Zioła na pasożyty. Zioła oczyszczające organizm z pasożytów

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Parazytologia jest to nauka, która zajmuje się badaniem pasożytów. Obejmuje organizmy, które pasożytują wewnątrz i na zewnątrz żywiciela. Ziołolecznictwo dostarcza nam wiele rozwiązań w zależności od rodzaju pasożytów.

Parasitos pochodzi od greckiego słowa „współbiesiadnik”, „darmozjad”. Nazwa ta słusznie wskazuje na to, że pasożyty to organizmy, które są związane antagonistycznie z organizmem żywiciela, czyli osobnika innego gatunku. Wykorzystują go jako źródło pokarmu oraz środowisko życia i robią to z niemałym skutkiem, bo wyrządzają mu przy tym szkody. Co ciekawe, w organizmie ludzkim może przebywać 300 gatunków pasożytów! Powszechnie przyjmuje się, że głównie w jelitach, jednak pasożyty żyją praktycznie w każdej części ciała, np. w skórze, włosach, płucach, mięśniach czy przełyku [1].

Drogi dostępu pasożytów do organizmu są przeróżne, m.in. przez spożywanie niedomytych owoców i warzyw oraz niedogotowanych potraw, picie nieprzegotowanej wody, nieodpowiednią higienę osobistą lub jej brak, podróże itd. [1].

Zioła na pasożyty

Mimo dużej poprawy warunków sanitarnych oraz świadomości społecznej w dalszym ciągu u dzieci występują świerzbowiec ludzki i wesz głowowa. W przypadku świerzbowca ludzkiego przydatny może się okazać balsam peruwiański w formie maści lub zawiesiny. Wodne wyciągi ze skrzypu polnego zestawione z kwiatami rumianku w proporcji 2:1 mogą być używane do przemywania skóry ze zmianami chorobowymi. W medycynie ludowej znany jest ocet sabadylowy (Acetum Sabadillae), zwany octem na wszy, produkowany z nasion sabadyli, a także kwaśna nalewka z kichawca (Tinctura Sabadillae acetosa). Wymienione preparaty mają działanie przeciwpasożytnicze, jednak zawierają toksyczne alkaloidy [2].

Niepokój budzą również organizmy pasożytujące wewnątrz organizmu, głównie w przewodzie pokarmowym. Tasiemce należą do grupy robaków płaskich, a dla patologii ludzkiej największe znaczenie mają tasiemiec uzbrojony (Taenia solium), tasiemiec nieuzbrojony (Taeniarynchus saginatus) oraz bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum). Z preparatów roślinnych na taką przypadłość poleca się nasiona dyni, szczególnie dzieciom ze względu na brak działania toksycznego [3].

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) jest pasożytem, którego jedynym żywicielem jest człowiek. W ziołolecznictwie wskazuje się na wybrane preparaty, m.in. kwiat wrotyczu pospolitego (Flos Tanaceti), komosę piżmową (Chenopodium ambriosioides) oraz tymianek pospolity (Thymus vulgaris) [3].

Roślina popularnie nazywana maruną, czyli bertram szarolistny, czyli dalmacki (Pyrethrum cinerariaefolium) i bardzo podobny do niej bertram lekarski (Anacyclus officinarum), mają działanie przeciwrobacze i są wskazywane przy występujących pasożytach takich jak glisty, owsiki, tasiemce, wszy, pluskwy, pchły, świerzbowce, swędziki i skórożarłoczki [3].

Nie powinno być zaskoczeniem, że także znany nam wszystkim czosnek ogrodowy (Allium sativum) wykazuje działanie przeciwpasożytnicze. Wykazano, że allicyna zawarta w czosnku w stężeniu 30 mg/ml hamuje wzrost pierwotniaków takich jak: Giardia lamblia, Leishmania major, Crithidia fasciulata i Leptomonas colosoma [15]. Jak podają starsze źródła, preparaty czosnkowo-węglowe były niegdyś sprzedawane w aptece, natomiast współcześnie preparat taki można odtworzyć w domu z wykorzystaniem węgla leczniczego (Carbo medicinalis) [3].

Również wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare), roślina wieloletnia, silnie pachnąca, gorzka, może okazać się pomocna. Przy leczeniu pasożytów układu pokarmowego przygotowuje się napar z 2 łyżek kwiatów lub ziela, zalanych 1-2 szklankami wrzącej wody, który następnie odstawia się na 20 min. Zgodnie z literaturą zalecane jest picie 2-4 razy dziennie po 100 ml takiego naparu, dzieciom zaleca się mniejsze dawki [3].

Wspomagająco w leczeniu chorób pasożytniczych można wykorzystać też jeżówkę (Echinacea). Z jeżówki sporządza się nalewki, maceraty, soki, maści oraz napary z ziela lub korzenia. Należy jednak zachować ostrożność w przypadku osób chorych na choroby autoimmunologiczne, jeśli podawane są leki immunosupresyjne [3].

Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis), który w swoim składzie zawiera tujon (7,6 mg/g), wykorzystywany jest do produkcji preparatów przeciwpasożytniczych, np. przeciw pierwotniakom. Jednak tu należy podchodzić do nich rozważnie. Z badań wynika, że tujon działa niekorzystnie na układ nerwowy, w dużych dawkach powoduje skurcze mięśni. W wielu źródłach można zaś znaleźć informacje o korzystnym działaniu na pasożyty piołunu, który ma w składzie wcześniej wymieniony tujon. Znany trunek alkoholowy absynt, jest oparty właśnie na nim. Obecnie określone są dawki piołunu, których przy produkcji absyntu nie można przekraczać. Piołunu nie mogą stosować kobiety w ciąży, matki karmiące i osoby przyjmujące leki psychotropowe [4, 5].

Dodatkowo w walce z pasożytami mogą się okazać pomocne olejki ekstrahowane z roślin. I tak na przykład olejek pozyskiwany z oregano, zawierający związki fenolowe, oraz olejek koperkowy, o bezbarwnej lub żółtawej cieczy, mogą zmniejszać ryzyko rozwoju pasożytów [6]. Również olejek eteryczny wyekstrahowany z ziela krwawnika wykazuje aktywność w stosunku do wiciowców z rodzaju Leishmania [7]. Z kolei tymianek, Thymus vulgaris L., wykazuje działanie wobec takich pasożytów jak lamblie i owsiki [13].

Badania wielu autorów wskazują na korzystne działanie na pasożyty człowieka wyciągów z glistnika, Chelidonium majus L. Składnik aktywny, tj. sangwinaryna w stężeniu 2-8 μg/ml, hamuje rozwój Entamoeba histolytica, pierwotniaka odpowiedzialnego za rozwój ropnia pełzakowego wątroby, a w stężeniu 2-4 μg/ml – rozwój Trichomonas vaginalis – wiciowca wywołującego rzęsistkowicę [8]. Za działanie przeciwpasożytnicze odpowiedzialna jest również berberyna [9].

Możliwość hamowania rozwoju pasożytów mają też składniki zawarte w imbirze, Zingiber officinale Roscoe. Naukowcy zbadali wpływ składników pochodzących z korzenia imbiru na Angiostrongylus cantonensis i okazało się, że badane składniki redukowały rozwój larw tego pasożyta [10].

Liście oliwki europejskiej, Olea europaea L., dzięki zawartości oleuropeiny (specyficznej grupy związków), która jest obecna w każdej części rośliny w różnych stężeniach, również pomogą nam zwalczyć pasożyty[11].

Także kolendra, Coriandrum sativum L., oraz olejek z kolendry mają korzystne działanie w walce z pasożytami jelitowymi. Nie są znane badania dotyczące wchłaniania, metabolizmu i wydalania olejku, więc na pewno bezpieczniej będzie po prostu wzbogacić dietę w liście kolendry jako dodatek do wielu dań [12].

W chińskim ziołolecznictwie liście szypulatki słodkiej (Hovenia dulcis Thunb.) stosuje się w leczeniu zakażeń pasożytniczych. Naukowcy udowodnili wrażliwość Giardia lamblia na składniki aktywne zawarte w metanolowych ekstraktach z liści tej rośliny [14].

Nie tylko pojedyncze zioła, ale również odpowiednio dobrany ich zbiór będzie działać przeciwrobaczo. Przykładem jest mieszanka ziela glistnika (1 łyżka), kory/owocu trzmieliny (1 łyżka) oraz owocu bzu czarnego (1 łyżka), zalana 2 szklankami wody, zagotowana i odstawiona na 30 min (przecedzona przez sito) [3].

Oman wraz z arcydzięglem w proporcji 1:1 oraz wrotyczem i piołunem stanowią środek przeciwpasożytniczy i przeciwbakteryjny. Również mieszanka składająca się z takich ziół jak oman, wrotycz, piołun, tatarak, arcydzięgiel, cząber i czosnek wg dostępnej literatury skutecznie niszczy i zwalcza m.in. pierwotniaki (takie jak np. lamblia – giardia, amoeba – pełzaki, kokcydie – Eimeria), płazińce i obleńce pasożytnicze [3].

Istnieją doniesienia naukowe na temat korzystnego działania na wybrane pasożyty pewnych ziół. Ziołolecznictwo zdecydowanie może być pomocne w profilaktyce oraz zwalczaniu pewnych pasożytów. Pamiętajmy jednak, że ważna jest odpowiednia diagnostyka i przede wszystkim włączenie leczenia zgodnego z standardami medycznymi. Żeby zwalczyć pasożyta, musimy najpierw wiedzieć, o jakiego nam konkretnie chodzi, bowiem każdy gatunek ma swoje miejsce w otaczającym go środowisku i nie należy podchodzić jednostronnie do jego występowania. Ważne jest, by przy decyzji o podjęciu konkretnej fitoterapii sprawdzić, czy nie ma działań niepożądanych albo z jakimi lekami zioła mogą wchodzić w interakcje. Internet jest źródłem przeróżnych informacji, jednak należy brać pod uwagę to, że nieświadomie możemy sobie zaszkodzić. Warto zatem zachować ostrożność i decyzję o włączeniu ziół przedyskutować ze specjalistą.