wypełnienie jelita, środki te pobudzają odruchy perystaltyczne jelit i oddanie stolca;
• zmiękczające stolec obniżają napięcie powierzchniowe stolca, dzięki czemu ułatwiają przenikanie wody do mas kałowych, przez co zwiększa się masa i miękkość stolca. Środki zmniejszające stolec powodują również wydzielanie śluzu w obrębie jelit, który daje tzw. efekt poślizgu, co ułatwia przesuwanie się mas kałowych w obrębie jelita;
• miejscowo drażniące śluzówkę są najczęściej substancjami naturalnego pochodzenia. Ich działanie polega na drażnieniu kosmków jelitowych, co pobudza  perystaltykę jelit. Środki drażniące wpływają na transport elektrolitów w śluzówce oraz poprawiają pasaż jelitowy i motorykę jelita grubego, czyli przyspieszają przemieszczanie się mas kałowych w obrębie jelit: najpierw cienkiego, a następnie grubego, które zakończone jest odbytem. Zwiększają również wydzielanie śluzu w jelicie, co ułatwia przemieszczanie się mas kałowych;
• osmotyczne (jony lub molekuły) nie zostają wchłonięte do organizmu. Zwiększają ciśnienie osmotyczne w obrębie jelita, przyczyniają się do zatrzymania w nim wody, dzięki czemu zmiękczają i zwiększają objętość mas kałowych ułatwiając ich wydalenie.

W tabeli zostały podane przykłady środków zaliczanych do poszczególnych grup, co może ułatwić klasyfikację danych środków farmaceutycznych.

Ważną kwestią dotyczącą stosowania leków przeczyszczających jest szereg skutków ubocznych, jakie mogą towarzyszyć stosowaniu tej grupy preparatów. Warto wiedzieć, że zbyt częste stosowanie leków przeczyszczających zalicza się do przyczyn występowania zaparć, gdyż mogą uszkadzać w błonie śluzowej zakończenia nerwowe, których pobudzanie wywołuje odruch defekacyjny. Ponadto  substancje o działaniu przyspieszającym perystaltykę jelit mogą obniżać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz zaburzeń elektrolitowych m.in. zwiększonego wydalania magnezu oraz potasu wraz z kałem. Ponadto w wyniku zatrzymania większej ilości dostarczanych wraz z pożywieniem płynów w obrębie jelit, mogą pojawić się biegunki. Stosując czasowo preparaty przeczyszczające trzeba więcej pić, aby nie doprowadzić do odwodnienia organizmu.

Zioła na przeczyszczenie

Zioła na przeczyszczenie wykazują podobne działanie w kontekście niwelowania zaparć co środki przeczyszczające. Zioła przeczyszczające można zażywać w postaci naparów, herbatek lub dodawać je w formie surowych lub suszonych liści do spożywanych dań. Pomocniczy wpływ ziół na przewód pokarmowy odbywa się dwubiegunowo: zioła poprawiają procesy trawienia spożywanych pokarmów, dzięki czemu ograniczają występowanie zaparć oraz przyspieszają perystaltykę jelit pobudzając odruchy defekacyjne. Zioła dodawane do potraw wspomagają wydzielanie soków i enzymów trawiennych przez narządy przewodu pokarmowego, usprawniając procesy trawienne. Do najpowszechniej stosowanych ziół o działaniu pobudzającym perystaltykę jelit zaliczamy liście oraz owoce senesu, kminek zwyczajny (carvi fructus), kłącze perzu (graminis rhizoma), nasiona lnu (lini semen), widłak goździsty, aloes, korzeń kruszyny (frangulae cortex) i korzeń rzewienia. Ponadto działanie takie wykazuje czosnek niedźwiedzi oraz mięta pieprzowa (menthae arvensis).

W Farmakopei Polskiej został określony skład mieszanki ziołowej zalecanej do stosowania na zaparcia. Składniki są następujące: kminek zwyczajny, kłącze perzu, nasiona lnu, korzeń kruszyny oraz mięta pieprzowa.

Stosowanie mieszanek ziołowych oraz ziołowych herbatek może być skutecznym sposobem walki z zaparciami. Niestety podobnie jak w przypadku środków przeczyszczających, organizm po pewnym czasie może przyzwyczaić się do ziół, które przestaną być skuteczne na nasz organizm. Warto ponadto pamiętać by zwrócić uwagę na ewentualne interakcje jakie mogą wystąpić między stosowanymi ziołami, a zażywanymi lekami na schorzenia przewlekłe (np. leki przeciwdepresyjne, na nadciśnienie).

Domowe sposoby na przeczyszczenie

Najzdrowszym i najbardziej bezpiecznym sposobem niwelowania zaparć jest zwrócenie uwagi no to, co ląduje na naszym talerzu. Jeśli stosowana dieta opiera się w dużej mierze na wypiekach, daniach na wynos oraz słodkich gazowanych napojach to stopniowa zamiana  niekorzystnych dla zdrowia nawyków oraz zwiększenie codziennej aktywności fizycznej powinno pomóc w zaparciach. Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim na zwiększenie udziału w codziennych posiłkach świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistego makaronu, brązowego ryżu, ciemnego pieczywa razowego oraz kasz i płatków zbożowych, ponieważ to prosty sposób, aby dostarczać do organizmu błonnika pokarmowego, którego niedobór jest jedną z przyczyn zaparć. Ponadto należy pamiętać o piciu płynów, które błonnik chłonie, a wówczas organizm korzysta z jego prozdrowotnego działania.

Dobrym domowym sposobem pomocnym przy zaparciach jest dodawanie do posiłków suszonych śliwek lub przygotowanie prostego „soku śliwkowego” (przepis poniżej) i wypicie go przed śniadaniem. Myślę, że nikogo nie zaskoczę stwierdzeniem, że działanie przeczyszczające śliwek suszonych oraz świeżych wynika z wysokiej zawartości błonnika pokarmowego (szczególnie pektyn), w tym produkcie spożywczym. Ponadto warto zakupić olejek rycynowy, który sprawdza się przy regularnym stosowaniu zgodnie z zaleceniami na ulotce, jako środek usprawniający pracę jelit. Ponadto korzystnym posiłkiem pomagającym w niwelowaniu zaparć, który idealnie pasuje na drugie śniadanie jest opakowanie kefiru z 2 łyżkami dowolnych otrębów zbożowych zjedzone ze świeżym jabłkiem. Na koniec dnia warto wypić szklankę napoju przygotowanego z łyżki siemienia lnianego zalanego wrzątkiem, który należy przygotować ok. 2–3 h przed wypiciem, ponieważ siemię musi napęcznieć.

Po zioła oraz środki przeczyszczające zdecydowanie lepiej sięgać doraźnie, wtedy gdy domowe sposoby na zaparcia na pomagają. Stałe stosowanie substancji o działaniu przeczyszczającym jest bardzo niekorzystne dla zdrowia, gdyż zaburza naturalną pracę organizmu, który ma tendencję do przyzwyczajania się do substancji ułatwiających defekację w efekcie czego, zioła i leki przestają być skuteczne, a jelita które dotychczas były za ich pomocą stymulowane do defekacji, niestety obniżają ruchy perystaltyczne i rozleniwiają się.