Synergizm i antagonizm witamin oraz składników mineralnych

16 18 20

Witaminy i składniki mineralne, ze względu na odmienną budowę, wchodzą w interakcje pomiędzy sobą i z innymi składnikami powodując ograniczenie (antagonizm) lub polepszenie wchłaniania (synergizm) danej witaminy czy pierwiastka. Zasady synergizmu i antagonizmu powinny być bezwzględnie przestrzegane podczas suplementacji kilkoma pojedynczymi substancjami, przy projektowaniu tzw. multiwitamin, a także przy tworzeniu zdrowego jadłospisu. Warto wiedzieć, jak łączyć witaminy i minerały, by poprawić ich wzajemne wchłanianie.

Biodostępność

Biodostępność jest procesem wchłaniania zachodzącym głównie w jelicie cienkim. Polega na wnikaniu końcowych produktów trawienia węglowodanów, białek, tłuszczów, a także wody, witamin i minerałów do komórek śluzówki. W dalszym etapie następuje przekazanie ich do krwi i chłonki.

Poziom biodostępności, czyli stopień wchłaniania określa jakość i skuteczność produktów, a także faktyczną ilość składnika, która dociera do komórek organizmu.

Podczas przyjmowania witamin i minerałów mogą wystąpić problemy z ich wchłanianiem z kilku powodów:

  • nieprawidłowej formy chemicznej danego pierwiastka
  • występowania antagonistów (blokerzy wchłaniania)
  • braku synergistów (współpomocnicy wchłaniania)

Na biodostępność witamin w produktach spożywczych wpływa dodatkowo obecność w nich enzymów i antywitamin. Chodzi przede wszystkim o enzymy powodujące rozkład do nieaktywnych związków np. enzym askorbinazy rozkładający witaminę C, tiaminaza – enzym powodujący rozkład witaminy B1.

Z kolei antywitaminy są związkami chemicznymi blokującymi działanie witamin.  

Askorbinaza obecna jest w świeżym ogórku, kabaczku, patisonie, cukinii. Z tego powodu w surówkach nie warto łączyć warzyw bogatych w witaminę C (np. papryka, pomidor) z surowymi ogórkami (można wykorzystać ogórki kiszone, ponieważ w środowisku kwaśnym askorbinaza ulega inaktywacji). Straty witaminy C powoduje także wysoka temperatura produktów.

Tiaminaza, znajduje się w surowym mięsie ryb, jest wrażliwa na działanie temperatury. Obróbka termiczna niszczy enzym i chroni witaminę B1.

Synergizm wchłaniania

Synergizm w procesie wchłaniania polega na współdziałaniu danego składnika odżywczego z innym pierwiastkiem czy witaminą, który pomaga mu w ilości maksymalnej przedostać się do komórek organizmu.

Synergia mikroskładników przynosi wiele korzyści:

  • przyczynia się poprzez biologiczne procesy regeneracji poszczególnych mikroelementów do ich ponownego, biologicznego wykorzystania,
  • jest ekonomicznym sposobem wytwarzania bioenergii w komórkach naszego organizmu,               maksymalizuje działanie poszczególnego mikroskładnika,
  • duże dawki mikroskładników nie są potrzebne, zwiększona zostaje biodostępność innych  mikroelementów „pracujących razem w drużynie”,
  • przyczynia się do zachowania zrównoważonego metabolizmu.
WażneMoże zdarzyć się sytuacja, gdzie 2 składniki mogą być względem siebie synergistami na poziomie wchłaniania (jeden potrzebuje drugiego do efektywnego przeniknięcia w przewodzie pokarmowym), ale jednocześnie antagonistami wypierającymi się nawzajem na poziomie komórkowym Witaminowe relacje – jak zwiększyć ich wchłanianie np. wapń i magnez. Optymalny stosunek dawkowania to 3:1.
Witamina Synergizm
C selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, mangan Mn (brak Mn w organizmie = tylko ok. 20%-owa wchłanialność wit C), witamina A, E, B6, A, B5, E, B10
B1 potas K, fosfor P, kobalt Co, miedź Cu, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina C, E, B6, B12, B3, B5, A, B10, B2
B2 potas K, fosfor P, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, cynk Zn, witamina A, B3, B10
B3 potas K, żelazo Fe, chrom Cr, witamina K, fosfor P, cynk Zn, selen Se, sód Na, witamina E, A, B1, B2, B6, A, B5, E, B10
B5 fosfor P, potas K, chrom Cr, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, C, B1, B3, B6, B10
B6 fosfor P, potas K, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, B1, B3, B5, B12, B10
B12 wapń Ca, sód Na, kobalt Co, miedź Cu, żelazo Fe, witamina D, B1, B3, B6, E, B5, E, C, B10
A potas K, witamina K, fosfor P, mangan Mn, selen Se, cynk Zn, witamina C, B2, E, B3, B1, B6
D selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, magnez Mg, witamina E, B12
E fosfor P, potas K, wapń Ca, żelazo Fe, magnez Mg, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, D, B6, C, B12, B1, B5, B3, B10
Składnik mineralny Synergizm
potas K sód Na, witamina K, mangan Mn, cynk Zn, fosfor P, żelazo Fe
wapń Ca potas K, sód Na, witamina K, fosfor P, miedź Cu, selen Se, magnez Mg
magnez Mg potas K, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, fosfor P, chrom Cr
sód Na potas K, selen Se, kobalt Co, wapń Ca, żelazo Fe, miedź Cu, fosfor P
miedź Cu sód Na, żelazo Fe, kobalt Co, wapń Ca, selen Se
cynk Zn potas K, mangan Mn, magnez Mg
żelazo Fe chrom Cr, mangan Mn, potas K, sód Na, miedź Cu, fosfor P, selen Se
chrom Cr potas K, magnez Mg, cynk Zn, wanad V
mangan Mn potas K, fosfor P, cynk Zn, magnez Mg, żelazo Fe
selen Se sód Na, potas K, wapń Ca, mangan Mn, żelazo Fe, miedź Cu, witamina E

