Antykoncepcja hormonalna – skutki uboczne. Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?

W 1956 r. Pincus przedstawił dowody naukowe na temat antykoncepcyjnego działania progesteronu, co stanowiło podstawę do zarejestrowania pierwszej tabletki antykoncepcyjnej oraz rozpoczęcia dalszych badań, których celem było poznanie dokładnego wpływu hormonów na zapobieganie ciąży. W obecnych czasach tabletki antykoncepcyjne przepisywane są przez lekarzy ginekologów kobietom nie tylko w celach  antykoncepcyjnych, ale również na wyrównanie zaburzeń gospodarki hormonalnej, niedoborów kobiecych hormonów oraz kobietom, którym w wyniku restrykcyjnej diety zanikła miesiączka. Czy jest to bezpieczna metoda?

Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP) społeczeństwo polskie coraz częściej akceptuje doustne środki hormonalne jako sposób zapobiegania niechcianej ciąży. Dwuskładnikowe tabletki hormonalne (COC) to najpopularniejsza forma pigułek przepisywanych na receptę, będąca jednocześnie najskuteczniejszą metodą zapobiegania niechcianej ciąży. Działanie tabletek polega na hamowaniu owulacji, a zatem wytworzenia komórki jajowej, której połączenie z plemnikiem podczas stosunku płciowego może skutkować zapłodnieniem i ciążą.

Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej

Kobiety na całym świecie coraz częściej wybierają tabletki antykoncepcyjne jako formę zabezpieczenia się przed niechcianą ciążą. Mając na celu zdrowie kobiet, naukowcy stale badają wpływ zażywanych hormonów na organizm kobiety. Obecnie najczęściej stosowane są tabletki o niższej zawartości hormonów tzw. mini pigułki nisko estrogenowe, które są bezpieczne w stosowaniu dla kobiet. Starsi lekarze mogą przepisać tabletki starszej generacji, które zawierają znacznie więcej hormonów w jednej pigułce, co  może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, choroby zatorowo-zakrzepowej, nadciśnienia tętniczego, zaburzenia matabolizmu węglowodanów i lipidów, depresji, obniżenia libido, nudności, nasilenia apetytu oraz gromadzenia wody w organizmie. Ryzyko rozwoju wymienionych schorzeń jest wyższe u kobiet z ryzykiem, niż u kobiet nie obarczonych genetycznymi obciążeniami. Warto dopytać ginekologa, czy przepisywane przez niego tabletki to tzw. minipigułki czy tabletki zawierające większą ilość estrogenów.

Szukając potwierdzenia w publikacjach naukowych warto powołać się na badanie Szlendak-Sauer i wsp., z którego wynika, że podczas stosowania nisko estrogenowej tabletki antykoncepcyjnej zawierającej drospirenon nie odnotowuje się niekorzystnego wpływu na funkcje wątroby oraz metabolizm lipidów i węglowodanów. Z kolei w nieco starszej metaanalizie bo z 1996 r. porównującej 54 badania stwierdzono, że początkowo ryzyko zachorowania na raka piersi w grupie kobiet zażywających antykoncepcję jest względne wyższe o 24% niż u kobiet nie stosujących antykoncepcji, jednak wraz z czasem od odstawienia tabletek hormonalnych, ryzyko zachorowania na raka piersi obniża się do poziomu sprzed ich włączenia.

Tycie po tabletkach antykoncepcyjnych

W większości badań kontrolowanych dotyczących wpływu dwuskładnikowych tabletek hormonalnych na przyrost masy ciała u kobiet, nie stwierdzono mechanizmów mogących przyczyniać się do przyrostu masy ciała wśród badanych. Większość badaczy stwierdza, że kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną przybierają na masie ciała w sposób porównywalny do kobiet nie stosujących antykoncepcji. Przyczyn upatrują w obniżającej się wraz z wiekiem podstawowej przemianie materii, nieprawidłowo zbilansowanej diecie oraz  niższej aktywności fizycznej.

Po drugiej stronie szali stoją badania, które dostarczają sprzecznych informacji podając, że najczęstszą przyczyną rezygnacji z zażywania tabletek hormonalnych przez kobiety jest przybieranie na masie ciała. Nie można zapomnieć, że do produkcji pigułek antykoncepcyjnych wykorzystuje się różne substancje chemiczne, dlatego wpływ antykoncepcji na masę ciała kobiety powinien być indywidualnie rozpatrywany w odniesieniu do konkretnego preparatu. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, do przybierania na masie ciała przyczyniają się zastrzyki hormonalne zawierające octan medroksyprogesteronu w formie depot, natomiast w kontekście pozostałych form antykoncepcji nie ma badań potwierdzających wzrost masy ciała towarzyszący rozpoczęciu terapii antykoncepcyjnej.

Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?

Badania na temat interakcji leków z żywnością, leków między sobą oraz wpływu żywności na zażywane leki są skomplikowane i bardzo trudne do wykonania. Dlatego ciężko stwierdzić jakie substancje mogą obniżać działanie tabletek antykoncepcyjnych. Stwierdzone interakcje w stosunku do konkretnego preparatu z pewnością zostaną uwzględnione na ulotce dołączonej do opakowania, z którą zachęcam się zapoznać. Aby zapobiegać niekorzystnemu wpływowi czynników zewnętrznych na stosowane tabletki hormonalne najkorzystniej popijać je neutralną wodą przegotowaną w odstępstwie minimum dwugodzinnym od picia kawy, herbaty, alkoholu oraz soków, spożywania posiłku i zażywania innych leków i suplementów diety.

Dieta przy antykoncepcji

Dieta przy antykoncepcji nie powinna różnić się od diety mieszczącej się w ramach zasad zdrowej diety. Spożywane posiłki powinny być pełnowartościowe, różnorodne i smaczne. Zaleca się, aby spożywać głównie produkty o niskim indeksie glikemicznym, ubogie w sól, cukier oraz kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone o konfiguracji trans. Swoje posiłki należy opierać o świeże warzywa i owoce, garść niesolonych orzechów, przetwory mleczne oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Kilka razy w tygodniu zamiennie spożywać mięso, ryby chude oraz tłuste oraz jaja i nasiona strączkowe, jako źródło białka w diecie. Zioła powinny stanowić dopełnienie smakowe potraw oraz dostarczać niezbędnych przeciwutleniaczy. Aby zapewnić odpowiednie nawodnienie organizmu codziennie należy wypijać wodę mineralną średniozmineralizowaną, herbaty ziołowe oraz owocowe. Dopuszczalne jest wypijanie 3 filiżanek kawy na dobę, najlepiej bez dodatku cukru.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne są skutecznym i stosunkowo bezpiecznym sposobem zapobiegania niechcianej ciąży. Przepisywane są wyłącznie na receptę, dlatego zachęcam, aby wykorzystać krótką wizytę by dopytać o ewentualne niejasności i rodzaj przepisanych tabletek, a w razie potrzeby skonsultować się z farmaceutą. Wartościowe informacje znajdują się również na ulotce dołączonej do opakowania.