Synergizm i antagonizm witamin oraz składników mineralnych
🕣 4 min czytania
Aktualizacja: 29 kwietnia, 2024
Witaminy i składniki mineralne, ze względu na odmienną budowę, wchodzą w interakcje pomiędzy sobą i z innymi składnikami powodując ograniczenie (antagonizm) lub polepszenie wchłaniania (synergizm) danej witaminy czy pierwiastka. Zasady synergizmu i antagonizmu powinny być bezwzględnie przestrzegane podczas suplementacji kilkoma pojedynczymi substancjami, przy projektowaniu tzw. multiwitamin, a także przy tworzeniu zdrowego jadłospisu. Warto wiedzieć, jak łączyć witaminy i minerały, by poprawić ich wzajemne wchłanianie.
Biodostępność
Biodostępność jest procesem wchłaniania zachodzącym głównie w jelicie cienkim. Polega na wnikaniu końcowych produktów trawienia węglowodanów, białek, tłuszczów, a także wody, witamin i minerałów do komórek śluzówki. W dalszym etapie następuje przekazanie ich do krwi i chłonki.
Poziom biodostępności, czyli stopień wchłaniania określa jakość i skuteczność produktów, a także faktyczną ilość składnika, która dociera do komórek organizmu.
Podczas przyjmowania witamin i minerałów mogą wystąpić problemy z ich wchłanianiem z kilku powodów:
- nieprawidłowej formy chemicznej danego pierwiastka
- występowania antagonistów (blokerzy wchłaniania)
- braku synergistów (współpomocnicy wchłaniania)
Na biodostępność witamin w produktach spożywczych wpływa dodatkowo obecność w nich enzymów i antywitamin. Chodzi przede wszystkim o enzymy powodujące rozkład do nieaktywnych związków np. enzym askorbinazy rozkładający witaminę C, tiaminaza – enzym powodujący rozkład witaminy B1.
Z kolei antywitaminy są związkami chemicznymi blokującymi działanie witamin.
Askorbinaza obecna jest w świeżym ogórku, kabaczku, patisonie, cukinii. Z tego powodu w surówkach nie warto łączyć warzyw bogatych w witaminę C (np. papryka, pomidor) z surowymi ogórkami (można wykorzystać ogórki kiszone, ponieważ w środowisku kwaśnym askorbinaza ulega inaktywacji). Straty witaminy C powoduje także wysoka temperatura produktów.
Tiaminaza, znajduje się w surowym mięsie ryb, jest wrażliwa na działanie temperatury. Obróbka termiczna niszczy enzym i chroni witaminę B1.
Synergizm wchłaniania
Synergizm w procesie wchłaniania polega na współdziałaniu danego składnika odżywczego z innym pierwiastkiem czy witaminą, który pomaga mu w ilości maksymalnej przedostać się do komórek organizmu.
Synergia mikroskładników przynosi wiele korzyści:
- przyczynia się poprzez biologiczne procesy regeneracji poszczególnych mikroelementów do ich ponownego, biologicznego wykorzystania,
- jest ekonomicznym sposobem wytwarzania bioenergii w komórkach naszego organizmu, maksymalizuje działanie poszczególnego mikroskładnika,
- duże dawki mikroskładników nie są potrzebne, zwiększona zostaje biodostępność innych mikroelementów „pracujących razem w drużynie”,
- przyczynia się do zachowania zrównoważonego metabolizmu.
WażneMoże zdarzyć się sytuacja, gdzie 2 składniki mogą być względem siebie synergistami na poziomie wchłaniania (jeden potrzebuje drugiego do efektywnego przeniknięcia w przewodzie pokarmowym), ale jednocześnie antagonistami wypierającymi się nawzajem na poziomie komórkowym Witaminowe relacje – jak zwiększyć ich wchłanianie np. wapń i magnez. Optymalny stosunek dawkowania to 3:1.
