Dieta cukrzycowa – MITY

Aktualizacja: 18 marca, 2024

Znajomość zasad prawidłowego żywienia w takich chorobach jak cukrzyca jest niezwykle istotna, gdyż dieta jest bardzo ważnym elementem procesu terapeutycznego. Przestrzeganie pewnych zasad pomaga kontrolować chorobę, której niestety nie da się wyleczyć, jednak jej dobre wyrównanie pozwala uniknąć poważnych powikłań. Przez lata na temat zasad żywienia w cukrzycy narosło wiele mitów, z którymi warto się rozprawić.

Spożywanie cukru wywołuje cukrzycę

Cukrzyca jest grupą chorób o podłożu metabolicznym, w której zaburzony zostaje metabolizm węglowodanów. Schorzenie pojawia się w wyniku niewystarczającej produkcji insuliny wytwarzanej przez trzustkę lub braku możliwości wykorzystania insuliny przez komórki organizmu.

Cukrzyca typu 1 uważana jest za chorobę o podłożu immunologicznym, gdyż w wyniku nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu immunologicznego dochodzi do uszkodzenia trzustki i w konsekwencji do upośledzenia produkcji insuliny. Brak tego hormonu uniemożliwia wprowadzenie do komórek krążącej w krwioobiegu glukozy, która jest źródłem energii.

W cukrzycy typu 2 mamy do czynienia z opornością komórek na działanie insuliny. Często u pacjentów z typem 2 dochodzi do nadmiernego wydzielania insuliny, co związane jest z otyłością typu brzusznego oraz zespołem metabolicznym. Nierzadko osoby z tym typem cukrzycy mają krewnych chorych na cukrzycę lub zespół metaboliczny.

W żadnym z tych przypadków spożycie cukru nie jest bezpośrednią przyczyną wystąpienia choroby, ale faktem jest, że cukier znacząco pogarsza wyrównanie metaboliczne choroby, gdy ta już zostanie zdiagnozowana.

Węglowodany są niewskazane

Węglowodany, obok białka i tłuszczów, stanowią podstawę każdej zdrowej i dobrze zbilansowanej diety. W menu przeciętnej osoby węglowodany stanowią do 60% dziennej podaży kalorii. W przypadku osób z cukrzycą podaż tego składnika spada do ok. 45–50%, ale jest rzeczą niemożliwą, by całkowicie wyeliminować z diety węglowodany. To, co jest ważne, to odpowiednia ich jakość. Wyróżniamy węglowodany proste (nie rozkładają się na mniejsze cząstki i szybko podnoszą poziom cukru we krwi) oraz złożone (składają się z wielu cząstek cukrów prostych i wymagają dalszego trawienia). To właśnie ta druga grupa węglowodanów powinna stanowić podstawę diety osoby chorej na cukrzycę.

Dieta cukrzycowa jest skomplikowana

Dieta rekomendowana osobom z cukrzycą wcale nie jest skomplikowana czy trudna do wprowadzenia, jednak wiele zależy od nawyków żywieniowych, które pacjent miał przed zdiagnozowaniem choroby. Jeśli byliśmy przyzwyczajeni do produktów typu fast food, które nie wymagały przygotowania, to przejście na dietę zalecaną diabetykom może zająć nieco więcej czasu. Jednak sama dieta nie jest trudna i wymaga zapamiętania kilku podstawowych zasad.

1. Główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe.
2. Podstawowe ograniczenie powinno dotyczyć węglowodanów prostych (cukru, słodyczy, miodu, soków i napojów owocowych).
3. Należy dążyć do zwiększenia spożycia błonnika pokarmowego do min. 25 g/dobę (2 porcje produktów pełnoziarnistych i 3 porcje warzyw bogatych w błonnik).
4. Należy obniżyć podaż tłuszczów nasyconych (tłuszczów zwierzęcych) na rzecz tłuszczów nienasyconych (tłuszczów roślinnych z wyjątkiem palmowego i kokosowego).
5. Spożywanie alkoholu nie jest zalecane.
6. Podaż soli ze wszystkich źródeł nie powinna przekraczać 5 g/dobę.

