8 wskazówek, jak uniknąć zatrucia pokarmowego podczas wakacji

Aktualizacja: 28 lutego, 2024

Zatrucia pokarmowe są konsekwencją wtargnięcia do organizmu wirusów, bakterii lub grzybów. Objawiają się m.in.: wymiotami, biegunką, gorączką, bólami brzucha. Jeśli wyjeżdżasz na urlop w nowe miejsce, zwróć szczególną uwagę na wodę i pokarmy, które spożywasz i przestrzegaj zasady higieny. Zapoznaj się z kilkoma poniższymi poradami, które pomogą ci uniknąć infekcji.

Podczas wakacji nietrudno o spożycie zakażonej żywności – dodatnia temperatura oraz ograniczona dbałość o warunki higieniczne w wielu punktach turystycznych, sprzyjają rozwojowi zatruć pokarmowych. Są to dolegliwości o ostrym i gwałtownym charakterze objawiające się najczęściej bólami brzucha, nudnościami, biegunką, wymiotami i podwyższoną temperaturą. Symptomy te pojawiają się od kilku do kilkunastu godzin, maksymalnie kilka dni, po spożyciu jedzenia lub płynów zanieczyszczonych toksynami, lub drobnoustrojami. Najczęściej infekcje wywołują:

• Bakteria E. Coli: przenoszą ją owady na wszystkie rodzaje produktów spożywczych;
• Bakteria Listeria monocytogenes: znajduje się w niepasteryzowanym mleku, surowych warzywach i owocach, mięsie oraz wędzonych i surowych rybach;
• Salmonella: występuje przede wszystkim w żywności pochodzenia zwierzęcego (jajka, mleko, mięso);
• Gronkowiec: rozwija się głównie w słodkich produktach;
• Bakteria Yersini: obecna głównie w surowym mięsie wieprzowym; może przenosić się na żywność, która miała kontakt z zakażonym produktem mięsnym;
• Jad kiełbasiany: występuje w niewłaściwie przechowywanych konserwach.

Żywność, która w sezonie letnim może przyczynić się do zatruć pokarmowych, to przeważnie:

• lody
• ciasta z kremami, napoleonki, serniki „na zimno”
• sałatki jarzynowe, mięsne i jajeczne (szczególnie z majonezem)
• desery
• torty
• kaszanki
• salcesony
• galaretki jarzynowe, mięsne lub podrobowe
• pasztety, mięsa i produkty mięsne surowe (np. tatar)
• jaja
• konserwy mięsne domowej produkcji.

Aby wakacje obeszły się bez komplikacji, warto zastosować się do poniższych zasad.

Higiena to podstawa

Respektowanie zasad higieny na wakacjach to podstawa. Aby uniknąć zakażenia chorobotwórczymi bakteriami np. Salmonellą czy gronkowcem, często myj ręce w ciepłej wodzie z mydłem. Pamiętaj o tym zawsze przed posiłkiem oraz po skorzystaniu z toalety. Jeżeli nie masz dostępu do bieżącej wody, zaopatrz się w żel dezynfekujący, który pomoże szybko odkazić dłonie. Innym doraźnym środkiem są wilgotne chusteczki higieniczne jednorazowego użytku. Podczas podróży uważaj na jedzenie, które oferują uliczni sprzedawcy. Może zdarzyć się, że obsługa przyrządza je bez użycia rękawiczek. Postaraj się także spożywać posiłki sztućcami albo czystymi rękoma. Nie zapomnij o częstym myciu blatów i narzędzi kuchennych.

Przyjrzyj się owocom i warzywom

Podczas zakupu owoców i warzyw sprawdzaj, czy są świeże oraz, czy mają dobrą jakość – nie kupuj tych nadpsutych, z oznakami pleśni bądź ognisk gnilnych. Sprawdzaj też, czy sprzedawane produkty są odpowiednio chronione przed wpływem zanieczyszczeń z zewnątrz, np. czy mają osłony przed owadami.

