Kobieta i hormony – diagnostyka zaburzeń

16 18 20

Zaburzenia hormonalne w organizmie kobiecym potrafią zrujnować funkcjonowanie wielu układów, a także nastrój, zaburzyć płodność czy nawet pchnąć w objęcia depresji. Uświadomienie sobie źródła problemów i hormonów, które odpowiedzialne są za poszczególne symptomy, pozwala odpowiednio szybko zareagować i powstrzymać rozwój poważnych schorzeń i nieprawidłowości.

Cykl menstruacyjny charakterystyka

Poprzez samodzielną diagnostykę nie mam na myśli porzucania wizyt u specjalistów i prób szukania przyczyn dręczących objawów wyłącznie na własną rękę. Wstępna obserwacja i wyłapywanie niepokojących znaków dawanych przez kobiecy organizm to jednak podstawa odpowiednio szybkiej reakcji i rozpoznania rozwijającego się zaburzenia w jego wczesnym stadium.

Wiele kobiet nie potrafi odpowiednio odczytywać sygnałów własnego organizmu. Na szczęście ich ciała zostały wyposażone we wspaniały mechanizm, który ułatwia i umożliwia odczytywanie zaburzeń. Cykl menstruacyjny jest idealnym przykładem takiego mechanizmu, którego nawet minimalne zaburzenia czy odchylenia od normy wskazują na nieprawidłowość w funkcjonowaniu niektórych układów. Znajomość jego faz oraz hormonów, które uaktywniają poszczególne jego części, pozwala w jasny sposób nakreślić i znaleźć dokładną przyczynę problemów.

1 faza menstruacja

  • Kilka dni w ciągu każdego miesiąca, podczas których macica oczyszcza się poprzez złuszczanie nabłonka, sygnalizując tym samym brak zapłodnienia. Charakteryzuje się niższą temperaturą ciała i większym zapotrzebowaniem na kalorie.
  • Rozluźnia się napięcie psychiczne, nastrój stopniowo się poprawia.

2 faza przedowulacyjna (folikularna)

  • W tej fazie nabłonek macicy zostaje stopniowo odbudowywany, przygotowując się tym samym do zapłodnienia.
  • Hormony FSH oraz LH współdziałając pobudzają pęcherzyki do wzrostu i rozwoju.
  • Silnie działa również estrogen, który stymuluje macicę do odbudowy i sprawia, że kobieta czuje się atrakcyjniejsza.
  • Poziom energii zwiększa się, wzrasta również siła mięśni ich wytrzymałość i zdolność do wysiłku.

3 faza owulacyjna

  • Charakteryzuje się zmianą wyglądu śluzu na bardziej przejrzysty i rzadszy oraz intensywniejszą produkcją progesteronu przez ciałko żółte pozostałe po uwolnieniu komórki jajowej.
  • Macica przygotowuje się w tym czasie do przyjęcia zapłodnionej komórki.

4 faza lutealna

  • W przypadku braku zapłodnienia poziom progesteronu znacznie spada, zmienia się wygląd śluzu (bardziej gęsty i nieprzezroczysty).
  • Zapotrzebowanie na kalorie zmniejsza się, wzrasta potrzeba spożycia tłuszczów i białek w celach regeneracyjnych, a zmniejsza na węglowodany i cukier.
  • Zmniejsza się poziom energii, obniża nastrój, kobieta staje się bardziej rozdrażniona i podatna na wahania nastroju, obniża się również jej poziom energii.

Znajomość reakcji ciała na poszczególne fazy cyklu umożliwia zaobserwowanie, czy przebiegają one zgodnie z naturalnymi mechanizmami jego kontroli.

Przyczyny i źródła – inne hormony

Kobiety są w stanie zwrócić jednak uwagę na pewne charakterystyczne objawy, które sprawiają im znaczny dyskomfort, są to m.in: zatrzymywanie wody, obniżony poziom nastroju, zmniejszony próg bólu, spadek libido, bóle w podbrzuszu, obfita menstruacja i wiele innych. Poniżej postaram się nakierować w prosty sposób na możliwe przyczyny najczęstszych kobiecych dolegliwości.

