Psychoterapia i pomoc psychologiczna – cz2. u kogo szukać pomocy?

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Problemów na tle psychicznym jest wiele. Każdy z nich ma inną specyfikę i dotyczy innej sfery życia. Przed wyborem odpowiedniego lekarza, sprecyzuj swój problem, to z pewnością pomoże Ci dobrać odpowiedniego specjalistę i dowiedz się na co zwracać uwagę, aby uzyskać profesjonalną pomoc.

Psycholog

Co zatem należy wiedzieć o zawodzie psychologa, aby nie paść ofiarą oszusta lub osoby niekompetentnej? Przede wszystkim: formalnym wymogiem uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu psychologa jest ukończenie jednolitych pięcioletnich studiów magisterskich na kierunku psychologia. Od niedawna, na niektórych uczelniach istnieje także możliwość ukończenia studiów w formie dwustopniowej (studia I stopnia – licencjackie oraz II stopnia – magisterskie). Aby nieco skomplikować sprawę warto nadmienić, że niektórzy studenci decydują się na ukończenie jedynie I stopnia lub posiadając wykształcenie w innej dziedzinie uzupełniają je o 2-letnie psychologiczne studia magisterskie. Jest  to ciekawa oferta dla osób wykonujących zawody, w których ogólna wiedza i umiejętności psychologiczne mogą być bardzo przydatne, na przykład nauczyciele, menadżerowie, kierownicy zespołu. Ale uwaga – sam licencjat lub same studia II stopnia nie dają uprawnień do wykonywania zawodu psychologa!

Nie bójmy się zatem pytać specjalisty o jego wykształcenie – profesjonalny psycholog powinien udzielić na ten temat wszelkich informacji.

Jeśli nasz problem dotyczy konkretnego obszaru funkcjonowania warto poszukać psychologa, który specjalizuje się w określonej dziedzinie. Dobrze jest jednak sprawdzić, czy osoba ta rzeczywiście zdobyła dodatkowe wykształcenie i spełniła pozostałe wymogi pracy w danym obszarze.

Psychoonkolog

Jest to psycholog specjalizujący się w pracy z osobami chorymi onkologicznie. Pomaga pacjentom i ich bliskim radzić sobie w sytuacji choroby, leczenia, stosuje także metody psychologicznie wspierające leczenie medyczne. Psychoonkologiem może zostać  psycholog, ale także osoby wykonujące inne zawody: socjolog, lekarz, pielęgniarka, pracownik socjalny, rehabilitant, teolog, pedagog, dietetyk. Warunkiem koniecznym jest ukończenie studiów podyplomowych z psychoonkologii. Warto pamiętać, że tylko psycholog po ukończeniu takich studiów może określać się mianem psychoonkologa. W wypadku innych zawodów nadają one tytuł np. lekarz-psychoonkolog,  mgr pielęgniarstwa-psychoonkolog. Ale uwaga: zgodnie z wymogami Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego, studia podyplomowe stanowią jedynie pierwszy krok w kierunku uzyskania certyfikatu psychoonkologa. Poza tym trzeba spełnić wiele innych wymogów, m.in. co najmniej 5 letni staż pracy z osobami chorymi onkologicznie, odbycie licznych szkoleń, napisanie pracy, zdanie egzaminu końcowego.

Jak widać dość długa i żmudna droga, a więc psychoonkolog psychoonkologowi certyfikowanemu nie równy. Oczywiście nie oznacza to, że nie warto korzystać z pomocy tego pierwszego, dobrze jednak mieć świadomość różnicy pomiędzy określonymi tytułami. Ważną informacją jest także, iż tylko certyfikowani psychoonkolodzy mogą prowadzić prywatną praktykę!

Psychodietetyk

Psychodietetyk pracuje z osobami z otyłością, nadwagą, chorobami dietozależnymi. Posługując się metodami psychologicznymi pomaga klientom zmienić ich nawyki żywieniowe, obniżyć masę ciała, pracuje nad psychologicznymi uwarunkowaniami problemów w obszarze odżywiania. Tytuł psychodietetyka może uzyskać psycholog, który ukończył podyplomowe studia z zakresu psychodietetyki, ale również przedstawiciele innych zawodów: dietetycy, technolodzy żywności, psychoterapeuci, lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pedagodzy.

Psycholog kliniczny

Różnica pomiędzy psychologiem a psychologiem klinicznym jest mniej więcej taka jak pomiędzy lekarzem medycyny a lekarzem specjalistą w danej dziedzinie np. kardiologiem, anestezjologiem. Psycholog kliniczny specjalizuje się w profilaktyce, diagnozie i terapii zaburzeń psychicznych, zatrudniany jest najczęściej w rożnych placówkach medycznych: na oddziałach szpitalnych, w szpitalach psychiatrycznych, przychodniach i poradniach zdrowia psychicznego.