Zdezynfekuj jajka

Przed użyciem jajek, najpierw starannie jej umyj, a potem poddaj dezynfekcji. Jeśli będą poddawane obróbce cieplnej (smażenie, gotowanie), wcześniej je umyj w ciepłej wodzie. Jeżeli mają być dodawane do dań spożywanych na surowo, przed użyciem powinieneś je zdezynfekować. W warunkach domowych jest to przede wszystkim dezynfekcja termiczna, która polega na zanurzeniu jaj w wodzie (o temp. przekraczającej 90°C; czas 10 sekund).

Myj warzywa i owoce

Pamiętaj, aby przed spożyciem warzyw i owoców starannie je umyć (do niektórych warzyw np. okopowych użyj szczotki). Po obraniu opłukaj je powtórnie, także pod bieżącą wodą. Drobnoustroje mają na nich doskonałe warunki do rozwoju, szczególnie gdy na zewnątrz jest wilgotno i ciepło. Często kupując świeżą żywność, nie mamy pojęcia, gdzie i w jakich warunkach ją przechowywano oraz z czym miała kontakt. Zwróć uwagę na zielone warzywa liściaste (tj. kapusta, szpinak, sałata), które mogą stanowić największe zagrożenie zatruciem. Liście opłucz w chłodnej wodzie, a potem osusz ręcznikiem papierowym. Pamiętaj, aby produkty żywnościowe myć w bezpiecznej wodzie, a jeśli masz wątpliwości co do jej jakości – przegotuj ją.

Chroń jedzenie przed dostępem owadów

Lato to czas wzmożonej aktywności owadów. Jest to problem zarówno estetyczny, jak i higieniczny. Owady mogą przenosić mikroorganizmy chorobotwórcze na różne powierzchnie, np. muszki owocówki często odpowiadają za skażenie produktów spożywczych bakteriami E. coli.

Rozmrażaj bezpiecznie

Po wyjęciu mięsa z zamrażalnika kładziesz je na blacie, aby odmarzło? A może zanurzasz je w ciepłej wodzie, żeby przyspieszyć ten proces? Okazuje się, że oba sposoby są niepoprawne. W ten sposób ułatwiasz drobnoustrojom powodującym zatrucia namnażanie się. Żywność odmrażaj w zimnej wodzie albo pozostaw ją w lodówce. Jeśli skorzystasz z tej pierwszej metody, co pewien czas wymieniaj wodę i sprawdzaj, czy jest chłodna.

Nie kupuj żywności z niepewnego źródła

Nie kupuj ryb, drobiu i mięsa z nieoczywistego źródła (upewnij się o wykonanym badaniu weterynaryjnym), i gdy widoczne są oznaki zepsucia lub nieświeżości (m.in. zmiany barwy, tekstury, zapachu).

Zwolnij miejsce na jedzenie

Przed przyrządzaniem jedzenia upewnij się, że w twojej lodówce i zamrażarce jest odpowiednio dużo miejsca, aby pomieścić to, co już wymaga natychmiastowego schłodzenia. Humoru z pewnością nie poprawi sytuacja, w której okaże się, że nie masz gdzie przechowywać żywności.

Mięso przechowuj w lodówce

Po zakupie surowego mięsa, ryb i drobiu, postaraj się jak najszybciej włożyć je do lodówki. Optymalna temperatura przechowywania nie powinna przekraczać 4°C. Surowe ryby i mięso przechowuj w szczelnym naczyniu. Wyciągnij je bezpośrednio przed podaniem, bądź obróbką. Aby przedłużyć czas przechowywania, pokarm możesz skropić odrobiną octu albo soku z cytryny. Mięso w takiej formie postaraj się zużyć w ciągu 2 dni.

Schłodź jedzenie w lodówce w ciągu 2 godzin

Aby powstrzymać namnażanie bakterii, łatwo psujące się produkty spożywcze (dwie godziny po ugotowaniu) umieść w lodówce. Pozostałości także trzymaj w chłodziarce nie dłużej niż 3-4 dni. W zamrażalniku żywność można przechowywać nawet do 4 miesięcy.