  • Zatrzymywanie wody, opuchlizny przyczyn może być wiele, jednak głównym winowajcą są zazwyczaj estrogeny, a dokładniej ich nadmiar (czasem jednak również niedobór). Stąd często można zaobserwować nadmierne gromadzenie wody w lutealnej (przedmenstruacyjnej) fazie cyklu. Głównym hormonem odpowiedzialnym bezpośrednio za gospodarkę wodną jest również wazopresyna kontrolowana przez podwzgórze i uaktywniana podczas niedostatecznej podaży wody z zewnątrz do ustroju. Zaburzenia w jej uwalnianiu także mogą być przyczyną opuchlizn. Dodatkowo problemy z nerkami, nadmiarem toksyn czy nawet przetrenowaniem mogą charakteryzować się takimi objawami.
  • Nadmiernie obfity okres, bóle menstruacyjne jeśli okres przedłuża się, jest bardzo obfity i towarzyszą mu bóle, może to świadczyć o endometriozie, za którą często odpowiedzialne są zaburzenia w produkcji estrogenów i progesteronu. Wskazuje to na problemy z jajnikami oraz nadmierne wydzielanie hormonów płciowych (przyczyną mogą być guzy, torbiele lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu pierwotnych narządów przysadki, podwzgórza). Przyczyny mogą być również mniej poważne jak np. nadmierny stres, nadużywanie leków przeciwbólowych zaburzających krzepliwość (aspiryna) czy choroby tarczycy.
  • Obniżony nastrój, spadek libido, spadek energii przyczyn można doszukiwać się zarówno w gonadach, jak i w innych narządach jak np. tarczyca czy przysadka mózgowa. Niedoczynność tarczycy lub choroba Hashimoto (stan zapalny tarczycy) najczęściej charakteryzuje się podobnymi objawami, dlatego ważne jest, by oznaczyć poziom hormonów TSH, FT3, FT4, a w przypadku nieprawidłowości również przeciwciała anty TPO. Przyczyną może być również zaburzenie w narządzie pierwotnym dla tarczycy, czyli przysadce mózgowej lub bezpośrednio w jajnikach (PCOS zespół policystycznych jajników). Niespecyficznym powodem może być także obniżony poziom witaminy D3, który jest bardzo częsty u kobiet.
  • Brak menstruacji, nieregularne cykle przede wszystkim podstawą powinno być zbadanie poziomu hormonów: LH, FSH, estrogenów i progesteronu. To one kontrolują fazy cyklu i ustalają ich regularność. Zazwyczaj powodem jest ich niedobór. Innymi przyczynami mogą być poważniejsze choroby genetyczne, niedożywienie, nieprawidłowa dieta, stres, nadmierny wysiłek czy choćby unikanie niektórych produktów (bogatych w fitoestrogeny). Również nagłe odrzucenie nabiału i produktów bogatych w fitoestrogeny może spowodować chwilowe lub długotrwałe zaburzenia.
  • Problemy z utrzymaniem wagi, tycie często związane (jeśli nie wywołane przez złą dietę) z nieprawidłowym funkcjonowaniem tarczycy, lecz również poziomem witaminy D3 czy produkcją hormonów nadnerczy (kortyzolu). Zespół policystycznych jajników (PCOS) również może być przyczyną wahań w poziomie tkanki tłuszczowej, dlatego warto oznaczyć poziom hormonów takich jak: estrogen, LH czy FSH oraz przeprowadzić badanie USG. Problemy z metabolizmem mogą być również wywołane źle przeprowadzoną redukcją tkanki tłuszczowej (drastycznie niskokaloryczne diety, diety niskowęglowodanowe), co prowadzi do zaburzenia poziomu hormonów tyreotropowych. Pomocne w ocenie prawidłowego metabolizmu jest oznaczenie obu hormonów tarczycy (ich aktywnej postaci): FT4 i FT3. Ich stosunek powinien wynosić w przybliżeniu 4:1, jeśli jednak stosunek jest prawidłowy, a są one zaniżone może to również świadczyć o problemach z prawidłową przemianą materii.

Warto pamiętać, że szukanie pojedynczych przyczyn i ich eliminowanie może być jedynie pomocne w doraźnych przypadkach, warto jednak zainteresować się problemem holistycznie (całościowo) i wziąć pod uwagę pewne syndromy czy choroby, dające często nawet wszystkie wymienione objawy.

