Alergia na białka mleka krowiego u dzieci – niedobory pokarmowe, dieta

Aktualizacja: 8 kwietnia, 2024

Białka mleka krowiego należą do najczęściej uczulających składników diety niemowląt oraz dzieci. Sposobem na uniknięcie niekorzystnych dla poprawnego rozwoju oraz dobrego samopoczucia pociechy objawów jest stosowanie żywienia opartego na produktach, które nie zawierają alergennych białek.

Alergia na mleko krowie

Alergię na białka mleka krowiego diagnozuje się najczęściej u niemowląt oraz małych dzieci, gdyż pierwsze objawy pojawiają się po 6. pierwszych miesiącach życia. Schorzenie dotyka ok. 3% dzieci w wieku 0–2 lata. Z doniesień naukowych wiadomo, że w mleku zidentyfikowano ok. 40 białek, które mogą wywołać alergię. W ogólnym zarysie można wyróżnić białka kazeinowe (80% białek mleka) oraz serwatkowe (20%).

Jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców? Postać łagodna lub umiarkowana alergii na białka mleka krowiego wskazuje:

• częste odbijanie, ulewanie,
• wymioty, biegunka lub zaparcia,
• krew w stolcu,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• nasilony niepokój, ciężka kolka jelitowa,
• AZS – atopowe zapalenie skóry.

Jeśli chodzi o objawy ciężkiej alergii na białka mleka krowiego, naszą uwagę powinny zwrócić:

• zaburzenia odżywiania: biegunka, odbijania, wymioty,
• słabe łaknienie,
• krew w stolcu,
• ciężka postać AZS,
• spadek hemoglobiny, hipoproteinemia, enteropatia.

Do innych objawów możemy zaliczyć objawy ze strony układu oddechowego.

Niedobory pokarmowe u dzieci z alergią na mleko krowie

Pierwsze 1000 dni życia dziecka to okres najintensywniejszego rozwoju psychofizycznego dziecka, w którym obserwuje się duże zapotrzebowanie na wszystkie elementy diety: energię, białko, tłuszcze, węglowodany, składniki mineralne, witaminy, elektrolity oraz wodę. Diagnoza o nietolerancji białek mleka krowiego wymaga zastosowania diety eliminacyjnej, wykluczającej produkty nabiałowe oraz żywność z ich dodatkiem (np. słodycze, wyroby ciastkarskie). Wyeliminowanie z diety powyższych produktów, stwarza duże zagrożenie niedożywieniem dziecka, w wyniku niedostatecznej podaży niezbędnych składników do funkcjonowania i rozwoju małego organizmu. Warto zauważyć, że występują dwa rodzaje niedożywienia: ilościowe wówczas, gdy nie dostarczono dziecku wystarczającej ilości energii, co obserwujemy przez zmniejszoną masę ciała oraz jakościowe, gdy ilość energii jest wystarczająca, a niedostateczna jest podaż konkretnych składników diety. Dzieci z alergią na białka mleka krowiego charakteryzują się z reguły niższym wzrostem oraz mniejszą masą ciała względem rówieśników. Jest to wynik obniżonego apetytu, częstych biegunek i wymiotów powodujących utratę spożytych pokarmów z organizmu, obniżonym wchłanianiem strawionego pokarmu z powodu stanów zapalnych jelit.

Najczęściej obserwowane niedobory dotyczą następujących składników diety:

• białka – budującego organizm dziecka,
• wapnia i fosforu – odpowiadających głównie za mocne i zdrowe kości,
• witaminy A – odpowiedzialnej za adaptację wzroku do światła i ciemności,
• witaminy D – wspomagającej przyswajanie wapnia i fosforu,
• ryboflawiny (B2) i kwasu pantotenowego (B5) – odpowiedzialnych za metabolizm białka i energii,
• cyjanokobalaminy (B12) – wspierającej rozwój komórek krwi,
• kwasów tłuszczowych DHA – odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój mózgu.

