Przyczyny, leczenie i badanie niepłodności u mężczyzn – problem dotyczy nie tylko kobiet

Aktualizacja: 23 grudnia, 2014

Szacuje się, że około 35% przypadków niepłodności leży po stronie mężczyzn. Zazwyczaj winą o niemożność posiadania potomstwa obarczana jest kobieta. Jednak badania pokazują, że coraz większej grupy mężczyzn dotyka ten problem.

Niepłodność jest odwracalną niezdolnością do poczęcia dziecka, zatem można ją leczyć. Zwykle u mężczyzn odnosi się do problemów z zaburzoną spermatogenezą, inaczej mówiąc, nieprawidłowym procesem produkowania i dojrzewania plemników. Istnieje więcej przyczyn niepłodności męskiej, które warto poznać, gdy staramy się o dziecko przez dłuższy okres czasu.

Niepłodność u mężczyzn

Główną przyczyną niepłodności u mężczyzn jest obniżona jakość nasienia – mała liczba plemników (poniżej 20 mln/ml nasienia), zmiany w budowie plemników lub też ich niska ruchliwość. Powodem takiego stanu mogą być niektóre choroby przenoszone drogą płciową, zła, obcisła bielizna, częste korzystanie z sauny czy siedząca praca.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

Przyczyn męskiej niepłodności może być wiele. Jedną z nich są czynniki środowiskowe, jakim na co dzień jesteśmy poddawani. Wiele środków chemicznych oraz metali ciężkich ma negatywny wpływ na proces spermatogenezy (zwłaszcza ołów i kadm).

Podczas badania płodności często stwierdza się zaburzenia hormonalne, które kojarzą się raczej z kobiecymi przypadłościami. Mężczyźni także mogą mieć zaburzoną gospodarkę hormonalną. Choroby przysadki mózgowej czy choroba endokrynologiczna (zespół Kallmanna – uwarunkowana genetycznie choroba, w której przebiegu dochodzi do zaburzeń węchu i wtórnej niewydolności hormonalnej jąder) mogą być przyczyną niepłodności u mężczyzn.

W trakcie leczenia onkologicznego stosowane chemio- i radioterapia mogą znacznie ograniczać męską płodność, dlatego przed rozpoczęciem leczenia zaleca się zamrożenie nasienia.

Niepłodność nie musi oznaczać pożegnania się z marzeniami o posiadaniu potomstwa.

Istnieje sytuacja, w której męski układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko własnym plemnikom, co w konsekwencji zaburza ich żywotność i sprawia, że stają się niezdolne do zapłodnienia. Źródłem przeciwciał przeciwplemnikowych może być śluz szyjkowy kobiety.

Powodem niepłodności mogą być wady narządów płciowych, zarówno wrodzone, jak i nabyte. Najczęstszą nieprawidłowością jest brak jednego lub obydwu jąder, zaburzenie ich funkcjonowania albo umiejscowienie poza moszną.

Zarówno choroby weneryczne, jak i ogólnoustrojowe mogą prowadzić do zaburzeń płodności. Szczególnie trzeba uważać chorując na cukrzycę, choroby tarczycy czy przechodzoną w dzieciństwie świnkę, która powikłana z zapaleniem jąder, może prowadzić do niepłodności.

Nie bez znaczenia jest styl życia, jaki prowadzimy. Alkohol, palenie papierosów, niewłaściwa dieta, siedzący tryb życia oraz otyłość – te wszystkie czynniki mogą składać się na problemy z płodnością.

Leczenie niepłodności u mężczyzn

Podstawowym krokiem do walki z niepłodnością jest zmiana stylu życia. Aktywność fizyczna, zdrowa, zbilansowana dieta, unikanie używek – to często wystarczy do poprawy jakości nasienia i uporania się z problemem niepłodności. Jednak gdy przyczyna tkwi głębiej, należy zgłosić się do lekarza, który wykona odpowiednie badania i zastosuje skuteczną terapię. Gdy przyczyną niepłodności są zaburzenia hormonalne, lekarz zleci podawanie hormonów. Kiedy okaże się, że winą są zakażenia bakteryjne, zazwyczaj wystarczają antybiotyki. Niekiedy potrzebna jest operacja, ale taką diagnozę zawsze stawia lekarz po przeprowadzeniu wnikliwych badań.

Badanie płodności u mężczyzn

Badanie mające na celu określenie płodności u mężczyzn opiera się przede wszystkim na zbadaniu nasienia. Objętość badanego nasienia powinna być większą niż 2 ml, a 2 ‑ 3 dni przed samym badaniem zaleca się wstrzymanie od stosunków płciowych.

Aktualnie obowiązujące minimalne wartości spermiogramu (analizy nasienia) uznane za prawidłowe:

• liczba plemników ‑ ≥ 20 mln/ml nasienia
• ruchliwość ‑ ≥ 25% plemników o szybkim ruchu postępowym lub 50% o szybkim i wolnym ruchu postępowym
• w zakresie oceny morfologicznej prawidłowe nasienie charakteryzuje co najmniej 50% prawidłowych plemników.

Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić:

• normospermię ‑ wszystkie parametry nasienia znajdują się w granicach normy
• oligozoospermię ‑ liczba plemników w 1 ml nasienia jest poniżej normy, tzn. poniżej 20 mln
• astenozoospermię ‑ mniej niż połowa plemników wykazuje ruch postępowy lub mniej niż 25% plemników wykazuje ruch szybki postępowy
• teratozoospermię ‑ mniej niż 30% plemników wykazuje prawidłową budowę
• azoospermię ‑ gdy całkowicie brak plemników w nasieniu
• aspermię ‑ gdy brak nasienia

Niepłodność u mężczyzn jest coraz powszechniejszym problemem, jednak wciąż bardzo wstydliwym. Gdy starania o dziecko trwają bardzo długo, należy zastanowić się nad przyczyną takiej sytuacji. Zgłaszając się do lekarza, wykona on odpowiednie badania i wskaże na czynnik, który wywołuje problemy z płodnością. Obecnie jest wiele metod leczenia, a niepłodność nie musi oznaczać pożegnania się z marzeniami o posiadaniu potomstwa.