Wegetarianizm w żywieniu dzieci – wady i zalety

Aktualizacja: 31 grudnia, 2024

W ostatnich latach obserwuje się coraz większy trend na alternatywne dla tradycyjnych sposoby żywienia. Najbardziej popularną obecnie niekonwencjonalną dietą jest wegetarianizm i wszelkie jego odmiany. O ile stosowany u dorosłych wegetarianizm nie budzi większych emocji, o tyle u dzieci wciąż jeszcze uważany jest za niebezpieczny i niezdrowy sposób żywienia. Tymczasem jednak doniesienia naukowe wskazują na bezpieczeństwo diet wegeteriańskich, a nawet korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania diety bezmięsnej.

Dieta wegetariańska

Instytut Żywności i Żywienia w Polsce stoi na stanowisku, że prawidłowo zbilansowane diety wegetariańskie (lakoowowegetarianizm i laktowegetarianizm) zapewniają korzyści zdrowotne, zapobiegają wystąpieniu niektórych chorób takich jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niektóre nowotwory. Według naukowców dieta wegetariańska wiąże się z większym spożyciem pożądanych produktów takich jak: owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych, orzechy a zmniejszeniem udziału w diecie substancji niewskazanych takich jak cholesterol, czy tłuszcze nasycone. Prawidłowo skomponowana dieta lakotoowowegetariańska i laktowegetariańska może być bezpiecznie stosowana u osób dorosłych, dzieci i młodzieży. Dopuszcza się ją nawet w żywieniu zbiorowym dzieci. W praktyce jest to jednak trudne do zrealizowania w przypadku żywienia zbiorowego ze względu na niewielką liczbę dzieci wymagającą przygotowania odrębnych posiłków.

Powody dla których ludzie wybierają ten sposób odżywiania są różne i niejednoznaczne. Może mieć to przyczyny religijne, światopoglądowe, etyczne. Oprócz tego chęć „prowadzenia” zdrowego, ekologicznego trybu życia. Coraz większa świadomość ludzi na temat wpływu masowej hodowli zwierząt  na środowisko jest także czynnikiem, który często staje się przyczyną przejścia na wegetarianizm. Natomiast stosowanie diety wegetariańskiej u dzieci jest zazwyczaj powodowane decyzją ich rodziców.

Według powszechnej wiedzy wyróżniamy kilka typów diety wegetariańskiej:

• laktoowowegetarianizm (eliminacja z diety mięsa i jego przetworów, ryb i owoców morza, ale pozostawienie w diecie produktów odzwierzęcych takich jak mleko, przetwory mleczne, miód i jaja);
• laktowegetarianizm (eliminacja z diety mięsa, ryb i owoców morza jego przetworów oraz produktów pochodzenia zwierzęcego z wyjątkiem mleka i jego przetworów);
• owowegetarianizm (z diety wyklucza się oprócz mięsa i jego przetworów, ryb i owoców morza, także mleko i przetwory mleczne, dopuszcza się natomiast spożywanie jaj).

Istnieją także jego radykalne formy, które nie są polecane w żywieniu dzieci ze względu na pojawiające się przy ich stosowaniu liczne niedobory (białka, składników mineralnych):

• weganizm (dieta oprócz mięsa i jego przetworów, eliminuje także wszystkie produkty pochodzące od zwierząt: mleko i nabiał, jajka, miód);
• witarianizm (dieta opiera się na produktach roślinnych: owoce, warzywa w postaci nieprzetworzonej);
• frutarianizm (dieta oparta tylko na surowych owocach).

Dowiedz się więcej na temat różnych typów wegetarianizmu!

