Objawy cukrzycy u dzieci. Czy cukrzyca jest dziedziczna?

16 18 20

Badania epidemiologiczne EURODIAB Study Group jednoznacznie wykazały stały wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1 w populacji dziecięcej. Szacuje się, że średni roczny wzrost zapadalności kształtuje się na poziomie 78% [5]. Tylko szybkie rozpoznanie cukrzycy u dzieci może zapobiec jej powikłaniom. Jakie objawy mogą świadczyć o tym, że u naszego dziecka istnieje prawdopodobieństwo jej zdiagnozowania?

Cukrzyca u dzieci

Cukrzyca jest grupą chorób metabolicznych, które charakteryzują się hiperglikemią, pojawiającą się na skutek defektu wydzielania i/lub działania insuliny. W epidemiologii cukrzycy wyróżnia się czynnik genetyczny, immunologiczny oraz środowiskowy – infekcje wirusowe.

W wieku rozwojowym najczęściej występującą cukrzycą jest cukrzyca typu 1 o podłożu autoimmunologicznym, spowodowana niszczeniem komórek ß wysp trzustkowych produkujących insulinę, prowadzącą do bezwzględnego braku insuliny [3]. Obserwowane są dwa szczyty zachorowań na cukrzycę typu 1: w wieku 5–9 lat i 10–14 lat [7,8,10,11]. Cukrzyca typu 1 nie ma żadnego powiązania z otyłością, czy też nadmiernym jedzeniem słodyczy, dzieci na nią chorujące są zazwyczaj szczupłe i aktywne.

Cukrzyca typu 2, mimo że głównie dotyczy osób dorosłych, u otyłych dzieci również może się rozwinąć z powodu nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Najpierw może wystąpić nieprawidłowa glikemia na czczo i/lub upośledzona tolerancja glukozy, a następnie cukrzyca typu 2 [9]. Częstość występowania cukrzycy typu 2, jako powikłanie otyłości wśród dzieci i młodzieży, wynosi około 20% wśród wszystkich przypadków cukrzycy rozpoznawanej między 10 a 19 rokiem życia [4].

Drugą, najczęściej występującą postacią cukrzycy wśród populacji pediatrycznej w Polsce jest cukrzyca monogenowa [9]. Spowodowana jest mutacjami w pojedynczych genach, a diagnostyka w jej kierunku jest wskazana w przypadku:

  • zachorowania  na cukrzycę w pierwszych 9 miesiącach życia,
  • łagodnych zaburzeń metabolicznych glukozy niewymagających leczenia farmakologicznego,
  • występowania u krewnych pierwszego stopnia cukrzycy i/lub dodatkowych schorzeń typowych dla zespołów genetycznych schorzeń związanych z cukrzycą,
  • współwystępowania dodatkowych zaburzeń w strukturze lub rozwoju wątroby, nerek, trzustki, mózgu lub innych schorzeń typowych dla zespołów genetycznych schorzeń związanych z cukrzycą,
  • braku przeciwciał: anty-GAD, ICA, IA2, IAA, ZnT8.

W grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę są dzieci z mukowiscydozą. Obecnie wśród dzieci z mukowiscydozą zwiększa się liczba zachorowań na cukrzycę lub wystąpienia nietolerancji glukozy [9]. W tym przypadku cukrzyca zwykle jest bezobjawowa, dlatego co roku u dzieci powyżej 10. roku życia należy przeprowadzać OGTT (doustny test obciążenia glukozą) z oznaczeniem glikemia na czczo po 30, 60, 90 i 120 minutach.

Rodzice bądź opiekunowie dzieci powinni pamiętać, że cukrzycę typu 1 nie leczy się tylko insuliną, ale także odpowiednią diety, nie powinno zabraknąć również codziennej aktywności fizycznej. Pożądany efekt glikemiczny, pacjent może osiągnąć poprzez: prowadzenie kontroli glikemii, ocenę składu pokarmowego i intensywności wysiłku fizycznego. Pozwala to na uniknięcie ciężkich powikłań, zarówno ostrych, jak i przewlekłych.

