Zatrucia grzybami – objawy, pierwsza pomoc. Leczenie zatrucia grzybami

Aktualizacja: 5 marca, 2025

Zatrucia grzybami są bardzo powszechne i mimo wielu przypadków śmiertelnych co roku notowanych jest wiele nowych przypadków. Jesienią, kiedy rozpoczyna się grzybobranie, każdemu wydaje się, że jest ekspertem od grzybów. Niekiedy kończy się to niestety na ostrym dyżurze. Niezwykle istotne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie symptomów mogących świadczyć o wystąpieniu tego stanu. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym cechuje się zatrucie i jak postępować w sytuacji, kiedy zagraża ono naszemu zdrowiu!

Zatrucie grzybami

Zatrucia grzybami spowodowane są spożyciem tych gatunków, które nie są przeznaczone jako pokarm dla ludzi. Niestety właśnie do tego prowadzą sytuacje, kiedy niedoświadczeni grzybiarze bez atlasu zbierają grzyby, a następnie przygotowują z nich dania czy przetwory. W wyniku spożycia trujących okazów z wielogodzinnym opóźnieniem pojawiają się niekorzystne objawy, które w efekcie mogą doprowadzić do śmierci. Stan ten dotyka co roku wielu osób w okresie jesiennym. W przypadku, kiedy decydujemy się na zbiór leśnych grzybów, których nie do końca jesteśmy pewni, a następnie na ich obróbkę i podanie, warto pamiętać o zachowaniu niewielkiej próbki, którą można przeznaczyć do sanepidu, aby mieć pewność, że surowce przez nas spożywane są bezpieczne. Bez względu na rodzaj grzybów w momencie pojawienia się objawów gastrycznych, takich jak ból brzucha czy nudności, należy bezzwłocznie udać się do szpitala. Symptomy zatrucia pojawiają się w różnym czasie od spożycia. Wszystko zależy od rodzaju zjedzonych produktów oraz ich ilości. W przypadku borowika szatańskiego czy olszówki już po ok. 3–5 godzinach od spożycia pojawiają się nudności, wymioty i bóle brzucha i głowy. Natomiast śmiertelnie groźny muchomor sromotnikowy wywołuje objawy po kilkunastu godzinach. Zasłoniak rudy z kolei produkuje toksynę uszkadzającą nerki, a jego działanie ujawnia się dopiero po 14 dniach od spożycia.

Objawy zatrucia grzybami

Zatrucie grzybami jest bardzo częste i równie niebezpieczne. Substancje toksyczne obecne w szkodliwych surowcach uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz wywołują martwicę komórek wątrobowych i równocześnie proksymalnych kanalików nerkowych. Są one trwałe i niezwykle odporne na wiele czynników wewnętrznych, jak np. działanie soku żołądkowego, jak również zewnętrznych – rozkład następuje dopiero pod wpływem działania temperatury powyżej 240ᴼC. Śmiertelną dawkę takich związków zawiera grzyb o masie ok. 50 g, a więc średniej wielkości owocnik.

Pierwsze zmiany w organizmie cechują się długim okresem karencji i wiążą się z ilością spożytych grzybów. Oprócz wyżej wymienionych objawów, takich jak: wymioty, biegunka i ból brzucha, występuje wiele innych, m.in. obfite i zlewne poty, łzawienie, bóle głowy i zaczerwienienie twarzy. W efekcie prowadzi to do odwodnienia, co automatycznie pogarsza stan zdrowia chorego i finalnie powoduje wstrząs sercowo-naczyniowy. Pojawiać się mogą także uczucie gorąca i zaburzenia ciśnienia. Charakterystyczny jest spadek ciśnienia, a niekiedy nawet zapaść. Istotny jest fakt, że toksyny grzybów – mikotoksyny – atakują nie tylko przewód pokarmowy, ale również układ nerwowy, wywołując zaburzenia neurologiczne, np. halucynacje. W późnej fazie schorzenia możemy mieć do czynienia z zaburzeniem oddychania oraz krzepliwości krwi, a w konsekwencji również z krwawieniem z nosa, błon śluzowych oraz miejsc urazów. Zauważając któreś z powyższych objawów, należy niezwłocznie zacząć szukać pomocy i zwrócić się do specjalisty.