Zalety wegetarianizmu w  żywieniu dzieci

Przy prawidłowo zbilansowanej diecie, świadomości i uwadze rodziców zalety wegetarianizmu (oczywiście nie form radykalnych) są bardzo liczne, przede wszystkim:

• działanie alkalizujące diety na organizm młodego człowieka, za sprawą dużego udziału warzyw i owoców w diecie;
• zwiększenie udziału „dobrych” tłuszczów NNKT, a tym samym ograniczenie kwasów tłuszczowych nasyconych oraz cholesterolu, mających działanie miażdżycowe oraz zwiększające ryzyko wystąpienia w przyszłości chorób serca i układu krążenia;
• większy udział w diecie błonnika pokarmowego, dzięki dostarczaniu pełnoziarnistych produktów zbożowych, owoców, warzyw, a także nasion roślin strączkowych. Większa zawartość włókna pokarmowego w jadłospisie to mniejsze ryzyko zaparć u dzieci, a także wystąpienia w przyszłości nowotworów jelita grubego;
• niewątpliwą zaletą wegetarianizmu jest wyższa gęstość odżywcza diety, oznacza to, że przy takiej samej kaloryczności jak w diecie tradycyjnej dostarczamy do organizmu więcej związków mających pozytywny wpływ na nasze zdrowie jak: witaminy, składniki mineralne;
• zwiększenie ilości witamin i minerałów w diecie, zwłaszcza witaminy C znajdującej się w owocach i warzywach;
• mniejsze zużycie soli kuchennej, co ma pozytywny wpływ na zdrowie dzieci w przyszłości, np. zmniejszenie ryzyka nadciśnienia tętniczego.

Wady wegetarianizmu w żywieniu dzieci

Jak wszystko także takie rozwiązanie ma swoje wady. Do najważniejszych wad, które warto wziąć pod uwagę przed wprowadzeniem diety wegetariańskiego dla swojego dziecka należą:

• ryzyko niedostatecznej podaży pełnowartościowego białka, które znajduje się przede wszystkim w mięsie i jego przetworach;

Można temu  zapobiec dobierając odpowiednio produkty, które uzupełniają wzajemnie poziom aminokwasów. Źródłem białka w diecie wegetariańskiej są nasiona roślin strączkowych: fasola, soja, groch, soczewica, ciecierzyca, bób, orzechy, a w diecie laktoowowegetarian mleko, jego przetwory i jaja.

• mogą wystąpić kłopoty z zapewnieniem odpowiedniej kaloryczności posiłków, ponieważ diety wegetariańskie są zazwyczaj niskokaloryczne;
• obniżona zostaje biodostępność i strawność składników odżywczych poprzez wysoki udział w diecie substancji antyodżywczych takich jak błonnik pokarmowy, szczawiany czy fityniany;

Można obniżyć poziom substancji antyodżywczych poprzez proste zabiegi takie jak wcześniejsze moczenie nasion roślin strączkowych czy orzechów.

• możliwe są niedobory wapnia i żelaza, składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego rozwoju dzieci;

Zapobiegając tym niedoborom trzeba pamiętać o odpowiedniej podaży nasion roślin strączkowych, orzechów, roślin liściastych, a u laktoowowegetarian także mleka i jego przetworów. Wchłanianiu żelaza z diety sprzyja witamina C, dlatego też wegetarianie powinni pamiętać o spożywaniu warzyw i owoców bogatych w tę witaminę.

• niedobory witaminy B12 związane z brakiem mięsa i jego przetworów w diecie.

Braku tej witaminy najczęściej nie można uzupełnić inaczej, niż tylko poprzez suplementację.

Każda źle zbilansowana dieta może prowadzić do niedoborów żywieniowych, nawet ta tradycyjna. Dobrze zbilansowana dieta, budowanie odpowiednich nawyków żywieniowych jest bardzo ważne szczególnie w przypadku dzieci. Wykluczając z diety dziecka mięso, ryby, należy zadbać o różnorodność produktów. Przy stosowaniu łagodnych form wegetarianizmu pokrycie zapotrzebowania na niektóre składniki jest trudne, ale nie niemożliwe. Wystarczy tylko dostateczna uwaga rodziców, a w razie potrzeby kontakt z dietetykiem, który pomoże w odpowiednim komponowaniu posiłków.