Podstawowe zasady zdrowego żywienia dzieci zmagających się z cukrzycą są jednakowe jak ich rówieśników niechorujących na cukrzycę. Zalecane jest utrzymanie prawidłowego bilansu kalorycznego oraz stopniowe zmniejszenie zawartości węglowodanów przyswajalnych maksymalnie do 45–50% dobowego zapotrzebowania energetycznego. Zalecane jest również ograniczenie cukrów prostych do 10% dobowego zapotrzebowania kalorycznego (dotyczy to w szczególności młodzieży) [9].  

Objawy cukrzycy u dzieci

Trudno rozpoznać chorobę w jej najwcześniejszej fazie, gdyż przebiega ona bezobjawowo. Kiedy pojawią się już zauważalne objawy oznacza to, że choroba jest w stadium zaawansowanym. Do pierwszych, najważniejszych i najbardziej charakterystycznych objawów cukrzycy u dzieci należą:

  • polidypsja wzmożone pragnienie,
  • poliuria zwiększone wydalanie moczu, oddawanie moczu również w nocy,
  • utrata masy ciała,
  • brak łaknienia lub zwiększone łaknienie,
  • częste infekcje,
  • drażliwość, złe samopoczucie.

Wraz z postępem choroby, rozwojem zaburzeń metabolicznych, może dojść do kwasicy ketonowej, która objawia się:

  • osłabieniem, zmęczeniem, sennością, bladością,
  • bólem brzucha, nudnościami, wymiotami,
  • pieczeniem w jamie ustnej i przełyku,
  • zapachem acetonu,
  • oddechem Kussmaula – jedna z form hiperwentylacji,
  • przyspieszeniem tętna i złym krążeniem obwodowym.

Do objawów klinicznych zalicza się:

  • hiperglikemię,
  • ketonurię obecność ciał ketonowych  moczu,
  • ketonemię zwiększone stężenie ciał ketonowych we krwi,
  • stężenie dwuwęglanów w surowicy krwi powyżej 22 mmol/ l.

Podstawą laboratoryjnego rozpoznania cukrzycy u dzieci jest oznaczenie:

  • stężenie glukozy na czczo: ≥ 126 mg/dl (≥ 7 mmol/l)
  • glikemia przygodna lub po 2h doustnego testu obciążenia glukozą ≥ 200 mg/dl  (≥ 11,1 mmol/l) [1,2,4].

Czy cukrzyca jest dziedziczna?

Za rozwój cukrzycy odpowiedzialne są czynniki genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe – infekcje wirusowe czy czynniki pokarmowe.

Cukrzyca typu 2 jest chorobą dziedziczną, mimo iż nie zostały dokładnie poznane wszystkie mutacje genów, które do niej prowadzą.  Geny cukrzycy typu 2 – traktowanej, jako chorobę dietozależną, aktywowane są pod wpływem takich czynników jak:

  • nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
  • niewielka aktywność fizyczna,
  • towarzysząca temu otyłość brzuszna,
  • inne choroby: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe,
  • wiek – ryzyko wystąpienia choroby zwiększa się z wiekiem [6].

Nieliczne są przypadki zachorowania na cukrzycą typu 2 przez osoby z prawidłową masą ciała, chociaż nie jest to wykluczone. Nie każda też osoba otyła zachoruje na cukrzycę typu 2 zachoruje wtedy, gdy ma do tego predyspozycję genetyczne. Krótko mówiąc skłonność do cukrzycy typu 2 jest dziedziczna – uwarunkowana genetycznie, ale czynnikiem bezpośrednio wywołującym chorobę są czynniki środowiskowe – niezdrowe odżywianie się i brak aktywności fizycznej, które prowadzą do nadwagi bądź otyłości.