Zwróć uwagę na stan sanitarno-higieniczny punktów gastronomicznych

Podczas zakupu sałatek, ciastek z kremem, lodów czy innych artykułów spożywczych w okolicznych barach i restauracjach, zwróć szczególną uwagę na stan sanitarno-higieniczny takich miejsc i upewnij się, czy są wyposażone w zaplecze chłodnicze.

Gotuj w odpowiedniej temperaturze

Aby upewnić się, że pokarm ma właściwą temperaturę, musisz to przede wszystkim sprawdzić. Wszystko, co przyrządzasz na ciepło, powinno osiągnąć temperaturę przynajmniej 165°C. Dzięki temu większość zarazków zostanie zniszczona.

Myj naczynia po każdym posiłku

Może to wydawać się banalne, ale im dłużej zwlekasz ze zmywaniem naczyń, tym więcej drobnoustrojów namnaża się w kuchni. W upalne dni pomyśl o zamianie szmatek z bawełny na jednorazowy ręcznik papierowy. Będzie on bezpieczniejszy od ściereczek wielorazowego użytku, gdyż nie gromadzą się na nim zarazki.

Nie pij wody z kranu

Może to skutkować zatruciem pokarmowym. Wystarczy tylko łyk wody np. podczas mycia zębów, a można nabawić się poważnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego wskutek kontaktu z bakteriami. Do picia wybieraj wodę butelkowaną, zamkniętą fabrycznie przez producenta. Jeśli masz wątpliwości co do jakości wody kranowej, zrezygnuj z mycia w niej produktów spożywczych. Najlepiej ugotuj wodę lub zastosuj tabletki do jej uzdatniania.

Zachowaj środki ostrożności w ciąży

Jeżeli jesteś w ciąży, powinnaś unikać określonych produktów spożywczych. Zrezygnuj ze spożywania serów, ponieważ mogą być źródłem groźnej bakterii Listeria monocytogenes, wywołującej listeriozę. Ponadto ogranicz spożycie owoców morza.

Nie zamrażaj ponownie już raz rozmrożonej żywności

Zamrożoną żywność przechowuj w temperaturze -18°C. Jeśli raz rozmrozisz dany produkt, nie zamrażaj go ponownie. Zjedz go jak najszybciej lub natychmiast poddaj obróbce termicznej.

Inne ważne zasady

1. Utrzymuj czystość i porządek w pomieszczeniach oraz dbaj o sprzęt służący do przygotowywania i przechowywania produktów spożywczych.
2. Zwracaj uwagę na aromat, wygląd, smak i termin przydatności do spożycia albo datę minimalnej trwałości sprzedawanych produktów spożywczych.
3. Osobno przechowuj surowce i żywność przeznaczoną do bezpośredniej konsumpcji.
4. Nie nabywaj lodów oraz innej żywności częściowo rozmrożonej.
5. Data przydatności do spożycia dotyczy towarów fabrycznie zamkniętych – jeżeli je otworzysz, musisz je spożyć w możliwie najszybszym czasie.
6. Zmniejsz do minimum czas transportu pożywienia od miejsca nabycia do domu (czas i wysoka temperatura wpływa korzystnie na rozwój niebezpiecznych drobnoustrojów).
7. Resztki niezjedzonych dań powinieneś jak najszybciej schłodzić – najlepiej wstaw je do lodówki.
8. Zrezygnuj z zakupu produktów (np. ciast), które mają w składzie krem i przechowuje się je poza urządzeniami chłodniczymi.
9. Zanim otworzysz i zjesz produkt w słoiku lub puszce, najpierw dokładnie oceń go pod względem bombażu (czyli wydęcia), intensywnego uchodzenia gazu w trakcie otwierania, zmian barwy, zapachu, smaku i konsystencji.
10. Nie przechowuj produktów spożywczych zbyt długo, nawet jeśli są umieszczone w chłodziarce.