Chcąc skorzystać z usług tego specjalisty warto pamiętać o jednej rzeczy. W trakcie studiów psychologicznych wiele uczelni oferuje studentom możliwość wybrania specjalności. Ukierunkowuje ona dalszy tok studiów pod kątem przedmiotów, miejsc odbywania praktyk, zajęć terenowych itp. Ilość i dziedzina specjalności są rożne w zależności od uczelni, jednak specjalność psychologia kliniczna jest jedną z najpopularniejszych. I tu bardzo istotna informacja: specjalność nie jest tym samym co specjalizacja! Innymi słowy absolwent psychologii ze specjalnością psychologia kliniczna de facto nie jest psychologiem klinicznym. Owszem, jego tok studiów koncentrował się na tej dziedzinie, ale nie uprawnia go to do posługiwania się tytułem psychologa klinicznego. Aby uzyskać taki tytuł osoba posiadająca dyplom studiów psychologicznych musi dodatkowo ukończyć specjalizację z psychologii klinicznej. Trwa ona  4 lata – 2 lata kształcenia specjalizacyjnego podstawowego oraz 2 szczegółowego w jednym z wybranych bloków: psychologia kliniczna zaburzeń psychicznych, psychologia kliniczna chorób somatycznych, neuropsychologia kliniczna oraz psychologia kliniczna dzieci i młodzieży.

Psycholog dziecięcy (dzieci i młodzieży)

Ten tytuł budzi chyba największe zamieszanie. Często jest on „workiem”, do którego wrzuca się (albo sami doń wskakują) wszystkich psychologów pracujących w ten czy inny sposób z dziećmi. Ze względu na wspomniany brak ustawy o zawodzie psychologa właściwie nie ma jasnych kryteriów określających, kto jest psychologiem dziecięcym, a kto nie jest. Moim prywatnym zdaniem, pod kątem formalnym, najbliższa temu terminowi jest osoba, która ukończyła wyżej opisaną specjalizację kliniczną z wybranym w kształceniu specjalistycznym blokiem psychologia kliniczna dzieci i młodzieży.

Z drugiej strony istnieje bardzo wiele studiów podyplomowych i szkoleń przygotowujących psychologów do pracy z dziećmi w obszarze psychoprofilaktyki, wspomagania rozwoju, pomocy i wsparcia psychologicznego, diagnozy i terapii  nie dających jednak konkretnego tytułu (jak w przypadku np. psychoonkologa). Brak formalnego tytułu nie umniejsza kompetencji tych specjalistów, wynika raczej z toku organizacji samych studiów. Niemniej jednak  poszukując psychologa dziecięcego warto sprawdzić, co kryje się za tym terminem – czy ta osoba ukończyła dodatkowe studia, szkolenia podnoszące jej kwalifikacje w obszarze pracy z dziećmi, czy jej przygotowanie zawodowe jest adekwatne do pracy z trudnościami Twojego dziecka.

Profesjonalny psycholog dziecięcy sam powinien ocenić i poinformować, na ile jego kompetencje pozwalają mu na udzielenie adekwatnej pomocy w określonej sytuacji. Trudno to z pewnością samemu ocenić, jeśli jednak na przykład Twoje dziecko moczy się w nocy, a okaże się, że psycholog dziecięcy, do którego się udałaś/eś ukończył studia podyplomowe w zakresie diagnozy i terapii dysleksji, można mieć podejrzenia, że nie jest to w tym wypadku odpowiedni specjalista.

Psychoterapeuta

Wiele osób traktuje zamiennie i równoważnie pojęcie psychologa i psychoterapeuty. Niesłusznie, gdyż zarówno wykształcenie, jak i kompetencje tych specjalistów są różne. Psychoterapeutą jest osobą, która ukończyła w ośrodku rekomendowanym przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne lub Polskie Towarzystwo Psychiatryczne kilkuletnią szkołę psychoterapeutyczną w wybranym nurcie (do najpopularniejszych należą: psychoterapia psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, systemowa, humanistyczna, interpersonalna). Zazwyczaj warunkiem uzyskania certyfikacji psychoterapeuty jest ukończenie własnej psychoterapii, poddawanie swojej pracy stałej superwizji, odbycie stażu zawodowego.

