Czarny bez – właściwości, przepisy. Syrop z czarnego bzu

🕣 4 min czytania

Aktualizacja: 15 maja, 2020

Owoce oraz kwiaty czarnego bzu są źródłem składników odżywczych o wysokiej aktywności biologicznej i udowodnionym działaniu prozdrowotnym. Od czasów starożytnych są wykorzystywane w celach leczniczych oraz jako surowce do sporządzania soków, syropów i przetworów.

SPIS TREŚCI

Czarny bez

Czarny bez (Sambucus nigra L.) to duży krzew należący do rodziny piżmaczkowatych, który mierzy około 4 m. Występuje powszechnie w Europie, Azji Środkowej, Afryce Północnej oraz obu Amerykach. Jego okres kwitnienia przypada na maj i czerwiec, natomiast owoce dojrzewają od lipca do października. Do celów spożywczych wykorzystuje się owoce i kwiaty, natomiast w lecznictwie stosuje się praktycznie wszystkie części tego krzewu, tj. kwiatostany, owoce, liście, korę i korzenie.

Owoce czarnego bzu (Sambuci fructus) są dobrym źródłem związków bioaktywnych, zwłaszcza antocyjanów. Należą do nich przede wszystkim cyjanidyno-3-O-glikozyd, cyjanidyno-3-O-sambubiozyd oraz sambucyna. Kwiaty (Sambuci flos) natomiast posiadają głównie flawonoidy (rutozyd, kwercetynę, kemferol), kwasy (chlorogenowy, kawowy) oraz olejek eteryczny. Zawartość poszczególnych składników w danych częściach Sambucus nigra jest zależna od warunków glebowych, klimatu oraz odmiany rośliny.

WażneUwaga! W niedojrzałych owocach czarnego bzu występuje sambunigryna (glikozyd benzaldehydocyjanohydrynowy) – związek cyjanogenny o potencjalnym działaniu toksycznym, który wywołuje podrażnienia przewodu pokarmowego, bóle brzucha, biegunki, wymioty, itp. Aby zabezpieczyć się przed jego szkodliwością należy poddać owoce obróbce termicznej.

Właściwości czarnego bzu

Badania naukowe kwiatów i owoców czarnego bzu, a także wyizolowanych z nich związków bioaktywnych wskazują na właściwości przeciwzapalne, antywirusowe, antybakteryjne, napotne, wykrztuśne, diuretyczne, immunostymulujące oraz przeciwutleniające, które polegają na obniżeniu poziomu cholesterolu i glukozy we krwi.

Ze względu na skład kwiaty tej rośliny są stosowane przede wszystkim jako środek napotny, przeciwgorączkowy, uszczelniający naczynia krwionośne oraz moczopędny. Owoce ponadto działają odtruwająco, wzmacniająco, przeciwwirusowo i przeciwbólowo. Pozytywne efekty obserwuje się przy migrenach, nerwobólach, stanach zapalnych nerwu kulszowego i trójdzielnego, bólach reumatycznych oraz po zabiegach dentystycznych.

Wysoka zawartość polifenoli sprawia, że czarny bez posiada właściwości antyoksydacyjne. Związki te hamują tworzenie się wolnych rodników (reaktywnych form tlenu), a ponadto mogą zwiększyć aktywność niektórych enzymów, np. katalazy, peroksydazy i reduktazy glutationowej w płucach, wątrobie i jelicie cienkim. Ekstrakt z Sambucus nigra posiada zdolność do aktywacji układu odpornościowego w razie pojawienia się stanu zapalnego wywołanego, np. infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi oraz nowotworowymi. Spożywanie go zmniejsza więc ryzyko powstawania wielu schorzeń.

Syrop z czarnego bzu

Syrop z czarnego bzu można nabyć w aptekach lub sklepach ze zdrową żywnością i zielarskich. Warto również przygotować go samodzielnie w warunkach domowych. Do tego celu można wykorzystać zarówno kwiaty, jak i owoce tej rośliny.

Przepis na syrop z kwiatów czarnego bzu

Składniki:

30 baldachów czarnego bzu (kwiatostany czarnego bzu)
1 kg cukru
1 litr wody
sok z 1 cytryny

Wykonanie:

Otrzep delikatnie kwiaty, by pozbyć się z nich ewentualnych zanieczyszczeń (nie płucz pod wodą, by nie pozbawić ich intensywnego zapachu). Następnie usuń grubsze zielone łodygi, aby uniknąć gorzkiego smaku syropu i pozostaw jedynie drobne gałązki. Kwiaty przełóż do garnka, miski lub innego naczynia, zalej je przegotowaną wodą z cukrem i sokiem z cytryny i odstaw na 2 dni. Po tym czasie przecedź syrop przez sito lub gazę, przelej do wyparzonej buteleczki i przechowuj w lodówce. Pij na zdrowie! Poczytaj więcej na temat syropu z kwiatów czarnego bzu!

rozwiń

Przepis na syrop z owoców czarnego bzu

Składniki:

1 kg owoców czarnego bzu
800 g cukru
odrobina wody

Wykonanie:

Dojrzałe owoce opłucz i oderwij od gałązek przy pomocy widelca. Do garnka wlej odrobinę wody, wsyp cukier i owoce. Całość przykryj i gotuj do momentu, aż owoce puszczą sok. Następnie przecedź syrop przez sitko i przelej na gorąco do czystych, wyparzonych słoików lub butelek, zakręć i odwróć do góry dnem. Po wystygnięciu przechowuj w chłodnym miejscu, a po otwarciu w lodówce. Pij na zdrowie!

