Czym jest arsen? Jak usunąć arsen z organizmu?

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

Arsen jest jednym z najbardziej toksycznych pierwiastków występujących na Ziemi i stanowi bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi w wielu regionach świata. Nieorganiczne formy tego pierwiastka zostały zaklasyfikowane przez International Agency for Research on Cancer do pierwszej grupy związków o działaniu nowotworowym. W literaturze opisanych jest wiele fizyczno-chemicznych metod usuwania arsenu. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy m.in., czym jest arsen, jaki wywiera wpływ na funkcjonowanie organizmu ludzkiego oraz czy istnieją skuteczne i zarazem nieinwazyjne metody na jego pozbycie się, Zapraszamy do lektury!

Arsen

Arsen (As) to pierwiastek zaliczany do grupy azotowców, należący do grupy V układu okresowego. Jest on szeroko rozpowszechniony w przyrodzie, w dodatku silnie toksyczny, do organizmu wchłania się przez przewód pokarmowy i układ oddechowy (przykładowo w wyniku narażenia zawodowego). W warunkach środowiskowych substancja ta, która naturalnie występuje m.in. w glebie i minerałach, może być uwalniana również do wody. Niestety, największe ilości arsenu przedostają się do środowiska w wyniku działalności antropogenicznej, takiej jak hutnictwo, górnictwo czy stosowanie pestycydów do ochrony roślin.

W wielu krajach świata (np. w Indiach, Wietnamie czy na Tajwanie) dużym problemem jest także obecność arsenu w wodach gruntowych. Według norm Światowej Organizacji Zdrowia – WHO – stężenie arsenu w wodzie pitnej nie powinno przekraczać 10 μg/l.

Badania produktów żywnościowych wykazały, że pierwiastek ten jest obecny niestety również w naszych pokarmach, a jego zawartość zależy przede wszystkim od rodzaju pożywienia (w zależności od badanego kraju przekroczone dawki można było odnotować w przypadku niektórych gatunków grzybów, szpinaku czy ryżu). Choć dotychczas prowadzone badania nie dowiodły jego znaczącej zawartości w produktach spożywczych, to ze względu na silne i toksyczne właściwości ważne jest prowadzenie monitoringu jego stężenia w pożywieniu.

Arsen – skutki działania na organizm człowieka

Arsen występuje najczęściej na +III lub +V stopniu utlenienia, przy czym pierwiastki na trzecim stopniu utlenienia charakteryzują się szczególną toksycznością dla organizmu ludzkiego.

Jak nietrudno się domyślić, zatrucie arsenem może prowadzić do szeregu niepożądanych zmian mających wpływ na funkcjonowaniu organizmu. W początkowym etapie zatrucia inhibicji (zahamowaniu) ulegają enzymy: dehydrogenaza pirogronianowa i α-ketoglutarowa, co w konsekwencji prowadzi do kumulacji pirogronianu i mleczanu, które wpływają na pracę naszego mózgu. Zaburzone funkcjonowanie najważniejszego organu ludzkiego może przyczynić się następnie do znaczących zaburzeń neurologicznych, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci.

Arsen zdolny jest przenikać przez barierę łożyska dzielącą organizm matki i płodu, stwarzając ryzyko poronienia w początkowym okresie ciąży.

Kumulowany w dużych dawkach (do kilkuset μg/m3), wpływa destruktywnie na naczynia obwodowe człowieka, prowadzi do stanów zapalnych gardła, oskrzeli, krtani i perforacji przegrody nosowej. Długotrwała ekspozycja organizmu na ten pierwiastek powoduje uszkodzenia nerwów obwodowych, polineuropatię, zmiany pracy mięśnia sercowego, uszkodzenie wątroby, rogowacenie naskórka czy przebarwienia skórne.

Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) uznała arsen i jego związki za substancje wysoce kancerogenne i umieściła je w grupie 1., do której należą związki o udowodnionym naukowo działaniu rakotwórczym. Jako bezpieczną dawkę tego pierwiastka dla dorosłego człowieka uznano 10–15 μg/dobę. Za dawkę toksyczną uważa się natomiast ilość 5–50 mg/dobę.

Choć arsen ze słusznych względów kojarzony jest głównie z działaniem toksycznym, należy również napomknąć, że mimo swojego szkodliwego wpływu znalazł również zastosowanie w medycynie. W przeszłości pierwiastek ten i jego związki wykorzystywano w leczeniu takich schorzeń jak:

• cukrzyca,
• łuszczyca,
• kiła, owrzodzenia skóry,
• choroby stawów.

W obecnych czasach swoje zastosowanie ma on wciąż w dziedzinie onkologii. Terapia prowadzona jest głównie u pacjentów z ostrą białaczką promielocytową.

Jak usunąć arsen z organizmu?

Specyfika funkcjonowania naszych ustrojów sprawia, że są one zazwyczaj dobrze przygotowane do radzenia sobie z toksynami takimi jak metale ciężkie. Warto zatem przed podjęciem jakichkolwiek kroków najpierw skonsultować swoje wątpliwości ze specjalistą.

Do nieinwazyjnych metod radzenia sobie z kumulacją arsenu w ustroju, możemy zaliczyć m.in.:

1. zdolność organizmu do pocenia się. Pot jest dobrze znanym sposobem usuwania toksycznych metali, zwłaszcza arsenu. Na większość osób pozytywnie powinno wpłynąć korzystanie z sauny przez ok. 3–5 min co drugi dzień. Należy przy tym kontrolować ilość utraconych płynów, wypijając ich adekwatne ilości w celu pokrycia strat;
2. działanie synergistyczne związków, czyli pozytywna reakcja organizmu na podaż witaminy C, która wspomaga proces usuwania metali ciężkich, w parze z substancjami takimi jak magnez, cynk, siarka i selen. Już 1 g witaminy C jest w stanie skutecznie usunąć blisko 7,5 µg arsenu;
3. podaż innych suplementów pomocnych w redukowaniu nadmiaru skumulowanych metali ciężkich, takich jak kwas alfa-liponowy, błonnik pokarmowy, jod.

W skrajnych przypadkach, kiedy obciążenie toksycznymi związkami bywa zbyt duże i jest to potwierdzone przez lekarza specjalistę, niezbędne może się okazać wdrożenie leczenia lekami chelatującymi. Terapia polega m.in. na podawaniu aminokwasów wiążących jony metali, znajdujących się we krwi i tkankach, co ogranicza ich toksyczność i umożliwia usuwanie z organizmu.