Dieta dziecka z alergią na mleko

Podstawą w dietoterapii alergii na białka mleka krowiego jest stosowanie diety eliminacyjnej, która wyklucza spożywanie produktów będących źródłem białek mleka krowiego.  W przypadku niemowląt karmionych piersią, mama powinna stosować restrykcyjną dietę bezmleczną przez okres 2–6 tygodni aby potwierdzić alergię u swojego dziecka oraz w dalszym czasie po postawionej diagnozie. Zaleca się wówczas, aby w porozumieniu z lekarzem specjalistą stosowała suplementację wapniem, witaminą D oraz kwasami tłuszczowymi DHA. U niemowląt karmionych mieszankami mlekozastępczymi należy stosować preparaty bezmleczne lub mieszankę mleczną o wysokim stopniu hydrolizy:

• kazeinowe, bezlaktozowe,
• serwatkowe,
• mieszanki elementarne,
• mieszanki sojowe.

Nie zaleca się podawania mleka innych ssaków takich jak kozie, owcze, wielbłądzie, gdyż posiada ono inną osmolarność, odmienny skład białek, tłuszczów, witamin i minerałów.

W przypadku starszych dzieci stosujemy dietę bezmleczną (mleko i jego przetwory są wykluczone) ze zwróceniem uwagi, że produkty przetworzone, które mogą stanowić źródło białek mleka krowiego. Ważne, aby rodzic wnikliwie czytał etykiety produktów spożywczych i unikał tych zawierających m.in. dodatek kazeiny, białka mleka krowiego, serwatkę z mleka, jogurt, śmietanę, śmietankę, ser twarogowy, żółty, pleśniowy  itd. W przypadku ciężkiej klinicznej alergii należy wyeliminować również wołowinę, gdyż 10% dzieci z ABMK (alergia na białka mleka krowiego)  ma również uczulenia na białka z wołowiny.

Eliminując z diety pewne produkty, należy je zastąpić innymi o podobnej wartości odżywczej dla organizmu. Zatem aby zapobiec w.w. niedoborom składników diety, warto zadbać, aby w jadłospisie znalazły się alternatywne produkty, będące źródłem składników, których ryzyko niedoboru zostało zwiększone:

• białko – mięso drobiowe, indycze, wieprzowe, jaja (jeśli nie występuje alergia), ryby chude i tłuste, orzechy, nasiona roślin strączkowych: ciecierzyca, groch, fasola, soczewica,
• wapń – mak niebieski, sezam, żółtko jaja, jarmuż, natka z pietruszki, sardynki, łosoś,  figi (suszone i świeże), morele, fasola, kapusta włoska, płatki owsiane,  migdały, nasiona słonecznika, orzechy laskowe,
• fosfor – nasiona słonecznika, kasza gryczana, fasola, płatki owsiane, sardynki, łosoś, śledź, pieczywo,
• witamina A i karotenoidy (prekursorzy witaminy A) – jaja, makrela, brokuły, marchew, papryka, pomidory, brzoskwinie, soki marchewkowo-owocowe i warzywne,
• witamina D – synteza skórna (90%), z diety dostarczamy ok 10% wraz z grzybami, tłustymi rybami morskimi. W przypadku witaminy D zaleca się suplementację,
• ryboflawina (B2) – jaja, wieprzowina, makrela, kasza jaglana, fasola, groch, soczewica, morele suszone, śliwki suszone, migdały, słonecznik,
• kwas pantotenowy (B5) – kasza gryczana, żółtko jaja, chude mięso drobiowe i indycze, nasiona roślin strączkowych,
• cyjanokobalaminy (B12) – jaja, mięso królicze, świeże ryby: dorsz, łosoś, makrela, śledź,
• kwasy tłuszczowe DHA – tłuste ryby morskie.

Większość dzieci z ABMK wyrasta z alergii przed ukończeniem piątego roku życia. Do tego czasu należy prowadzić dietę eliminacyjną zgodnie z porozumieniem lekarza prowadzącego, oraz co ok. 3–6 miesięcy wykonywać testy prowokacji, aby uniknąć nieuzasadnionego stosowania diety eliminującej białka mleka krowiego. Pamiętaj, że pełnowartościowa i zdrowa dieta dostarczająca odpowiedniej ilości składników odżywczych wspiera prawidłowy rozwój Twojego dziecka i uczy go dokonywania prawidłowych wyborów żywieniowych w przyszłości.