Wiśnie – odmiany, właściwości. Wiśnie suszone, mrożone. Przetwory z wiśni

Aktualizacja: 11 kwietnia, 2024

Wiśnie znane są nam od wielu lat. Goszczą one w naszych ogródkach i na naszych stołach w postaci soku, kompotu, dżemu czy owoców świeżych, a nawet suszonych. Już w medycynie ludowej uważane były za korzystne dla zdrowia. Przeczytaj artykuł i poznaj ich dobroczynne właściwości.

Wiśnie

Wiśnie spożywane są na wiele sposobów: świeże, mrożone, suszone, ze słoika, w postaci soku czy dżemu.  W ostatnich latach hodowla wiśni znacznie wzrosła w Polsce. Okazuje się bowiem, iż w 2012 roku nasz kraj był światowym liderem w produkcji owoców wiśni, uzyskując ilość 180 000 ton! 

Wiśnie rosną na drzewie i posiadają cenne właściwości odżywcze pomimo faktu, iż w ok. 82% składają się z wody. Zawierają one w swym składzie dużą ilość antocyjanów oraz kwasów fenolowych. Związki te w dużej mierze odpowiedzialne są za ich właściwości zdrowotne. 

Cenione są za ich niespotykany smak odznaczający się odrobiną kwasoty. Spowodowane jest to krajem pochodzenia. W Polsce za dnia roślina ta nabiera słodyczy, jednak w nocy – kwasowości. Zupełnie inaczej jest we Włoszech czy Hiszpanii, gdzie brak wahań temperatury skutkuje większą słodyczą owocu. Co ważne nie należy świeżych owoców popijać żadnymi płynami, zwłaszcza mlekiem czy też wodą, gdyż może to spowodować problemy żołądkowo jelitowe (najczęściej biegunki).

Wiśnie – odmiany

W Polsce najczęściej spotkać można 2 odmiany tego drzewa. Jednym z nich są wiśnie sokówki o niezwykle ciemnoczerwonej barwie, niekiedy sięgającej czerni oraz ciemnym i barwiącym soku. Wśród nich wyróżniamy odmiany późne:

• Łutótówka – bardzo plenna i jednocześnie niezwykle popularna,
• Lucyna;

oraz oczywiście wczesne:

• Northstar,
• Groniasta z Ujfehertoi,
• Nefris,
• Kelleris (średnio wczesna).

Drugie to natomiast wiśnie szklanki o jasnoczerwonym kolorze oraz jasnym i raczej niebrudzącym soku. Wśród nich również wyróżniamy odmianę wczesną – Ludwika, a także późną – Montmorency. Najpopularniejsza jednak w naszym kraju okazuje się być wiśnia nadwiślańska, inaczej Słupianka. Została ona zarejestrowana jako produkt regionalny w Unijnym Rejestrze Chronionych Nazw Pochodzenia, gdyż uprawiana jest na terenach wapiennych lub wapienno-gliniastych w nadwiślańskich okolicach województwa mazowieckiego, lubelskiego i świętokrzyskiego.

Wiśnie – właściwości

Wiśnie to jedne z niewielu owoców o tak dużym potencjale antyoksydacyjnym i tak wysoką zawartością przeciwutleniaczy. Szacuje się, iż ich ilość znajduje się na poziomie ok. 400 mg/100 g produktu. Związki te wykazują szeroki zakres działania zarówno biochemicznego, jak i farmakologicznego. Są zalecane bardzo często jako składnik suplementów diety. 

Wśród właściwości przypisywanych jej działaniu wymienia się m.in. aktywność przeciwbakteryjną, przeciwzapalną czy przeciwutleniającą. Dodatkowo odkryto jej funkcje przeciwrakotwórcze, a nawet neuroprotekcyjne. Poza tym warto wspomnieć, iż badacze są zdania, że może ona mieć rolę modulacyjną w reumatoidalnym zapaleniu stawów, a także innych zaburzeniach zapalnych poprzez ograniczenie stresu oksydacyjnego, a także wzmocnienie regulacji prozapalnych szlaków sygnałowych. Oczywiście spożywanie peptydów przeciwutleniających może być pomocne w zwalczaniu wielu rozmaitych schorzeń wywołanych przez reaktywne formy tlenu (wolne rodniki), które poprzez utlenianie lipidów/białek, pękanie DNA czy modyfikacje nukleotydów mogą prowadzić do poważnych chorób, tj.: miażdżyca, nowotwór, nadciśnienie, choroba Alzheimera. 

Poza tym udowodniono, iż substancje aktywne zawarte w wiśni powodują redukcję ciśnienia krwi, a także łagodzą ból dny moczanowej. Ze względu na to, iż jej owoce są skarbnicą błonnika, wykazują działanie redukujące stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL i tym samym ograniczają ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Ponadto wiśnie okazuje się być dobrym źródłem witaminy C uszczelniającej naczynia krwionośne oraz potasu usuwającego nadmiar soli i w efekcie wywierającego ochronny wpływ na serce.