Takimi chorobami są m.in:

  • PCOS, czyli zespół policystycznych jajników obniżenie nastroju, nerwowość, brak lub nieregularne menstruacje, uwidocznienie męskich cech wyglądu, zawyżenie poziomu androgenów, bóle w podbrzuszu, zatrzymywanie wody w organizmie, insulinooporność, bezpodstawne tycie i przede wszystkim charakterystyczny pęcherzykowaty obraz jajników.
  • Choroby przysadki mózgowej odpowiedzialna jest ona za wydzielanie wielu hormonów, m.in. FSH, LH, TSH, wazopresyny czy prolaktyny, stąd pomocne w zdiagnozowaniu problemów może być oznaczenie większości kontrolowanych przez nią hormonów. Jeśli przykładowo cierpimy na niedobór FSH, LH oraz niedoczynność tarczycy, może być to sygnał ostrzegawczy o istnieniu zaburzenia czy nawet guza przysadki mózgowej. Nieprawidłowości oraz objawy wskazujące na zły poziom poszczególnych hormonów, za które jest odpowiedzialna jasno wskazuje na problem w tym narządzie.
  • Hashimoto przewrotna choroba tarczycy charakteryzująca się przewlekłym jej stanem zapalnym oraz okresami nadczynności jak i niedoczynności tego narządu. Objawy mogą być różne w zależności od fazy choroby, przede wszystkim są one swoiste i obejmują cały organizm. Pierwszym niepokojącym sygnałem są zaburzenia metabolizmu i cyklu miesięcznego.
  • Choroby nadnerczy ich pierwszym objawem jest zazwyczaj nadmierne gromadzenie wody w ustroju oraz zaburzona gospodarka i metabolizm tłuszczów. Może do nich doprowadzić przewlekły stres, ale także nieodpowiednia dieta i styl życia.
  • Choroby genetyczne np. związane z wadą chromosomów czy wadami poszczególnych narządów.
  • Guzy, torbiele itp. mogą występować w narządach, powodując zaburzenia w ich funkcjonowaniu (np. przedniego płata przysadki czy jajników) lub produkować hormony, powodując niejaką nadczynność oraz ich wzrost w ustroju. Często występują w jajnikach, macicy, na tarczycy czy przysadce. Ich występowanie potwierdza najczęściej USG lub wahanie poziomu hormonów (zazwyczaj nadmiar lub niedobór).

Wymienione przeze mnie przyczyny i nieprawidłowości oraz związane z nimi hormony i narządy służą jedynie nakierowaniu oraz pomocy w interpretacji swoich objawów w oczekiwaniu na wizytę u specjalisty lub prawidłową diagnostykę. Nigdy nie należy na własną rękę leczyć się lub dostosowywać dawek leków oraz zmieniać zaleconej przez lekarza diagnozy. Niestety jako, iż często lekarze bagatelizują większość problemów i szufladkują nas w pojedyncze schorzenia, polecam na własną rękę badać poziomy hormonów i pamiętać, że współpracują one ze sobą oraz są wydzielane w obecności innych substancji je kontrolujących. Z tego powodu oznaczanie pojedynczych hormonów może być nieprzydatne i dawać fałszywy obraz choroby. Udanie się do specjalisty z gotowym zestawem badań ustawi nas w pozytywnym świetle i wspomoże diagnostykę.

Jestem zwolennikiem szukania przyczyn u źródła, stąd warto w swoich rozważaniach dotrzeć do narządów pierwotnych, takich które w początkowym stadium kontrolują funkcjonowanie innych. Jeśli ich działanie jest prawidłowe, należy dalej szukać przyczyn zagłębiając się kolejno w następujące po nich narządy i wydzielane przez nie hormony. Taka diagnostyka pozwala na szybsze i skuteczniejsze zdiagnozowanie powodów i dojście do pierwotnej przyczyny.

Literatura:

Mędraś M. Endokrynologia Wysiłku fizycznego Sportowców z zarysem endokrynologii ogólnej, MedPharm Polska, 2010

 

Kup dietę online – od dietetyka
Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Kobieta i hormony – diagnostyka zaburzeń - 3.9/5. Oddano 15 głosy.
Autor artykułu:
, Dietetyk i instruktor kulturystyki. Interesuje się ziołolecznictwem i promocją zdrowia