| Witamina | Synergizm |
| C | selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, mangan Mn (brak Mn w organizmie = tylko ok. 20%-owa wchłanialność wit C), witamina A, E, B6, A, B5, E, B10 |
| B1 | potas K, fosfor P, kobalt Co, miedź Cu, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina C, E, B6, B12, B3, B5, A, B10, B2 |
| B2 | potas K, fosfor P, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, cynk Zn, witamina A, B3, B10 |
| B3 | potas K, żelazo Fe, chrom Cr, witamina K, fosfor P, cynk Zn, selen Se, sód Na, witamina E, A, B1, B2, B6, A, B5, E, B10 |
| B5 | fosfor P, potas K, chrom Cr, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, C, B1, B3, B6, B10 |
| B6 | fosfor P, potas K, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, B1, B3, B5, B12, B10 |
| B12 | wapń Ca, sód Na, kobalt Co, miedź Cu, żelazo Fe, witamina D, B1, B3, B6, E, B5, E, C, B10 |
| A | potas K, witamina K, fosfor P, mangan Mn, selen Se, cynk Zn, witamina C, B2, E, B3, B1, B6 |
| D | selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, magnez Mg, witamina E, B12 |
| E | fosfor P, potas K, wapń Ca, żelazo Fe, magnez Mg, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, D, B6, C, B12, B1, B5, B3, B10 |
| Składnik mineralny | Synergizm |
| potas K | sód Na, witamina K, mangan Mn, cynk Zn, fosfor P, żelazo Fe |
| wapń Ca | potas K, sód Na, witamina K, fosfor P, miedź Cu, selen Se, magnez Mg |
| magnez Mg | potas K, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, fosfor P, chrom Cr |
| sód Na | potas K, selen Se, kobalt Co, wapń Ca, żelazo Fe, miedź Cu, fosfor P |
| miedź Cu | sód Na, żelazo Fe, kobalt Co, wapń Ca, selen Se |
| cynk Zn | potas K, mangan Mn, magnez Mg |
| żelazo Fe | chrom Cr, mangan Mn, potas K, sód Na, miedź Cu, fosfor P, selen Se |
| chrom Cr | potas K, magnez Mg, cynk Zn, wanad V |
| mangan Mn | potas K, fosfor P, cynk Zn, magnez Mg, żelazo Fe |
| selen Se | sód Na, potas K, wapń Ca, mangan Mn, żelazo Fe, miedź Cu, witamina E |
Antagonizm wchłaniania
Wchłanianie witamin oraz składników mineralnych to reakcja łańcuchowa. W sytuacji, gdy w diecie brakuje jakiegoś składnika automatycznie spada wydajność wchłaniania innych związków. Jeżeli natomiast jeden ze składników blokuje wchłanianie innego nazwany jest on antagonistą.
Antagonizm działania niektórych pierwiastków i związków wynika z podobieństwa ich właściwości chemicznych i fizycznych oraz budowy i włączania jednego z nich zamiast drugiego w cykl przemian ustrojowych, np. metabolitów i antymetabolitów, witamin i antywitamin. Antagonistyczne działanie antywitamin w stosunku do witamin polegają m.in. na sprzęganiu, hydrolizie lub tworzeniu kompleksów (oksydaza kwasu askorbinowego, awidyna i niacynogen). Jeżeli są one podobne pod względem budowy chemicznej – antagonizm przejawia się współzawodnictwiem w metabolizmie.
| Witamina | Antagonizm |
| B1 | witamina B6, B2, B12, potas K, cynk Zn |
| B2 | witamina B1, wapń Ca, sód Na, selen Se |
| B3 | wapń Ca, miedź Cu, sód Na |
| B5 | miedź Cu |
| B6 | witamina B1, miedź Cu, wapń Ca, żelazo Fe |
| B12 | witamina C, B1, cynk Zn, potas K, magnez Mg |
| A | witamina D, E, B1, K, B12, kobalt Co, mangan Mn, miedź Cu, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na |
| D | witamina A, fosfor P, cynk Zn, potas K, magnez Mg |
| E | witamina A, żelazo Fe, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, magnez Mg |
| K | witamina D, B1, B12, B10, wapń Ca, miedź Cu, sód Na |
| Składnik mineralny | Antagonizm |
| wapń Ca | witamina C, A, B1, B6, B3, E, magnez Mg, fosfor P, sód Na, ołów Pb, potas K, cynk Zn, żelazo Fe, mangan Mn, kadm Cd |
| magnez Mg | witamina D, E, B1, B10, B12, mangan Mn, wapń Ca, fosfor P, sód Na, ołów Pb |
| sód Na | witamina A, B3, B2, potas K, wapń Ca, magnez Mg, cynk Zn |
| miedź Cu | witamina C, A, B6, B3, B5, molibden Mo, żelazo Fe, rtęć Hg, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn |
| cynk Zn | witamina D, E, B1, B10, B12, kobalt Co, chrom Cr, mangan Mn, miedź Cu, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na |
| żelazo Fe | witamina D, E, B12, chrom Cr, kobalt Co, kadm Cd, rtęć Hg, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn, miedź Cu |
| chrom Cr | witamina D, B12, B10, mangan Mn, żelazo Fe, ołów Pb, wapń Ca, wanad V, kobalt Co, cynk Zn |
| mangan Mn | witamina E, B12, żelazo Fe, chrom Cr, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, kadm Cd |
| selen Se | witamina A, B2, cynk Zn, rtęć Hg |
Zjawisko antagonizmu, ale i również synergizmu wykorzystywane jest w toksykologii – w leczeniu zatruć.