Trzeba zrezygnować z ulubionych posiłków

Dużo zależy od tego, co wchodzi w skład ulubionych posiłków. Jeśli były to słodycze, to niestety należy je ograniczyć do minimum, zwłaszcza w cukrzycy typy 2. Ostrożnie należy konsumować owoce – zwłaszcza banany i winogrona, które wielu osobom podnoszą glikemię. Nie jest jednak nakazane, by całkowicie je wyeliminować. Zaleca się łączenie owoców z porcją białka, np. jogurtem lub kefirem, by spowolnić wzrost glikemii po ich spożyciu. Preferowane są owoce surowe i ze skórką, która zawiera błonnik.

W cukrzycy rekomendowane są produkty z pełnego ziarna – ciemne pieczywo czy makaron z razowej mąki. Jeśli jednak jesteśmy miłośnikami jasnego makaronu, to pewnym rozwiązaniem będzie ugotowanie go al dente lub odstawienie na kilka godzin do lodówki w celu ostudzenia. W takim schłodzonym makaronie wytwarza się tzw. skrobia oporna, która w porównaniu do rozgotowanego makaronu w mniejszym stopniu podnosi glikemię.

Menu diabetyka nie powinno zawierać tłustych, smażonych mięs. Preferowane są potrawy gotowane na parze czy duszone. Można jednak nieco „obejść” te zalecenia, lekko podsmażając ugotowane wcześniej mięso. Jeśli już koniecznie chcemy zjeść coś smażonego na patelni, to pamiętajmy, żeby unikać panierowania, gdyż bułka tarta pochłania duże ilości tłuszczu.

Ograniczenie spożywania cukru na rzecz białek (białka lepsze niż cukry)

Prawidłowo zbilansowana dieta powinna zawierać białka, tłuszcze i węglowodany podane w odpowiednich ilościach. Każdy z tych składników potrzebny jest organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Rzeczą nieroztropną jest znaczące zredukowanie podaży węglowodanów na rzecz białek. Zbyt duże spożycie tych ostatnich może przyczynić się do komplikacji zdrowotnych. Dieta bogatobiałkowa stosowana przez dłuższy czas działa niekorzystnie na nerki i często prowadzi do ich uszkodzenia.

Nie wolno jeść deserów

Jedzenie deserów nie jest zabronione nawet w cukrzycy. Należy jednak pamiętać o odpowiednim ich przygotowaniu. Przekąska złożona z samych węglowodanów prostych może nie jest najlepszym wyborem dla diabetyka, ale jeśli wzbogacimy ją o białko, np. z jogurtu, to wartość indeksu glikemicznego całego posiłku spadnie.

Nie wolno korzystać ze słodzików

W cukrzycy niezwykle istotne jest ograniczenie podaży cukrów prostych, w tym cukrów wolnych, których źródłem są głównie słodycze i cukier. Należy zatem unikać dosładzania napojów. Natomiast dozwolone jest stosowanie słodzików w ilościach zalecanych przez producenta.

Trzeba spożywać tylko produkty dietetyczne

Określenie „produkty dietetyczne” wielu osobom kojarzy się z czymś zdrowym, ale niekoniecznie smacznym. Jest to błędne myślenie! Tzw. produkty dietetyczne nie są wysokoprzetworzone i zawierają ograniczone ilości tłuszczu czy węglowodanów prostych, ale wcale nie muszą być niesmaczne. Oczywiście dużo zależy od naszych przyzwyczajeń i preferencji smakowych. Jeśli lubimy produkty bardzo słodkie, to produkty dietetyczne z początku mogą nie przypaść nam do gustu. Wszystko jest jednak kwestią odzwyczajenia się od słodkiego smaku.

Warto podkreślić, że każda osoba – nawet chora na cukrzycę – ma prawo zjeść od czasu do czasu coś, co należy do kategorii tzw. produktów niezdrowych. W przypadku diabetyków ważne jest, by odpowiednio zmodyfikować dawkę leków po takim posiłku.

Słowo dieta kojarzy się wielu osobom z wyrzeczeniem i dużymi restrykcjami żywieniowymi oraz kalorycznymi. Tak zwana dieta cukrzycowa jest raczej sposobem żywienia osób z konkretną jednostką chorobową. Zastosowanie się do jej zasad pozwala wyrównać glikemię pacjenta, co w dużym stopniu zapobiega pojawieniu się powikłań cukrzycy. Warto jednak wspomnieć, że rekomendacje dla diabetyków mogą być z powodzeniem stosowane przez osoby zdrowe, gdyż dieta cukrzycowa ma znaczenie w prewencji zespołu metabolicznego, który prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2.