Jeśli planujesz wyjazd na wakacje do ciepłych krajów lub w inne miejsce, najlepiej tydzień przed wyjazdem zacznij stosować probiotyki. Te dobroczynne bakterie wzbogacą mikroflorę bakteryjną przewodu pokarmowego, a w efekcie twój układ odpornościowy będzie skuteczniej walczył z bakteriami i innymi zarazkami.

Zatrucia pokarmowe – pierwsza pomoc

• Pij dużo wody, aby zapobiec odwodnieniu. Płyny przyjmuj małymi łykami i często – wtedy łatwiej wchłoną się do organizmu.
• Nie powstrzymuj wymiotów – wtedy organizm łatwiej pozbędzie się zakażonej treści pokarmowej. To samo dotyczy biegunki, jednak gdy przedłuża się ona, zażyj środki na powstrzymanie wypróżniania.
• Na czas infekcji stosuj dietę lekkostrawną i uzupełniaj elektrolity. Sód możesz uzupełnić, spożywając sól, z kolei źródłem potasu są np. banany, ziemniaki, cytrusy. Warto także wzmocnić organizm porcją glukozy, obecną m.in. w miodzie.
• W przypadku gazów, masuj brzuch okrężnymi ruchami w prawą stronę i wypij herbatę z kopru włoskiego.
• Jeśli mimo doraźnych sposobów dolegliwości (tj. bóle brzucha, biegunka, wymioty) nadal się utrzymują (nawet przez kilka dni), skontaktuj się z lekarzem.

Podsumowanie

Wyjeżdżając na wakacje, chcemy próbować nowych smaków i stołujemy się w przydrożnych barach, które niekoniecznie spełniają odpowiednie normy higieniczno-sanitarne. Nieraz pomijamy też podstawowe zasady higieny, takie jak mycie rąk przed posiłkiem. Z kolei pozostając w domu, często zapominamy o przechowywaniu pożywienia w czystych, chłodnych miejscach. To wszystko może prowadzić do zatrucia pokarmowego objawiającego się m.in. bólami brzucha, biegunką i wymiotami. Chcąc uniknąć dolegliwości podczas urlopu, często myj ręce, zwróć uwagę na stan sanitarno-higieniczny punktów gastronomicznych, nie zamrażaj ponownie już raz rozmrożonej żywności oraz dokładnie myj owoce i warzywa przed zjedzeniem. Utrzymuj czystość w pomieszczeniach i dbaj o sprzęt służący do przygotowywania i przechowywania produktów spożywczych. Zwracaj uwagę na wygląd, zapach, smak żywności oraz jej termin przydatności do spożycia. Nie jedz produktów przeterminowanych, nadpsutych, z widocznymi oznakami pleśni. Chroń jedzenie przed dostępem owadów, nie pij wody z kranu i nie kupuj żywności z niepewnego źródła. Znając te zasady i stosując się do nich, możesz uniknąć zatrucia pokarmowego podczas wakacji. Jednak pamiętaj, że bezpieczeństwo żywności nie jest ważne jedynie w porze letniej (w trakcie urlopu), ale przez cały rok.

Źródło:
1. https://artofhealthyliving.com/10-tips-to-avoid-food-poisoning-during-the-holidays/, dostęp w dniu 25.09.2021.

2. https://www.nowafarmacja.pl/blog/jak-uniknac-zatruc-podczas-wakacji, dostęp w dniu 25.09.2021.
3. https://upacjenta.pl/poradnik/zatrucia-pokarmowe-w-czasie-upalow-jak-ich-uniknac, dostęp w dniu 25.09.2021.
4. https://www.politykazdrowotna.com/35173,gis-radzi-jak-uniknac-zatruc-pokarmowych-podczas-upalow, dostęp w dniu 25.09.2021.
5. https://pssekrakow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1188:jak-uniknac-zatrucia-podczas-upalow&catid=126&Itemid=237, dostęp w dniu 25.09.2021.