Zatrucie grzybami – pierwsza pomoc

Ze względu na oddziaływanie mikotoksyn na układ nerwowy zatrucia są niezwykle niebezpieczne. Po zauważeniu jakichkolwiek objawów, mogących sugerować wystąpienie schorzenia, najlepiej natychmiast udać się do lekarza. Warto też zabrać ze sobą próbkę potrawy z grzybami w celu wykonania diagnostyki.

Według niektórych doniesień dobrym pomysłem jest wypicie mocnego roztworu wody z solą oraz rozpuszczonym węglem aktywnym. Płyn taki spowoduje najprawdopodobniej wymioty, co może zapobiec rozwoju zakażenia wywołanego przez toksynę bądź przynajmniej je opóźnić. Pamiętajmy, że próbkę takich wymiocin należy zabezpieczyć, a następnie oddać do badań diagnostycznych, aby wyodrębnić zarodniki charakterystyczne dla danego gatunku grzyba. Z pewnością nie wolno leczyć się na własną rękę, a koniecznie zwrócić się do specjalisty. Im dłużej zwlekamy, tym bardziej zmniejszamy swoje szanse na przeżycie. Bardzo często u chorego występuje krótki okres poprawy, co usypia jego czujność. Wówczas wizyta u lekarza zostaje odłożona, a objawy brane są za symptomy chwilowej niestrawności. Po tym czasie jednak zwykle następuje pogorszenie kończące się nawet zgonem. Co ciekawe, właśnie owa faza względnego spokoju jest najlepiej rokującym momentem na włączenie intensywnego leczenia. Oczywiście badaniu i leczeniu poddać się powinny zarówno osoby, u których rozwinęło się zatrucie, jak i te, które spożywały potrawę z grzybami, a u których objawy się nie pojawiły.

Zatrucie grzybami – leczenie

Zatrucie grzybami jest śmiertelnie niebezpieczne, dlatego, nie można leczyć się na własną rękę, ale trzeba udać się do specjalisty. Oczywiście proces ten zależny jest od rodzaju spożytego grzyba i jego toksyny. W placówce szpitalnej terapia polega zwykle na płukaniu żołądka oraz podaniu odpowiednich preparatów farmaceutycznych. Ma to na celu jak najszybsze usunięcie toksycznego pożywienia z przewodu pokarmowego i wyeliminowanie przedostania się trujących substancji do krwioobiegu. Bardzo często stosowany jest węgiel aktywny, który przerywa jelitowo-wątrobowe krążenie toksyn w ustroju. Niekiedy chory otrzymuje dożylnie penicylinę przez 3 dni, by zmniejszyć ilość substancji toksycznych zgromadzonych w wątrobie. W przypadku muchomora sromotnikowego niezbędna jest hospitalizacja. Po unormowaniu parametrów fizjologicznych pacjenta konieczne jest pozostawienie go na oddziale przez kilka dni na dokładną obserwację. Niestety w niektórych przypadkach, kiedy dojdzie do uszkodzenia wątroby, nieuniknione mogą okazać się dializy wątroby czy przeszczep. Ta druga metoda stosowana jest w krytycznych sytuacjach, kiedy organ przestaje pełnić swoje funkcje.

Poczytaj również o zatruciu jadem kiełbasianym.

Podsumowując, zatrucie grzybami jest wyjątkowo niebezpieczne. W momencie zauważenia objawów po spożyciu potrawy zawierającej ten surowiec należy niezwłocznie udać się do szpitala, a próbki dania lub samych grzybów oddać do sanepidu w celu diagnostyki. Co istotne, im dłużej z tym zwlekamy, tym bardziej zmniejszamy swoje szanse na przetrwanie. Należy również pamiętać, że na grzybobranie decydować powinny się osoby, które znają się na grzybach i nie przyczynią się do zatrucia ani siebie, ani członków swojej rodziny.