Choroba Gravesa-Basedowa – objawy, rokowania. Dieta przy chorobie Gravesa-Basedowa

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Choroby tarczycy dotykają dużego grona osób w naszym kraju. Szacuje się, że w Polsce ponad 20% osób cierpi na choroby gruczołu tarczowego bądź chorowało na nie w przeszłości. W przypadku schorzeń tarczycy niezwykle istotne jest najszybsze zdiagnozowanie choroby, a także wdrożenie odpowiedniego leczenia uzależnionego od stanu zdrowia pacjenta oraz wyników badań laboratoryjnych. Ważne jest również, aby pacjent był pod stałą opieką lekarza endokrynologa [1].

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa jest autoimmunologiczną chorobą tarczycy. Jej etiologia nie jest do końca poznana. Przyjmuje się, iż do wystąpienia choroby niezbędne jest jednoczesne istnienie czynników endogennych, do których należą czynniki genetyczne oraz wewnątrztarczycowe, a także czynników egzogennych, czyli środowiskowych.

Autoprzeciwciała przeciwko receptorom TSH (TSHR) są kluczowym elementem, który prowadzi do pojawienia się choroby. Prowadzą one do rozwoju nadczynności tarczycy.  

Do czynników środowiskowych mających wpływ na rozwój choroby zaliczamy:

• infekcje,
• stres,
• palenie tytoniu,
• nadmierną podaż jodu,
• niektóre leki,
• terapię radiojodem.

Doniesienia naukowe z ostatnich lat pozwalają nam coraz lepiej poznać mechanizmy odpowiedzialne za rozwój choroby Gravesa-Basedowa. Wiąże się z tym nadzieja dla pacjentów na stworzenie nowych terapii, a także powstanie strategii prewencyjnych [2].  

Choroba Gravesa-Basedowa – objawy

Choroba Gravesa-Basedowa obok wola guzowatego nadczynnego jest jedną z dwóch najczęstszych przyczyn nadczynności tarczycy. W obrazie klinicznym wraz z objawami nadczynności tarczycy zazwyczaj stwierdza się wole miąższowe, czyli powiększoną tarczycę bez ewidentnych zmian ogniskowych. Dość często występuje również wytrzeszcz gałek ocznych [3].

Wytrzeszcz oczu występuje nawet u 30% pacjentów. Czas jego pojawienia się jest różny – może wystąpić jeszcze przed pojawieniem się nadczynności, w czasie choroby lub nawet po pewnym czasie od jej wyleczenia. Wytrzeszcz może pojawić się w każdym wieku. Kobiety są bardziej niż mężczyźni narażone na jego wystąpienie. Poza tym, że wytrzeszcz nie wygląda dobrze, to niesie ze sobą również negatywne skutki zdrowotne. Pacjenci mają bowiem problemy z nawilżeniem oka, gorszym widzeniem, uszkodzeniem wzroku, jaskrą, a także z chorobami rogówki [4].

Wśród objawów nadczynności tarczycy wymienia się:

• utratę masy ciała,
• niepokój drażliwość,
• ból gałek ocznych, obrzęk powiek,
• zmiany skórne,
• kołatanie serca,
• częste wypróżnienia, biegunkę,
• szybszą męczliwość [5].

Współczesne badania wykazują, iż w obrazie psychologicznym osób z chorobą Gravesa-Basedowa w nadczynności dominujące jest nastawienie hipochondryczno-histeryczne. Często towarzyszy mu niepokój, niewielka aktywność oraz łagodnie nasilone objawy depresji. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż gdy podczas przeprowadzonych analiz uwzględniono płeć, to okazało się, że kobiety z chorobą Gravesa-Basedowa istotnie różnią się od zdrowych kobiet w kwestii nasilenia odczuwanego napięcia, lęku oraz wigoru. Chorzy mężczyźni nie różnili się istotnie od mężczyzn zdrowych. U kobiet z chorobą autoimmunologiczną tarczycy występowało znacznie większe napięcie i zakłopotanie. Jednocześnie wykazywały one niższą aktywność w życiu codziennym [6].