Autor artykułu:
https://www.google.ie/amp/s/www.hellozdrowie.pl/artykul-witaminy-i-mikroelementy-nie-udane-polaczenia/amp/
W zalinkowanym artykule jest podane jako przyklad pozytywny laczenie wit A i E.w wiekszosci sprzedawanych preparatow tez tak jest,sprzedaje sie wit A plus E,najczesciej.a ru czytam o antagonizmie tych witamin.Co z preparatami,teraz popularnymi ADEK- laczacymi witaminy rozpuszczalne w tlusczach.Czy jie ma sensunich kupowac? Artykul ciekawy ale wprowadzil u mnie wiele watpliwosci.
Właśnie osobno. Powinno sie podawać witaminę A+E oraz D+K. I nie w tym samym czasie tylko po upływie paru godzin.
Skoro witamina A antagonizuje wchłanianie E, to czemu wszystkie preparaty z tymi witaminami sprzedaje się właśnie razem? Koncerny farmaceutyczne nas oszukujo? Tylko zdrowa eko zywnosc?
Mogłabym prosić o źródło / źródła dzięki którym powstał artykuł ?
Bez sensu są te tabele. W antagonistach wit E i żelazo i w synergistach rownież. To w końcu jak jest?
A co z Krzemem???? Nie istnieje w Waszych źródłach?
Ostatnio zastanawiałem się nad zakupem preparatu cynk+selen a tu widzę w tabelce, że to niby antagoniści…
Kolejna rzecz, ktos już podał wyżej, witamina D i K to oczywista para stosowana zawsze razem. Proszę podać źródło.
witamina K wpływa na wchłanialność witaminy D, dlatego takie preparaty z tą parą witamin są sprzedawane, sprawdzicie swoje źródła
Podejrzewam, że chodziło o pptas, którego symbolem jest również „K” i zaszła pomyłka.
podejrzewam że chodzi o witamine K2 o której tu nie ma mowy Występuje tu tylko witamina o nazwie K która jest tak naprawdę witaminą k1
Jaki jest sens przedstawiać tabelę ogólną, skoro są takie zależności jak z magnezem i wapniem, że ląduje zarówno w tabeli antagonizmów i synergizmów?
Jak widzę to nie tylko z tym jest problem: B12 i żelazo – też to samo. Też chodzi o proporcje czy może pomyłka?
Tylko tu już chyba w tysięcznych będą proporcje – czy jak?
Najlepiej przyjmować je w stosunku 2: 1 (wapń do magnezu), ale jeśli stosunek ten wynosi 8: 1, to wapń hamuje wchłanianie magnezu i możesz stać się niewystarczający
Witaminy ADEK jako rozpuszczalne w tłuszczach występują w 1 kapsułce, czy to dobry pomysł?
Witamina E i K2 maja rozne funkje w mozgu, jedzac np pizze z wazywami albo salatke z feta i wazywami fundujesz sobie Stwardnienie Rozsiane badz Parkinsona. K2 Obdowywuje aksjon mielina a witamina E przedluza aksjon wiec jednoczesnie pobudowywany i przedluzany aksjon sie lamie.
Czyli naj bezpieczniej łyka¢ wszystko osobno?
Raz podajecie, że chrom z cynkiem to synergizm, raz że antagonizm.
Tak samo jest z B1 i B6 😒 jak się tu połapać?
A co z tlenkiem żelaza i wodorotlenkiem-jako barwnik i witaminach e i d zawartych w środku-substancje aktywne. Czy to sprawi, że te witaminy słabo się wchłoną, niż z tabletek gdzie nie ma takich barwników? Wiem że sól żelaza spowoduje niewchłonięcie w 100%, ale co z tlenkami/wodorotlenkami żelaza?
Mam pytanie:) W jaki sposób magnez blokuje wchłanialność wapnia? One ze sobą współdziałają, magnez uczestniczy w transporcie wapnia i umożliwia mu wbudowanie w kości.
Masz rację, jednak w tej relacji pierwiastków niezwykle istotna jest proporcja. Zarówno za dużo wapnia uniemożliwia wchłanianie magnezu, jak i niedobór magnezu zmniejsza przyswajalność wapnia. Informacja ta szczególnie istotna jest podczas suplementacji, w czasie której wybór jednoskładnikowych preparatów nie zawsze jest dobry.