Antykoncepcja hormonalna. Tabletki, plastry, zastrzyki oraz pierścienie

Aktualizacja: 27 czerwca, 2017

Metodę hormonalną można stosować na kilka sposobów. Najbardziej rozpowszechnione są tabletki hormonalne. Oprócz pigułek antykoncepcyjnych za pomocą odpowiednich hormonów, zapobiegać ciąży można dzięki plastrom, iniekcjom, a także pierścieniom. Co oferują nam poszczególne rodzaje antykoncepcji hormonalnej?

Antykoncepcja hormonalna

Słysząc antykoncepcja hormonalna, większość z nas ma na myśli tabletki antykoncepcyjne, które przepisuje lekarz ginekolog. Na początku wyjaśnijmy, na czym polega metoda hormonalna antykoncepcji.

Antykoncepcja hormonalna ma na celu zapobieganie ciąży, dzięki zastosowaniu środków zawierających hormony. Stosuje się dwie grupy hormonów, które hamują owulację i zapobiegają zapłodnieniu: estrogeny oraz progestageny. Istnieje również tabletka antykoncepcyjna dla mężczyzn, która posiada inny skład.

Estrogeny to grupa hormonów, która zapobiega rozwojowi pęcherzyka jajnikowego, a zatem hamuje proces owulacji. Ponadto działa ujemnie na wydzielanie hormonu FSH, który uczestniczy we wzroście wcześniej wspomnianego pęcherzyka jajnikowego. Dzięki zastosowaniu estrogenów wzmacnia się efekt antykoncepcji, przy jednoczesnej możliwości zmniejszenia w preparatach antykoncepcyjnych ilości progestagenów.

Druga grupa – progestrageny, wpływają na zmianę struktury błony śluzowej macicy, czyniąc warunki niekorzystne do implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Ponadto zmieniają także konsystencję wydzieliny narządów rodnych – śluzu, która utrudnia dotarcie plemników do komórki jajowej. Inną cechą progestagenów jest samo hamowanie procesu jajeczkowania, a do tego powodują spowolnienie szybkości transportu komórki jajowej przechodzącej przez jajowody, co znacznie zmniejsza szansę na spotkanie się z plemnikiem.

Antykoncepcja – tabletki

Tabletki antykoncepcyjne są jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. W ich skład wchodzą wcześniej już wymienione hormony: estrogeny i progestageny.

W zależności od składu pigułki, dzielimy je na dwa rodzaje: tabletki dwuskładnikowe oraz zawierające tylko progestageny.

Tabletki dwuskładnikowe opierają się na zawartości estrogenu oraz progesteronu. W tej grupie środków antykoncepcyjnych również można wyróżnić rodzaje pigułek, które charakteryzują się inną proporcją zastosowanych hormonów.

Pierwszym typem jest metoda jednofazowa, nazywana także klasyczną. Opiera się ona na zasadzie, że w każdym dniu cyklu przyjmuje się tę samą ilość hormonów zawartych w tabletce.

Drugi typ tabletki reprezentuje metoda dwufazowa, gdzie w opakowaniu znajdują się pigułki o różnym składzie hormonalnym. Ma to na celu naśladowanie naturalnych wahań hormonów w organizmie kobiety. Tabletki przyjmowane w pierwszych dniach cyklu zawierają estrogeny, ewentualnie niewielką ilość progestagenów, a tabletki przyjmowane w kolejnych dniach już kombinację estrogenów z progestagenami.

Ostatnią grupą, która najlepiej odzwierciedla naturalny poziom hormonów w tracie trwania cyklu miesięcznego kobiety są tabletki trójfazowe. W jednym opakowaniu znajdują się aż trzy rodzaje tabletek z różną zawartością hormonów. Tutaj przyjmowanie preparatu zostało podzielone na trzy etapy. Środkowa faza różni się zwiększoną zawartością estrogenów, natomiast w końcowej zwiększa się zawartość progestagenów.

Oprócz powyższych typów pigułek antykoncepcyjnych, istnieje tzw. minitabletka, która stosowana jest w przypadku poważnych przeciwwskazań w stosunku do wcześniej przedstawionych metod. Tabletka zawiera bardzo małą ilość lewonorgestrolu, który wpływa na zmianę w budowie endometrium oraz na zagęszczenie śluzu szyjkowego.

Dodatkowo dostępna jest tzw. pigułka „72 h po”, która stosowana jest dość rzadko, tylko w przypadku stosunku płciowego bez stosowania żadnej innej metody antykoncepcyjnej. Zawiera ona bardzo dużą dawkę lewonorgestrelu, która praktycznie natychmiast zaczyna działać w organizmie kobiety, zagęszczając śluz i zapobiegając przedostawaniu się plemników przez drogi rodne kobiety.