Choroba Gravesa-Basedowa – rokowania

W nieleczonej nadczynności tarczycy czasami dochodzi do samoistnej remisji. Wcześniej mogą jednak nastąpić groźne dla życia powikłania. Zastosowanie leczenia farmakologicznego przyspiesza uzyskanie remisji, jednakże w ok. 50% przypadków ma miejsce nawrót choroby. Szacuje się, że po 6 miesiącach leczenia u większości chorych normalizuje się stężenie przeciwciał anty-TSHR. Niestety nie daje to pewności, że uzyskana remisja będzie trwała. Zwiększone ryzyko nawrotu obserwuje się u mężczyzn oraz u osób poniżej 20. roku życia, a także u chorych, u których występuje duże wole i duży wyjściowy stosunek FT3/FT4.

Zdarza się, że nieleczona orbitopatia tarczycowa (czyli zespół objawów nadczynności tarczycy dotyczących oka i tkanek oczodołu) ustępuje bez trwałych następstw. Ma to miejsce zwłaszcza, gdy jest ona łagodna. W aktywnej ciężkiej postaci ryzyko trwałego uszkodzenia tkanek oczodołu jest duże. Odpowiednio wcześnie podjęte leczenie pozwala w wielu  przypadkach uniknąć poważnych następstw. Zarówno zeza jak i wytrzeszcz można korygować operacyjnie po ustąpieniu aktywnej fazy choroby [4].   

Choroba Gravesa-Basedowa – dieta

W literaturze zwraca się uwagę na fakt, iż wspomaganie żywieniowe w chorobach autoimmunologicznych, do których należy m.in. choroba Gravesa-Basedowa ma za zadanie wyciszanie stanu zapalnego w organizmie. Cel ten można osiągnąć poprzez:

• wyeliminowanie z diety alergenów,
• usunięcie czynników przyczyniających się do zwiększenia przepuszczalności i zmniejszenia selektywności błony śluzowej jelita – alkoholu, niektórych leków, konserwantów, barwników przyjmowanych z żywnością,
• wyrównanie niedoborów składników odżywczych.

Warto zadbać o odpowiednią podaż witaminy D. Pełni ona bowiem istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Posiada zdolność hamowania procesów zapalnych poprzez osłabianie wzmożonej aktywności komórek układu odpornościowego, biorących udział w reakcji autoimmunologicznej [7].

Nadczynność tarczycy prowadzi do przyspieszenia metabolizmu. Skutkiem tego jest wzrost ilości powstających reaktywnych form tlenu (RFT), a także zmiany w układzie antyoksydacyjnym. Stan taki nazywamy stresem oksydacyjnym. Z przeprowadzonych badań wynika, iż związki selenu, dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, chronią komórki tarczycy przed destrukcyjnym działaniem RFT. W związku z tym uważa się, że wzmacnianie mechanizmów obronnych organizmu, które zabezpieczają przed skutkami powstawania i działania RFT, podczas leczenia pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa może okazać się skutecznym środkiem wspomagającym powszechnie stosowane metody terapii.

Wykazano również, że suplementacja selenem wpływała korzystnie na łagodzenie orbitopatii, która jest częstym objawem choroby [8].

Chcąc dostarczyć większej ilości selenu wraz z dietą warto sięgnąć po orzechy brazylijskie, łososia, jaja, kaszę gryczaną czy kakao.

Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Dotyka ona około 0,5% populacji. Najczęściej chorują na nią kobiety w wieku 40–60 lat. Etiologia nie jest w pełni poznana, chociaż uważa się, iż rozwój choroby Gravesa-Basedowa jest wypadkową interakcji pomiędzy uwarunkowaniami genetycznymi, a środowiskiem [8].

W przypadku choroby Gravesa-Basedowa celem jest jak najszybsze przywrócenie prawidłowej funkcji hormonalnej tarczycy, dlatego w razie pojawienia się objawów należy udać się do lekarza. Poza leczeniem farmakologicznym warto pracę tarczycy wspierać również dietą.