Antagonizm wchłaniania

Wchłanianie witamin oraz składników mineralnych to reakcja łańcuchowa. W sytuacji, gdy w diecie brakuje jakiegoś składnika automatycznie spada wydajność wchłaniania innych związków. Jeżeli natomiast jeden ze składników blokuje wchłanianie innego nazwany jest on antagonistą.

Antagonizm działania niektórych pierwiastków i związków wynika z podobieństwa ich właściwości chemicznych i fizycznych oraz budowy i włączania jednego z nich zamiast drugiego w cykl przemian ustrojowych, np. metabolitów i antymetabolitów, witamin i antywitamin. Antagonistyczne działanie antywitamin w stosunku do witamin polegają m.in. na sprzęganiu, hydrolizie lub tworzeniu kompleksów (oksydaza kwasu askorbinowego, awidyna i niacynogen). Jeżeli są one podobne pod względem budowy chemicznej – antagonizm przejawia się współzawodnictwiem w metabolizmie.

Witamina Antagonizm
B1 witamina B6, B2, B12, potas K, cynk Zn
B2 witamina B1, wapń Ca, sód Na, selen Se
B3 wapń Ca, miedź Cu, sód Na
B5 miedź Cu
B6 witamina B1, miedź Cu, wapń Ca, żelazo Fe
B12 witamina C, B1, cynk Zn, potas K, magnez Mg
A witamina D, E, B1, K, B12, kobalt Co, mangan Mn, miedź Cu, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na
D witamina A, fosfor P, cynk Zn, potas K, magnez Mg
E witamina A, żelazo Fe, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, magnez Mg
K witamina D, B1, B12, B10, wapń Ca, miedź Cu, sód Na
Składnik mineralny Antagonizm
wapń Ca witamina C, A, B1, B6, B3, E, magnez Mg, fosfor P, sód Na, ołów Pb, potas K, cynk Zn, żelazo Fe, mangan Mn, kadm Cd
magnez Mg witamina D, E, B1, B10, B12, mangan Mn, wapń Ca, fosfor P, sód Na, ołów Pb
sód Na witamina A, B3, B2, potas K, wapń Ca, magnez Mg, cynk Zn
miedź Cu witamina C, A, B6, B3, B5, molibden Mo, żelazo Fe, rtęć Hg, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn
cynk Zn witamina D, E, B1, B10, B12, kobalt Co, chrom Cr, mangan Mn, miedź Cu, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na
żelazo Fe witamina D, E, B12, chrom Cr, kobalt Co, kadm Cd, rtęć Hg, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn, miedź Cu
chrom Cr witamina D, B12, B10, mangan Mn, żelazo Fe, ołów Pb, wapń Ca, wanad V, kobalt Co, cynk Zn
mangan Mn witamina E, B12, żelazo Fe, chrom Cr, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, kadm Cd
selen Se witamina A, B2, cynk Zn, rtęć Hg

Zjawisko antagonizmu, ale i również synergizmu  wykorzystywane jest w toksykologii – w leczeniu zatruć.

 

Kup dietę online – od dietetyka
Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Synergizm i antagonizm witamin oraz składników mineralnych - 3.8/5. Oddano 167 głosy.
Autor artykułu:

Opinie

  • Nella 14.09.2015, 8:52

    Mam pytanie:) W jaki sposób magnez blokuje wchłanialność wapnia? One ze sobą współdziałają, magnez uczestniczy w transporcie wapnia i umożliwia mu wbudowanie w kości.

    Odpowiedz
    • Bonavita.pl 14.09.2015, 3:51

      Masz rację, jednak w tej relacji pierwiastków niezwykle istotna jest proporcja. Zarówno za dużo wapnia uniemożliwia wchłanianie magnezu, jak i niedobór magnezu zmniejsza przyswajalność wapnia. Informacja ta szczególnie istotna jest podczas suplementacji, w czasie której wybór jednoskładnikowych preparatów nie zawsze jest dobry.