Substancje zawarte w wiśniach odpowiadają także za aktywność moczopędną, dlatego właśnie zarówno owoce wiśnie, jak i jej przetwory polecane są w przypadku terapii schorzeń układu moczowego. Oprócz tego naukowcy z USA przekonują, iż dzięki wchodzącej w ich w skład melatoninie reguluje rytm snu i czuwania. Według nich regularna konsumpcja owoców wiąże się z regulacją naturalnego cyklu aktywności organizmu i wzrostem wydajności snu. Może być zatem zdrowszą alternatywą dla niezwykle popularnych w ostatnim czasie suplementów diety. Co więcej jest to surowiec niezwykle niskokaloryczny. W związku z tym, że 10 0g tegoż produktu dostarcza jedynie 50 kcal są idealnym składnikiem diety dla osób będących na diecie redukcyjnej czy dbających o sylwetkę. Lekarze zalecają je również dla małych „niejadków”, ponieważ znajduje się w nich duża ilość kwasów owocowych powodujących wzrost wydzielania enzymów trawiennych, przez co pobudzają trawienie.

Przetwory z wiśni

Wiśnie to owoce o niezwykle wyrazistym i lekko kwaśnym smaku i jednocześnie niepowtarzalnie intensywnej barwie. Właśnie z tego względu często bywają składnikiem domowych przetworów wykorzystywanych także do dekoracji ciast i deserów. Przygotowywane są z nich wina, soki, dżemy, susz. 

Jednym cenniejszych przetworów jest sok z wiśni o znanych od dawna właściwościach zdrowotnych. Odnotowano jego znaczące działanie przeciwutleniające. Dodatkowo w swoim składzie zawiera kwas chlorogenowy odpowiedzialny za hamowanie enzymów zaangażowanych w rozwój cukrzycy typu II. Dodatkowo przeciwutleniacze te według niektórych doniesień poprawiają jakość oocytów i tym samym otwierają nowe możliwości leczenia niepłodności. Badacze stwierdzili, iż ich regularne spożycie skutkować może wzrostem aktywności receptora m.in. progesteronu. Poza tym z ich dodatkiem przygotować można frużelinę, której przepis podam poniżej:

Z wykorzystaniem owych owoców można oczywiście przyrządzić pyszną nalewkę. W tym celu należy przygotować ok. 2 kg wiśni, 1–2 szklanki cukru oraz 500 ml spirytusu. Przygotowanie jest banalnie proste. Wystarczy oczyszczone wiśnie bez pestek umieścić w dużym słoju i zasypać cukrem. Należy odstawić taką mieszankę na ok. dzień, a następnie dodać alkohol. Teraz pozostaje cierpliwie odczekać ok. 6 tygodni. Po tym czasie płyn najlepiej odcedzić i można cieszyć się smakiem trunku.

Suszone wiśnie

Jak już wspomniałam wiśnie cechują się szeregiem korzystnych właściwości zdrowotnych, ale również niezwykłym smakiem. Z tego względu warto się nimi cieszyć nie tylko w sezonie, ale także poza nim. Właśnie dlatego przygotowujemy różnorodne przetwory, ale nie każdy wie, że owoce te świetnie nadają się do suszenia. Takie są natomiast idealnym dodatkiem wzbogacającym ciasta, serki, owsianki czy nawet lody. Oczywiście można je dostać w większości sklepów, jednak mając chwilę czasu można przygotować je samodzielnie. Wówcza mamy pewność dobrego składu i braku dodatkowych, zbędnych substancji. 

Aby przygotować suszone wiśnie należy je oczyścić i wydrylować, a następnie przełożyć na sito i odstawić na ok. 2–3 godziny w celu pozbycia się soku. W tym czasie można przygotować blaszki pokrywając je papierem do pieczenia. Na każdej rozłożyć pojedynczą warstwę wiśni i umieścić w piekarniku nagrzanym do 90 stopni C. Co jakiś czas warto je przemieszać. Zabieg taki trwać powinien ok. 4 godzin, a po tym czasie można owoce przełożyć do suszarki i „dosuszyć”. Gotowe wiśnie przechowywać należy w szczelnie zamkniętym opakowaniu. Proces ten, dzięki eliminacji części wody skutkuje zwiększeniem trwałości owoców. 

Wybierając gotowe wiśnie suszone, należy mieć na uwadze, że zawierają one często dość dużą ilość dodanego cukru, zatem warto zwracać uwagę na ich skład.