Aby prawidłowo dobrać metodę antykoncepcji za pomocą tabletek, należy zgłosić się do ginekologa, który powinien ustalić jaka terapia będzie dla nas najkorzystniejsza, kierując się zbadanym poziomem hormonów w organizmie kobiety oraz ewentualnymi przeciwwskazaniami do stosowania (choroby wątroby, wysoki poziom cholesterolu, choroba zakrzepowa). Na tej podstawie terapia zalecona przez lekarza będzie najbardziej skuteczna, jednocześnie minimalizując ewentualne skutki uboczne związane ze stosowaniem hormonów.

Antykoncepcja – plastry

Plastry antykoncepcyjne to prosta i łatwa w użyciu metoda antykoncepcji zwana także „metodą transdermalną”, działającą przez skórę. Po przyklejeniu na skórę cienkiego, kwadratowego plastra, zaczyna on działać, uwalniając do organizmu dwa rodzaje hormonów: progestageny oraz estrogeny.

Plaster przyklejany jest i wymieniany na nowo co kilka dni, a po skończeniu danego opakowania przypadającego na jeden cykl, następuje przerwa.

Rozpoczęcie antykoncepcji za pomocą plastrów, należy dokonać w ciągu 24 h od pojawienia się krwawienia miesiączkowego, przyklejając pierwszy plaster, a następnie stosować się do opisu dołączonego do opakowania.

Metoda ta jest łatwym sposobem antykoncepcji, jednak jak w przypadku innych metod hormonalnych mogą wystąpić skutki uboczne związane z przyjmowanie dużych dawek hormonów. Niestety zdarza się także, iż pomimo dobrej konstrukcji i technologii produkcji, plastry się odklejają.

Zwykle przyklejane są na ramieniu, jednak następny plaster nie powinien być przyklejany w to samo miejsce. Ich konstrukcja pozwala na wykonywanie normalnych, codziennych aktywności (kąpiel, sport), a łatwość użycia sprawia, że mają one coraz więcej zwolenniczek.

Antykoncepcja – zastrzyki

Iniekcje domięśniowe zawierające odpowiednio dobrane dawki hormonów to stosunkowo młoda metoda zapobiegania ciąży. Zastrzyki antykoncepcyjne zawierają progestageny i stosowane są w zależności od rodzaju co 8 lub 12 tygodni.

Metoda ta odznacza się wysoką skutecznością, a rzadkość stosowania sprawia, że jest najmniej wymagającym środkiem antykoncepcyjnym. Pierwszy zastrzyk zwykle podaje się w pierwszych pięciu dniach cyklu. Iniekcja w pierwszym dniu sprawia, że metoda uzyskuje całkowitą skuteczność, osiąganą niemal natychmiastowo, natomiast zastosowanie preparatu po drugim dniu cyklu, wymaga użycia dodatkowych zabezpieczeń przez okres 8 dni.

Co bardzo ważne, w przypadku stosowania hormonalnych iniekcji domięśniowych nie wykazano wzrostu ryzyka zachorowania na raka wątroby czy szyjki macicy. Z efektów ubocznych najczęściej zaobserwować można pogorszenie stanu cery (trądzik), przyrost masy ciała, mdłości czy bóle głowy.

Antykoncepcja – pierścienie

Pierścień hormonalny stanowi dopochwową metodę antykoncepcji z zastosowaniem estrogenów oraz progestagenów. Jest to bezbarwny, elastyczny pierścień umieszczany przez kobietę w pochwie. Wcześniej lekarz powinien poinformować pacjentkę o sposobie umieszczenia środka antykoncepcyjnego, jednak położenie w pochwie nie wpływa na  jego skuteczność.

Swe zadanie pierścień wykonuje poprzez uwalnianie do krwioobiegu kobiety hormonów, po lekkim ogrzaniu wynikającym z temperatury ciała. Pierścień jako środek hormonalny, jest przepisywany przez lekarza ginekologa.

Dzięki temu, że hormony bezpośrednio trafiają do krwi, omijając wątrobę, pierścień jest metodą o mniejszych skutkach ubocznych niż popularne tabletki.

Od momentu założenia, pierścień powinien pozostawać w pochwie przez okres 3 tygodni, a po okresie przerwy, można zastosować kolejny.

Można bez uszczerbku na skuteczności czasowo go usunąć (na okres do 3 godzin) np. przed planowanym współżyciem.

Jest to metoda w skuteczności porównywalna do tabletek antykoncepcyjnych, z przewagą nad nimi w sposobie stosowania (nie trzeba pamiętać o codziennym ich zażywaniu).

Hormonalne metody antykoncepcji to jedna z najpowszechniej stosowanych sposobów zapobiegania nieplanowanej ciąży. Oprócz znanych większości tabletek, istnieją formy wygodniejsze w użyciu, które nie wymagają codziennej dyscypliny. Należy jednak pamiętać o efektach ubocznych. W przypadku metod hormonalnych, lekarz powinien przeprowadzić ogólne badania pacjentki, które wykluczą m.in. problemy z profilem lipidowym oraz nadciśnienie tętnicze czy też choroby wątroby. W przypadku terapii hormonalnych są to ważne przeciwwskazania do ich stosowania.