W przypadku cukrzycy typu 1 dziedziczona jest predyspozycja do tej choroby. Odpowiedzialne za predyspozycje do rozwoju tej choroby są geny HLA-DR3 i HLA-DR4. Jednak geny determinują ją tylko w pewnym stopniu. Do przyczyn odpowiedzialnych za jej wywołanie należą przede wszystkim:

  • zakażenia wirusowe (wirus różyczki, Cytomegalii, Coxsackie B4),
  • krótki okres karmienia piersią (zastąpienie mleka matki mlekiem krowim zawierającym albuminy powoduje immunizację organizmu dziecka, co skutkuje w późniejszym wieku większą podatnością na procesy autoimmunologiczne
  • podawania azotynów uszkadzających trzustkę,
  • stres [6].

U osób z tą cukrzycą typu 1 częściej występują inne choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Addisona, choroba Gravesa-Basedowa, bielactwo, choroba Hashimoto czy niedokrwistość złośliwa [6].

W przypadku cukrzycy możemy dziedziczyć tylko pewne predyspozycje do zachorowania. W dużej mierze za jej rozwój odpowiedzialne są inne czynniki. Do charakterystycznych objawów cukrzycy należą przede wszystkim wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu oraz utrata masy ciała. W razie jakichkolwiek podejrzeń, należy udać się do lekarza i przedstawić mu pełny obraz niepokojących nas objawów. Dzięki temu dziecko zostanie skierowane na odpowiednie badania w celu wykrycia obecności ewentualnej cukrzycy. Jak najwcześniejsze wprowadzenie odpowiedniego leczenia wraz z dietą, pozwoli zapobiec jej poważnym powikłaniom.

Literatura:

  1. Antosz A., Małecka-Tendera E., Cukrzyca w populacji otyłych dzieci i młodzieży — problem diagnostyczno-terapeutyczny. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2012, 8(2): 65–72,
  2. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa, 2009,
  3. Craig ME, Jefferies C, Dabelea D, Balde N et al.  Definition, epide – miology, and classification of diabetes in children and adolescents .  Pediatric Diabetes. 2014; 15(20): 4-17,
  4. Gawlik A., Zachurzok-Buczyńska A., Małecka-Tendera E., Powikłania otyłości u dzieci i młodzieży. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2009, 5(1): 19-27,
  5. Gawłowicz K., Krzyżaniak A., Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2009, 90(1): 72-77,
  6. Korzeniowska K., Jabłecka A., Cukrzyca. Farmacja Współczesna, 2008, 1, 231-235,
  7. Peczyńska J., Peczyńska J., Jamiołkowska M., i in.,  Epidemiologia cukrzycy typu 1 wśród dzieci w wieku 0–14 lat w makroregionie podlaskim w latach 2005–2012. Pediatric Endocrinology Diabetes and Metabolism, 2016, 24(1): 14-19,
  8. Pilecki O., Robak-Kontna K., Jasiński D., Boguń-Reszczyńska Z., Bojko-Zbikowska M.,Epidemiologia cukrzycy typu 1 w regionie bydgoskim w latach 1997–2002. Endokrynologia Diabetologia i Choroby Przemiany Materii Wieku Rozwojowego, 2003, 2, 77-81,
  9. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne., Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017.Via Medica, 2017, 3(A): 47-53,
  10. Sobel-Maruniak M., Grzywa M., Orłowska-Florek R., Staniszewski A., The rising incidence of type 1 diabetes in south- eastern Poland. A study of the 0-29 year- old age group 1980–1999.Endokrynologia Polska, 2006, 57(2):127-130,
  11. Zubkiewicz-Kucharska A, Noczyńska A. Epidemiologia cukrzycy typu 1 na Dolnym Śląsku w latach 2000–2005. Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism, 2010, 16, 45-49.
Kup dietę online – od dietetyka
Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Objawy cukrzycy u dzieci. Czy cukrzyca jest dziedziczna? - 5.0/5. Oddano 2 głosy.
Autor artykułu:
, Dyplomowany dietetyk i Diet Coach.