Wysiłek fizyczny osób z cukrzycą – korzyści i zagrożenia

Niespełna połowa mieszkańców krajów wysokorozwiniętych przyznaje, że ich praca zawodowa w niewielkim stopniu łączy się z ruchem, a z kolei od 40 proc. do 70 proc. osób dorosłych deklaruje, że nie podejmuje ćwiczeń ogólnosprawnościowych również w czasie wolnym. Brak aktywności i dieta bogata w wysoko przetworzone produkty prowadzą do rozwoju poważnych schorzeń. Tymczasem aktywność fizyczna stanowi niezbędny element profilaktyki i leczenia niektórych z nich, a przede wszystkim otyłości, nadciśnienia, chorób serca czy cukrzycy. Szczególną rolę odgrywa w profilaktyce cukrzycy typu 2. Zarówno diabetycy, jak i inni są zdrowsi, jeżeli regularnie ćwiczą.

Wysiłek fizyczny osób z cukrzycą

Osoby z rozpoznaną cukrzycą typu 2, u których stężenie cukru nie jest tak wysokie, że konieczne jest podawanie leków doustnych bądź insuliny, powinny stosować się do zaleceń leczenia niefarmakologicznego. Obejmuje ono wdrożenie w życie odpowiednio zbilansowanej diety i aktywność fizyczną. Także, w późniejszych, bardziej zaawansowanych etapach cukrzycy typu 2, kiedy konieczne staje się przyjmowanie leków obniżających stężenie cukru we krwi – również w cukrzycy typu 1, gdzie od początku przyjmować należy leki – wysiłek fizyczny stanowi istotny element profilaktyki. Oprócz korzyści płynących z aktywnego trybu życia chory na cukrzycę podejmujący ćwiczenia przyczynia się do:

• utrzymania lub wręcz spadku masy ciała, co w znaczący sposób wpływa na wyrównanie poziomu cukru;
• spadku wartości glikemii w stosunku do wzrostu wrażliwości na insulinę po wysiłku fizycznym, czego rezultatem jest stosowanie mniejszych dawek insuliny bądź doustnych leków przeciwcukrzycowych.

Ćwiczenia dla cukrzyków

Z cukrzycą możliwe jest normalne życie, o ile zgodnie z zaleceniami lekarza zostaną wprowadzone zmiany dotyczące trybu życia. Cukrzyca typu 2 najczęściej związana jest z otyłością, wobec czego za absolutną podstawę w profilaktyce tego schorzenia metabolicznego uważa się prawidłowe odżywianie, którego celem jest sukcesywna utrata kilogramów. Osoby zmagające się z cukrzycą powinny pamiętać o zachowaniu równowagi pomiędzy wielkością spożywanych posiłków, a wydatkiem energetycznym. Wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej sprzyja zmniejszeniu tkanki tłuszczowej, pozwala zredukować stężenie glukozy we krwi, obniżyć ciśnienie tętnicze oraz zwiększyć siłę mięśni.

Preferowaną formą wysiłku fizycznego jest trening wytrzymałościowy o umiarkowanej intensywności, którego cechuje efektywne zużycie tlenu, włączenie do pracy dużych grup mięśniowych i możliwość wykonywania ćwiczeń przez dłuższy czas bez oznak wyczerpania. Polecaną aktywnością dla diabetyków jest:

• pływanie,
• wodny aerobik,
• jazda na rowerze,
• taniec,
• marszobieg,
• ćwiczenia, które można wykonywać w domu.

Jednak osoby, które przez dłuższy czas nie podejmowały prób wysiłku fizycznego, powinny rozpocząć od jego lżejszej wersji – wolnej jazdy na rowerze albo marszu. Ponadto oprócz ćwiczeń wytrzymałościowych warto również dodać ćwiczenia oporowe, przy czym należy pamiętać, że powinny one stanowić ok. 10 proc.– 20 proc. czasu treningu.

Podstawą rozpoczynającą aktywność zarówno u diabetyka, jak i u zdrowego jest właściwa rozgrzewka, a z kolei na końcu stopniowe zwalnianie tempa i rozluźnienie. Zaleca się, aby rozgrzewka trwała ok. 10 minut i charakteryzowała się umiarkowaną intensywnością. Jej głównym zadaniem jest przygotowanie mięśni, serca oraz płuc do stopniowego narastania intensywności podejmowanego wysiłku. Koniec treningu również powinien być zrównoważony – ostatnie 10 minut należy poświęcić na doprowadzenie rytmu serca do wyjściowego poziomu.

Wysiłek fizyczny w cukrzycy – zagrożenia

Fizjologicznie wysiłek powoduje wzrost zużycia glukozy przez tkanki, zwiększenie jej produkcji przez wątrobę i zmniejszenie stężenia insuliny we krwi. Na początku podejmowanego treningu głównym źródłem energii są zapasy glukozy – w postaci glikogenu – zawarte w mięśniach, następnie wykorzystywana jest glukoza i tłuszcze krążące we krwi. U chorych na cukrzycę organizm nie ma wpływu na stężenie insuliny we krwi, ponieważ jej podaż następuje z zewnątrz. Może wtedy dojść do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi poniżej normy, które największe zagrożenie niesie przez ok. 2 pierwsze godziny od podania szybko działającego analogu insuliny oraz po ok. 3–4 godzinach po podaniu insuliny krótko działającej. Aby zapobiec hipoglikemii powiązanej z wysiłkiem fizycznym zaleca się mierzenie poziomu cukru we krwi przed, w trakcie i kilka godzin po wysiłku. W zależności od jego poziomu koniecznie należy zmniejszyć zaplanowaną dawkę insuliny bądź zjeść dodatkową porcję węglowodanów.

Cukrzyca a aktywność fizyczna wykluczają się, gdy poziom glukozy we krwi u diabetyka przekracza 300 mg/dl. Ćwiczyć nie powinny również osoby z objawami retinopatii, neuropatii i nefropatii. Warto jest również dodać, że różne infekcje jak, np. przeziębienie utrudniają kontrolę cukru we krwi. Wysiłek fizyczny jest przeciwwskazany u osób z kwasicą cukrzycową i cukrzycowymi zmianami w siatkówce oka.

Regularna aktywność fizyczna jest gwarancją życia w zdrowiu. Zaleca się jednak, aby diabetyk przed jej podjęciem wykonał niezbędne badania przesiewowe i skonsultował się z lekarzem. Pozwoli to uniknąć wielu poważnych konsekwencji.