rozwiń

Czarny bez – przepisy

Czarny bez jest wykorzystywany do przemysłowej i domowej produkcji soków, syropów, nalewek, win, dżemów, marmolad i innych i przetworów. Oto kilka receptur na wykorzystanie czarnego bzu w swojej kuchni:

Przepis na nalewkę z owoców czarnego bzu

Składniki:

4 szklanki owoców czarnego bzu, umytych i przebranych
2 szklanki cukru
1 łyżeczka skórki z cytryny
2 łyżki soku z cytryny
1 szklanka wody
3 szklanki wódki

Wykonanie:

Owoce zasyp cukrem, rozgnieć w misce i odstaw na godzinę. Dodaj skórkę i sok z cytryny. Całość przełóż do czystego dwulitrowego naczynia, dodaj wodę i wódkę. Szczelnie zamknij i odstaw na miesiąc w chłodne, zacienione miejsce i wstrząsaj od czasu do czasu. Po tym okresie odcedź owoce na sicie, a nalewkę przelej do czystego naczynia, odstaw na tydzień, a następnie zlej lub przefiltruj. Zamknij szczelnie butelkę i pozwól dojrzewać trunkowi przez miesiąc. Na zdrowie!

rozwiń

Przepis na dżem z owoców czarnego bzu

Składniki:

800 g owoców czarnego bzu
200 g cukru
100 ml wody

Wykonanie:

Owoce oberwij z gałązek przy pomocy widelca, przebierz i opłucz. Przełóż do garnka, nalej wody i gotuj bez przykrycia przez 10 minut. Po tym czasie zmiksuj blenderem do gładkiej konsystencji, wsyp cukier i gotuj na wolnym ogniu przez 15 minut mieszając od czasu do czasu. Gorący dżem przełóż do czystych i wyparzonych słoików, zakręć, odwróć do góry dnem i pozostaw do wystygnięcia. Przechowuj w chłodnym i zaciemnionym miejscu. Smacznego!

rozwiń

Przepis na koktajl z sokiem z czarnego bzu

Składniki:

100 ml soku z czarnego bzu
1 jabłko
1 banan
½ awokado
100 ml wody

Wykonanie:

Wszystkie składniki dokładnie zblenduj. Pij na zdrowie!

rozwiń

Przepis na galaretkę z kwiatów czarnego bzu

Składniki:

25 kwiatostanów dzikiego bzu
100 ml soku z cytryny
800 ml wody
500 g cukru żelującego 2:1

Wykonanie:

Kwiatostany otrzep z zanieszczyszczeń. Kwiatki odetnij z łodyżek, włóż do garnka i zalej wodą i sokiem z cytryny. Całość wymieszaj, przykryj i odstaw na noc. Następnego dnia dodaj cukier żelujący, wymieszaj i gotuj przez 3 minuty (lub według instrukcji na opakowaniu cukru) ciągle mieszając. Gotową mieszankę przecedź i przelej do słoików. Mocno zakręć, odwróć do góry dnem na 10 minut i poczekaj do ostygnięcia. Smacznego!

rozwiń

Przepis na kruche ciastka z kwiatami czarnego bzu

Składniki:

2½ szklanki mąki
200 g masła
1 żółtko
4 łyżki cukru
1 opakowanie cukru waniliowego
kwiaty oberwane z 4 baldachów czarnego bzu

Wykonanie:

Zagnieć ciasto ze wszystkich składników, owiń w folię i włóż na godzinę do lodówki. Po tym czasie rozwałkuj ciasto na grubość około 4 mm i powycinaj foremką ciastka. Następnie przełóż je na blachę wysmarowaną tłuszczem i posypaną bułką tartą. Piecz do zarumienienia przez około 10–15 minut w temperaturze 200 ℃. Smacznego!

rozwiń

Literatura:

Banach K., Rutkowska B., Glibowski P., 2017. Polska “superżywność” w prewencji chorób nowotworowych. Bromat. Chem. Toksykol., L, 2, 106 – 114
Czech A., Rusinek E., Merska M., 2011. Zawartość wybranych biopierwiastków w owocach i sokach z owoców jagodowych. Probl Hig Epidemiol, 92, 4, 836 – 839
Kołodziej B., Drożdżal K., 2011. Właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców bzu czarnego pozyskiwanego ze stanu naturalnego. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4, 77, 36 – 44
Leja M., Mareczek A., Nanaszko B., 2007. Antyoksydacyjne właściwości owoców wybranych gatunków dziko rosnących drzew i krzewów. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, CCCLXXXIII, 41, 327 – 331
Liszka K., Najgebauer-Lejko D., Tabaszewska M., 2016. Owoce czarnego bzu (Sambucus Nigra L.) – charakterystyka i wykorzystanie w przemyśle spożywczym. [w:] Innowacyjne rozwiązania w technologii żywności i żywieniu człowieka, Kraków, 102 – 111
Vargas P., Gulling R., 2014. Domowe nalewki i likiery. Wydawnictwo RM, Warszawa
http://targsmaku.pl/przepisy-kulinarne/czarnego-bzu/, dostęp on-line: 22.09.2017