      Odpowiedz
  • anonim 21.01.2017, 12:57

    A co z tlenkiem żelaza i wodorotlenkiem-jako barwnik i witaminach e i d zawartych w środku-substancje aktywne. Czy to sprawi, że te witaminy słabo się wchłoną, niż z tabletek gdzie nie ma takich barwników? Wiem że sól żelaza spowoduje niewchłonięcie w 100%, ale co z tlenkami/wodorotlenkami żelaza?

    Odpowiedz
  • Anna 30.01.2017, 11:48

    Raz podajecie, że chrom z cynkiem to synergizm, raz że antagonizm.

    Odpowiedz
    • Tatania 14.11.2020, 7:36

      Tak samo jest z B1 i B6 😒 jak się tu połapać?

      Odpowiedz
  • Guano 22.02.2017, 10:51

    Czyli naj bezpieczniej łyka¢ wszystko osobno?

    Odpowiedz
  • Guano 22.02.2017, 10:54

    Witaminy ADEK jako rozpuszczalne w tłuszczach występują w 1 kapsułce, czy to dobry pomysł?

    Odpowiedz
    • Drzeko 16.02.2020, 12:48

      Witamina E i K2 maja rozne funkje w mozgu, jedzac np pizze z wazywami albo salatke z feta i wazywami fundujesz sobie Stwardnienie Rozsiane badz Parkinsona. K2 Obdowywuje aksjon mielina a witamina E przedluza aksjon wiec jednoczesnie pobudowywany i przedluzany aksjon sie lamie.

      Odpowiedz
  • Dociekliwy 19.06.2017, 11:21

    Jaki jest sens przedstawiać tabelę ogólną, skoro są takie zależności jak z magnezem i wapniem, że ląduje zarówno w tabeli antagonizmów i synergizmów?
    Jak widzę to nie tylko z tym jest problem: B12 i żelazo – też to samo. Też chodzi o proporcje czy może pomyłka?
    Tylko tu już chyba w tysięcznych będą proporcje – czy jak?

    Odpowiedz
    • też dociekliwy 09.12.2018, 5:47

      Najlepiej przyjmować je w stosunku 2: 1 (wapń do magnezu), ale jeśli stosunek ten wynosi 8: 1, to wapń hamuje wchłanianie magnezu i możesz stać się niewystarczający

      Odpowiedz
  • anonim 29.09.2017, 10:24

    witamina K wpływa na wchłanialność witaminy D, dlatego takie preparaty z tą parą witamin są sprzedawane, sprawdzicie swoje źródła

    Odpowiedz
    • Nina 27.10.2017, 4:25

      Podejrzewam, że chodziło o pptas, którego symbolem jest również „K” i zaszła pomyłka.

      Odpowiedz
      • piotr 22.09.2018, 2:00

        podejrzewam że chodzi o witamine K2 o której tu nie ma mowy Występuje tu tylko witamina o nazwie K która jest tak naprawdę witaminą k1

        Odpowiedz
  • Gość 07.11.2017, 7:52

    Kolejna rzecz, ktos już podał wyżej, witamina D i K to oczywista para stosowana zawsze razem. Proszę podać źródło.

    Odpowiedz
  • Dociekliwy 15.11.2017, 7:21

    Ostatnio zastanawiałem się nad zakupem preparatu cynk+selen a tu widzę w tabelce, że to niby antagoniści…

    Odpowiedz
  • Natka 28.03.2018, 9:50

    A co z Krzemem???? Nie istnieje w Waszych źródłach?

    Odpowiedz
  • Ja 24.10.2018, 1:46

    Bez sensu są te tabele. W antagonistach wit E i żelazo i w synergistach rownież. To w końcu jak jest?

    Odpowiedz
  • Malixa 30.11.2018, 1:23

    Mogłabym prosić o źródło / źródła dzięki którym powstał artykuł ?

    Odpowiedz
  • Foliarz 29.10.2019, 8:25

    Skoro witamina A antagonizuje wchłanianie E, to czemu wszystkie preparaty z tymi witaminami sprzedaje się właśnie razem? Koncerny farmaceutyczne nas oszukujo? Tylko zdrowa eko zywnosc?

    Odpowiedz
  • Teodor 30.06.2020, 12:55

    https://www.google.ie/amp/s/www.hellozdrowie.pl/artykul-witaminy-i-mikroelementy-nie-udane-polaczenia/amp/
    W zalinkowanym artykule jest podane jako przyklad pozytywny laczenie wit A i E.w wiekszosci sprzedawanych preparatow tez tak jest,sprzedaje sie wit A plus E,najczesciej.a ru czytam o antagonizmie tych witamin.Co z preparatami,teraz popularnymi ADEK- laczacymi witaminy rozpuszczalne w tlusczach.Czy jie ma sensunich kupowac? Artykul ciekawy ale wprowadzil u mnie wiele watpliwosci.

    Odpowiedz
    • gg 15.10.2020, 8:44

      Właśnie osobno. Powinno sie podawać witaminę A+E oraz D+K. I nie w tym samym czasie tylko po upływie paru godzin.

      Odpowiedz

Napisz swoją opinię

Twoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.

Twój adres e-mail nie będzie opublikowany.
Obowiązkowe pola są oznaczone