Wiśnie mrożone

Jednym z kolejnych sposobów na przedłużenie trwałości wiśni oraz zatrzymanie ich w swojej kuchni na dłużej jest mrożenie. Na szczęście substancje aktywne zawarte w owocach wykazują odporność na niskie temperatury.  Najlepiej aby wiśnie mrozić tuż po zbiorach. Wówczas zachowują swój wyśmienity smak i barwę. Nadają się one jako idealny dodatek do ciast, deserów czy nawet konfitur. Ich walory niewiele różnią się od świeżych owoców. W tym celu wystarczy partię oczyszczonych i osuszonych owoców (mogą być w całości z pestkami lub bez nich) ułożyć w pudełkach czy woreczkach, szczelnie zamknąć i umieścić w zamrażalniku.

Liście wiśni

Liście wiśnie przez niektórych stosowane są jako przyprawa. Okazuje się bowiem, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu stosowano je do aromatyzowania różnorodnych soków owocowych. Ich smak jest nieco zbliżony do owocu wiśni, jednak jest znacznie mniej intensywny i słodki. Stosowane są także do przygotowywania deserów oraz jako dodatek zapewniający smak i kruchość kiszonych ogórków i pomidorków. Dobroczynne właściwości wiśni znajdują się także w liściach, dlatego można z nich przygotować zarówno napar, nalewkę, jak i sok. 

W ich spożyciu należy zachować jednak umiar, gdyż w zbyt wysokich ilościach skutkować mogą pojawieniem się drgawek i biegunek, co w efekcie skutkuje podrażnieniem jelit.

Herbata z liści wiśni

Liście wiśni, jak już wspomniałam, cechują się niezwykłym aromatem, ale także właściwościami zdrowotnymi, podobnie jak jej owoce. Herbata z liści wiśni świetnie nadaje się do zastosowania jako środek napotny czy łagodzący, a nawet niwelujący bóle reumatyczne. Cechuje się również aktywnością przeciwbakteryjną i przeciwzapalną. Odkryto, iż idealnie wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, jak i pokarmowego oraz pracę nerek czy żołądka. Jej przygotowanie jest niezmiernie proste. Wystarczy użyć gotowych herbatek z liści wiśni lub przygotować susz samodzielnie. W tym celu należy je oczyścić i osuszyć, a następnie ułożyć dość ciasno w naczyniu np. słoiku. Całość trzeba szczelnie zamknąć i pozostawić na ok. 8–10 dni. W tym czasie ma miejsce ich fermentacja. Następnie wysuszyć liście. Najlepiej zrobić to na blaszce do pieczenia i pod wpływem temperatury przeprowadzić proces w piekarniku, a następnie połamać je lub drobno pokroić. Z tak uzyskanej mieszanki odmierzyć łyżeczkę i zalać ją gorącą, lecz niewrzącą wodą. Napar powinien zostać pod przykryciem przez parę minut. Płyn taki zastosować można także do aromatycznej kąpieli zamiast olejku czy jako surowiec do inhalacji.

Pestki wiśni

Pestki z wiśni stanowią największy odpad podczas przetwórstwa tych owoców. Cechują się one jednak niezwykle wysoką zawartością białka. Według niektórych mogą stanowić nawet potencjalnie tanie źródło białka dla ubogich, zwłaszcza w krajach rozwijających się lub tych zainteresowanych produkcją bioaktywnych peptydów. Niestety nie mogą one zostać wykorzystane ze względu na obecność w ich składzie substancji cyjanowodorowych, tzw. kwasu pruskiego. Związek ten charakteryzuje się wysoką szkodliwością. Samo połknięcie takiej pestki nie jest niebezpieczne dla zdrowia, gdyż zostanie ona w całości wydalona wraz z kałem z organizmu. Problem pojawia się w wyniku pogryzienia czy rozbicia, co może przydarzyć się zwłaszcza dzieciom czy zwierzętom domowym. W tych grupach należy zachować szczególną ostrożność podczas konsumpcji tych owoców i najlepiej podawać owoce pozbawione pestki.

Wiśnie – przepisy

Wiśnie to owoce o niezwykłym smaku, dlatego też ich zastosowanie jest niezwykle szerokie. Poniżej podam kilka przykładów na dania z ich udziałem.

Podsumowując wiśnie to kopalnia nie tylko składników odżywczych, ale przede wszystkim substancji o działaniu niezwykle korzystnym dla zdrowia. Szczególnie zalecany jest osobom cierpiącym na choroby sercowo-naczyniowe czy nawet bóle reumatyczne. Dodatkowo walory te dotyczą nie tylko samych owoców, ale również liści, z których przygotować można aromatyczny napar czy kąpiel odprężającą. Przy ich spożywaniu warto pamiętać by nie przesadzić z ilością i nie popijać świeżych owoców płynami, zwłaszcza wodą czy mlekiem, aby nie nabawić się problemów żołądkowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na pestkę, gdyż uszkodzona może być śmiertelnie niebezpieczna.