Psychoterapeutą może być psycholog, czy psychiatra, ale psycholog jako taki nie jest automatycznie psychoterapeutą. Jest to istotne rozróżnienie zwłaszcza pod kątem kompetencji tych specjalistów. Psychoterapeuta jest profesjonalnie przygotowany do leczenia zaburzeń i dolegliwości, w przypadku których ważną rolę odgrywają czynniki psychiczne. Dlatego warto pamiętać, że  tylko osoba posiadająca tytuł psychoterapeuty jest uprawniona do prowadzenia psychoterapii! Psycholog z kolei pracuje z osobami „zdrowymi”, które jednak potrzebują w określonych okolicznościach wsparcia i pomocy. Stąd jeśli podejrzewamy u siebie lub kogoś bliskiego depresję, nerwicę, zaburzenia odżywiania lub inne głębsze trudności lepszym pomysłem może być udanie się do psychoterapeuty, ewentualnie psychologa klinicznego.

Niestety również ten zawód dotykają trudności wynikające z braku ustawy o zawodzie psychoterapeuty. Brak jest prawnych regulacji dotyczących, co jest pomocą i wsparciem psychologicznym, a co psychoterapią, dlatego zdarzają się sytuacje, gdy osoby niekompetentne, bez odpowiedniego przygotowania decydują się taką pseudopsychoterapię prowadzić. Jest to zarówno nieetyczne, jak i bardzo niebezpieczne dla pacjentów. Profesjonalny psychoterapeuta bez przeszkód udzieli nam informacji o swoim wykształceniu i sposobie pracy. Warto zwrócić uwagę, czy specjalista jest w stanie jasno wyjaśnić w jakim nurcie psychoterapii pracuje. Jest bardzo wiele szkół psychoterapii, w artykule wymieniono zaledwie kilka, jednak jeśli czujesz, że terapeuta unika odpowiedzi na to pytanie, zbywa je, odpowiada bardzo ogólnikowo – powinno to wzbudzić Twoją czujność. Ogólną wskazówką może być stwierdzenie, że dobry specjalista nie ma nic do ukrycia – zazwyczaj na stronach internetowych profesjonalnych ośrodków i gabinetów psychoterapii znajdziemy wyczerpujące informacje dotyczące kompetencji, wykształcenia, stylu pracy.

Psychiatra

Jest to lekarz specjalizujący się w psychiatrii. Zajmuje się diagnozowaniem oraz leczeniem zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. W przeciwieństwie do psychologa i psychoterapeuty ma on uprawnienia do wypisywania recept na różnego typu leki stosowane w procesie leczenia. Jak wcześniej wspomniano, po uzyskaniu dodatkowych uprawnień psychiatra może być także psychoterapeutą, co stanowi bardzo korzystną sytuację dla pacjenta, gdyż może łączyć i nadzorować leczenie psychoterapeutyczne oraz farmakoterapię.

Czego się wystrzegać?

Naszą czujność powinny wzbudzić następujące sytuacje i zachowania:

• niechęć specjalisty do udzielenia informacji na temat swojego wykształcenia, przygotowania zawodowego;
• osoby prowadzące psychoterapię nierekomendowaną przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne lub Polskie Towarzystwo Psychiatryczne;
• psycholodzy oferujący prowadzenie terapii, czy psychoterapii nie mając certyfikatu psychoterapeuty. Tu warto zwrócić uwagę, że niekiedy działania z zakresu pomocy psychologicznej lub terapie nastawione na wspomaganie rozwoju psychoruchowego i społecznego dziecka określa się mianem terapii psychologicznej. Czy słuszne jest posługiwanie się takim terminem to inna sprawa, jednak warto dopytać dokładnie psychologa, co ma na myśli oferując taką formę pomocy.
• osoby przyjmujące klientów w warunkach nieformalnych – w prywatnym mieszkaniu specjalisty, w miejscach publicznych np. kawiarniach. Spotkanie z  psychologiem czy psychoterapeutą powinno odbywać się w gabinecie.
• zbyt krótki czas spotkania. Standardowo powinno ono trwać przynajmniej 45–50 minut.

Każdy człowiek przeżywa w swoim życiu trudności, napotyka na sytuacje, z którymi trudno sobie poradzić. Wielu z nas niesie przez życie rożnego typu obciążenia wyniesione z dzieciństwa, wynikające z trudnych, traumatycznych doświadczeń. Warto zadbać o komfort swojego życia oraz własne zdrowie korzystając z pomocy specjalistów, którzy pomogą zmierzyć się z naszymi problemami. Dopóki jednak nie powstanie ustawa regulująca pracę w zawodzie psychologa i psychoterapeuty należy ostrożnie dobierać specjalistów i upewnić się, że osoba, do której się zwracamy rzeczywiście oferuje wysoki standard i profesjonalizm świadczonych usług.