Wpływ diety wegetariańskiej na cukrzycę i niedoczynność tarczycy

Aktualizacja: 30 grudnia, 2024

Dieta wegetariańska jest systemem żywieniowym bazującym głównie na spożywaniu pokarmów pochodzenia roślinnego. Choć najmniej restrykcyjna odmiana wegetarianizmu dopuszcza spożywanie produktów odzwierzęcych (nabiał, jaja) to każdy z jej odłamów wyklucza mięso i jego przetwory. Poza tym, dieta ta charakteryzuje się wysokim spożyciem węglowodanów, błonnika i tłuszczów pochodzenia roślinnego. Jak taki rodzaj żywienia wpływa na stan zdrowia osób z cukrzycą i niedoczynnością tarczycy? Czy dieta wegetariańska może wspierać leczenie wymienionych chorób, czy też jest niewskazana w ich przypadku?

Dieta wegetariańska – cukrzyca   

Dieta wegetariańska charakteryzuje się stosunkowo dużym spożyciem węglowodanów, które w porównaniu do białek i tłuszczów mają największy wpływ na poziom glukozy we krwi. Jest to bardzo istotna informacja dla osób, u których stężenie cukru ulega dużym wahaniom – co w przypadku cukrzycy jest bardzo charakterystyczne. Z tego powodu, osoby chore stosujące dietę wegetariańską powinny zwracać szczególną uwagę na źródła spożywanych węglowodanów oraz kontrolować ładunek glikemiczny swoich posiłków. Wegetarianizm nie zwalnia bowiem z obowiązku monitorowania stężenia glukozy we krwi. Należy jednak zauważyć, iż mimo dużego spożycia tego makroskładnika w diecie wegetarianskiej, jego źródłem są przeważnie pokarmy o niskim indeksie glikemicznym, powodujące stopniowy wzrost glikemii. Dzięki temu łatwiej jest zapobiec zbyt dużym wahaniom glukozy we krwi. Ponadto, wegetarianie spożywają statystycznie więcej błonnika, który przyczynia się nie tylko do wolniejszego uwalniania cukru do krwiobiegu, ale także może pomóc w redukcji masy ciała – często za wysokiej towarzyszącej cukrzycy typu 2.

Dieta wegetariańska – niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest jednostką chorobową, w której gruczoł tarczowy z różnych powodów zwalnia lub hamuje produkcję hormonów tarczycowych. Dzieje się tak m.in. na skutek ataku autoimmunologicznego na komórki tarczycy, niedoboru jodu lub zaburzenia funkcjonowania osi przysadka-tarczyca-nadnercza. Dieta w przypadku tej choroby powinna dążyć do wspierania funkcji tarczycy, polepszenia konwersji hormonów w organizmie, wyciszenia stanu zapalnego oraz odpowiedniej podaży jodu. Choć dieta wegetariańska mogłaby wydawać się tutaj dobrym systemem żywieniowym, pewne aspekty w niej występujące mogą sabotować poprawę stanu zdrowia. Jednym z nich jest duża ilość produktów sojowych i warzyw krzyżowych w diecie wegetarian. Stanowią główne źródła goitrogenów, czyli substancji antyodżywczych, blokujących przyswajanie jodu dostarczanego z pożywieniem. Biorąc pod uwagę fakt, że pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w produkcji hormonów tarczycy, a jego głównym źródłem są ryby – zakazane w diecie wegetariańskiej – trudno o wystarczającą podaż tego składnika. Jeśli nawet zdecydujemy się uzupełnić jego deficyt z produktów pochodzenia roślinnego (np.wodorosty), może okazać się, że nadmierna ilość wspomnianych goitrogenów w diecie i tak uniemożliwi jego wchłanianie.

Charakterystyczny dla diety wegetariańskiej jest też zbyt wysoki stosunek kwasów omega-6 (których źródłem są oleje roślinne) do omega-3 (obecnych m.in. w rybach, niespożywanych w tej diecie). Tak zaburzone proporcje nie pomagają w wyciszeniu przewlekłego stanu zapalnego, charakterystycznego dla autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto). Dodatkowo, nadmiar omega-6 przyczynia się do zwiększonej odpowiedzi autoimmunologicznej i skutkuje nierzadko nasileniem procesów zapalnych. Mieczem obusiecznym jest tu też wspomniany wcześniej błonnik – z jednej strony pozytywnie wpływający na częste w niedoczynności tarczycy zaparcia, a także pomocny w redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej – z drugiej strony jego zwiększona w diecie wegetariańskiej podaż jeszcze bardziej utrudnia wchłanianie niezbędnych składników odżywczych, pogłębiając obecne już niedobory. Ponadto, brak pełnowartościowego białka (pochodzenia zwierzęcego) uniemożliwia prawidłowe zbilansowanie jadłospisu. Niestety, w tym przypadku próba poprawy profilu aminokwasowego posiłków, na przykład przez zwiększenie spożycia soi, skutkowałaby jeszcze większą ilością wcześniej wspomnianych goitrogenów.  

Stosowanie diety wegetariańskiej w niedoczynności tarczycy i cukrzycy niesie ze sobą zarówno pozytywne skutki, jak i negatywne konsekwencje. O tym, czy korzyści przeważać będą nad stratami decyduje stopień modyfikacji diety do danej jednostki chorobowej. Jeśli wegetariański jadłospis dla cukrzyka będzie zawierał kontrolowaną ilość węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym i insulinowym, ogólny stan zdrowia oraz rokowania choroby mogą ulec znaczącej poprawie. Podobnie w niedoczynności tarczycy – uwzględnienie wykluczenia produktów takich jak soja i rośliny krzyżowe, dbałość o odpowiedni stosunek kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6 i omega-3 oraz niedopuszczenie do powstania niedoborów niezbędnych mikroelementów stanowi podstawę modyfikacji diety wegetariańskiej w tej jednostce chorobowej.Poznaj różne odmiany wegetarianizmu!

Wspólnym mianownikiem w obu przypadkach powinno być jak najlepsze zbilansowanie jadłospisu opartego na niskoprzetworzonych potrawach wysokiej jakości oraz dopasowanie diety do indywidualnego stanu zdrowia chorego.