Nadmiar żelaza we krwi. Przyczyny, objawy, skutki i odpowiednia dieta

Aktualizacja: 29 kwietnia, 2024

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do życia. Zbyt niski jego poziom powoduje niedokrwistość, ale jego nadmiar jest również groźnym dla człowieka stanem. Żelazo wchodzi w skład czerwonych krwinek i odpowiada za transport tlenu, prawidłowy wzrost komórek, wzmacnia odporność organizmu oraz warunkuje jego prawidłowe funkcjonowanie. Nadmiar żelaza zdarza się znacznie rzadziej niż niedobór. Jakie są skutki takiego stanu?

Nadmiar żelaza we krwi

Nadmiar żelaza może być dla nas bardzo niebezpieczny. Jego pokłady m.in. kumulowane są w wątrobie lub trzustce i powodują zatrucie organizmu. Żelazo niezwiązane z hemoglobiną tzw. wolne żelazo, przyspiesza procesy oksydacyjne, które są bardzo niekorzystne dla zdrowia.

W wieku 18 lat nadmiar żelaza, który jest akumulowany, wynosi około 1 mg dziennie, około 80 % pozostaje we krwi. Kobiety są w mniejszym stopniu narażone na nadmiar krążącego w organizmie żelaza, gdyż pozbywają się jego pokładów w trakcie menstruacji. Więcej o zapotrzebowaniu na żelazo przeczytasz w tym artykule.

Wiele dolegliwości oraz schorzeń powiązanych jest z nadmiarem żelaza w organizmie. Żelazo jest silnie skorelowane z procesem starzenia się, wpływając na długość życia.

Nadmiar żelaza we krwi – objawy

Typowymi objawami nadmiaru żelaza jest ogólne osłabienie, uczucie zmęczenia, często złe samopoczucie psychiczne. Pojawia się ubytek masy ciała, a także bóle stawów. Warto zaznaczyć, że problem nadmiaru żelaza dotyka głównie mężczyzn w średnim wieku. Objawy nie są charakterystyczne, często mylone z przemęczeniem czy niedoborem składników odżywczych.

Gdy taka sytuacja utrzymuje się dłużej, a brak jest prawidłowego rozpoznania, dochodzi do skrajnego wyczerpania i braku energii. Jeśli problem dotyka kobiet, pojawiają się problemy i nieregularności w miesiączkowaniu. Zarówno u mężczyzn jak i u kobiet obserwuje się obniżone libido.

Kolejnym niepokojącym symptomem może być zmiana zabarwienia skóry na ziemiste, szarobrązowe połączone z metalicznym połyskiem. Poza tym zanikać może owłosienie w okolicy łonowej, dołów pachowych. W wynikach badań krwi ujawniają się nieprawidłowe wartości enzymów wątrobowych, które wpływają na problemy w funkcjonowaniu wątroby.

Nadmiar żelaza we krwi – skutki

Skutki nadmiernego przeładownia organizmu żelazem są bardzo groźne dla zdrowia. Pojawiają się problemy ze stawami, sercem, wątrobą, trzustką oraz nieprawidłowym profilem lipidów. Taki przewlekły stan może prowadzić do rozwoju cukrzycy czy marskości wątroby. Nadmiar tego pierwiastka powoduje zaburzenia hormonalne, a nawet może prowadzić do rozwoju nowotworów.

Układ ruchowy narażony jest na przewlekłe stany zapalne oraz pojawienie się zwyrodnień, co znacznie utrudnia poruszanie się, a także przysparza wiele bólu. Nadmiar żelaza sprzyja wzrostowi bakterii, co może prowadzić do groźnych powikłań (sepsa).

Nadmiar żelaza we krwi – przyczyny

Przyczyną nadmiernej ilości żelaza we krwi, może okazać się dieta obfitująca w ten pierwiastek, która oparta jest w głównej mierze na czerwonym mięsie, ponieważ bogate jest ono w żelazo hemowe, stanowiące najlepiej przyswajalną formę pierwiastka.

Drugą, bardzo istotną przyczyną pojawienie się nadmiaru  żelaza jest choroba metaboliczna – hemochromatoza, która związana jest z nadmiernym wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, pochodzącego z pożywienia. Wyróżnia się dwie postacie tej choroby: pierwotną i wtórną.

Postać pierwotna wiąże się dziedziczeniem mutacji genu, który odpowiada za kontrolę wchłaniania żelaza w komórkach nabłonka jelit. Powoduje ją dziedziczenie wadliwego genu od obojga rodziców. Jest to zatem dość rzadka postać choroby.

Postać wtórna hemochromatozy nie jest powszechna. Wynikać może z utrzymywania nieodpowiedniej diety czy jak w przypadku postaci mieszanej związana jest ze zmniejszeniem zużycia żelaza w zaburzeniach układu krwiotwórczego, nadmiernego uwalniania żelaza z krwinek czerwonych oraz komórek wątrobowych.

Dieta przy nadmiarze żelaza

Dieta w przypadku nadmiaru żelaza we krwi może mieć bardzo duże znaczenie. Posiłki powinny zawierać produkty, które nie będą źródłem łatwo przyswajalnej formy tego pierwiastka. Dzięki temu nie zwiększy się kumulacja żelaza w organizmie. Żywność pochodzenia roślinnego zawiera formy żelaza, które nie są łatwo wchłaniane przez organizm, natomiast spożywanie zielonej herbaty może przyczynić się do redukcji poziomu żelaza absorbowanego po spożyciu posiłku, co w przypadku nadmiaru żelaza we krwi może okazać się niezwykle pozytywną właściwością. Zieloną herbatę wymienia się także obok innych surowców roślinnych wspomagających leczenie nowotworów.

Niewskazane jest stosowanie alkoholu, gdyż powoduje on kumulację tego pierwiastka w organizmie.

Produkty, substancje, które wiążą się z pierwiastkiem będą korzystnie wpływać na obniżenie jego zwartości we krwi. Zaliczyć do nich można: jagody, kawę, zieloną herbatę, cebulę, owoce, produkty pełnoziarniste.

Niedobór żelaza jest niebezpieczny i źle wpływa na zdrowie. Jak się okazuje, jego nadmiar również może być groźny, powodując liczne dolegliwości, a w skrajnych przypadkach uszkadzając narządy, w których się kumuluje. Odpowiednia dieta w połączeniu z opieką i diagnozą lekarską, może pomóc w wyeliminowaniu nadmiaru żelaza we krwi.