Wzdęcia – przyczyny, objawy. Sposoby na wzdęcia, zioła

Wzdęcia wciąż zdają się być problemem wstydliwym. Choć każdy choć raz ich doświadczył, nikt nie lubi mówić o nich głośno. Tymczasem istnieją sposoby, nie tylko farmakologiczne, by wzdęcia zmniejszyć bądź całkowicie wyeliminować. Sekret tkwi w stylu życia, ale też wiedzy o samym procesie powstawania wzdęć i metodach ich zwalczania.

Wzdęcia

Choć mogłoby się wydawać, iż oddawanie „gazów” ma podłoże chorobowe, u ludzi zdrowych może się ono odbywać nawet 14–25 razy na dobę jako proces w pełni fizjologiczny.

Wzdęcia mogą powstawać w wyniku dwóch procesów: pierwszym z nich jest gromadzenie się nadmiernej ilości gazów w jelitach w wyniku fermentacji bakteryjnej; drugi jest rezultatem połykania nadmiernej ilości powietrza.

Wewnątrz jelit dochodzi do produkcji gazów takich jak azot, metan, wodór, tlen i dwutlenek węgla. Ilość niestrawionych resztek pokarmowych oraz metabolizm związków powstałych w wyniku fermentacji bakteryjnej warunkuje objętość wytwarzanych gazów [1].

Wzdęcia – przyczyny

Przyczyn powstawania wzdęć jest bardzo wiele, mogą bowiem być jednym z objawów różnych jednostek chorobowych.

Przyczyną wzdęć może być występowanie patogennych bakterii jelitowych takich jak Giardia lamblia, ale też zachodzące w organizmie reakcje zobojętniania soku trzustkowego poprzez kwaśne składniki soku żołądkowego, produkty spożywcze zawierające kwasy i kwasy tłuszczowe prowadzące do wytwarzania dwutlenku węgla.

Blisko 96% pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS) zgłasza obecność wzdęć. Występują one u tych osób w wyniku zaburzeń czucia trzewnego oraz spadku kontroli czynnościowej jelita grubego [2].

Wzdęcia mogą pojawiać się jako objaw dyspepsji (występowanie jednego lub więcej objawów spośród: ból lub uczucie pieczenia w nadbrzuszu, odczucie sytości poposiłkowej) związanej z nieprawidłową motoryką przełyku. Dotyczą 4 na 5 osób mających zaparcia. Mogą też towarzyszyć biegunce w chorobach infekcyjnych i zespołach złego wchłaniania.

Występują u osób chorujących na gastroparezę, nietolerancję tłuszczów, SIBO (zespół przerostu bakteryjnego) czy chorobę Hirschprunga. Nadmierne gromadzenie gazów może pojawić się również w celiakii, rzekomej niedrożności jelit,  niedoczynności tarczycy czy w wyniku przyjmowania niektórych leków (m.in. opiatów, leków przeciwdepresyjnych, środków przeczyszczających).

Wzdęcia objawy

Powstawanie wzdęć wynika z gromadzenia się w jamie brzusznej nadmiaru gazów, co w konsekwencji prowadzi do uczucia pełności brzucha, jego rozpierania i rozdęcia. W wyniku tego procesu przepona unosi się, przez co może być odczuwalny ucisk w lewym lub prawym podżebrzu, uczucie trudności w oddychaniu oraz ból w klatce piersiowej. Dochodzi do skurczu jelit, słyszalne staje się przelewanie w jamie brzusznej. W konsekwencji następuje wydalanie gazów.

Ostre wzdęcia brzucha mogą wynikać z niedrożności przewodu pokarmowego, z przyczyn takich jak przepuklina czy zwężenie jelita.

Aby zakwalifikować wzdęcia do przewlekłych czyli tzw. wzdęć czynnościowych konieczne jest występowanie objawów określonych przez III Kryteria  Rzymskie

„nawracające uczucie napięcia/rozdęcia brzucha lub widoczne powiększenie obwodu brzucha przynajmniej 3 dni w miesiącu przez ostatnie 3 miesiące oraz niespełnienie kryteriów diagnostycznych dla czynnościowej dyspepsji, zespołu nadwrażliwego jelita lub innego czynnościowego zaburzenia przewodu pokarmowego”.

Sposoby na wzdęcia

Kluczową rolę w przypadku eliminacji wzdęć odgrywa zmiana stylu życia oraz wprowadzenie codziennego wysiłku fizycznego.

Leczenie dietetyczne wzdęć opiera się na eliminacji z niej produktów, które wywołują nieprzyjemne objawy. Sprzyjające powstawaniu wzdęć są rośliny strączkowe takie jak: groch, kapusta, fasola; warzywa kapustne, cebula. Również sposób spożywania posiłku ma znaczenie. Powolne jedzenie zapobiega połykaniu w jego trakcie nadmiernej ilości powietrza. Należy też unikać wody gazowanej mogącej nasilać wzdęcia. Poleca się herbatki ziołowe np. rumiankową lub z kopru, które mają działanie regulujące pracę jelit.

U osób cierpiących na przewlekłe zaparcia pomocna będzie eliminacja środków przeczyszczających, poprzez które mogą tworzyć się gazy – są to: laktuloza, sorbitol i sok ze śliwek. Codzienna aktywność fizyczna, chociażby w formie spaceru wpłynie korzystnie na przemianę materii oraz samopoczucie [3].

Niektóre badania wskazują, iż pomocne w leczeniu wzdęć mogą być probiotyki i prebiotyki. Wchodzące w skład probiotyków żywe kultury bakterii kolonizując jelita, zapobiegają wzrostowi bakterii patogennych odpowiedzialnych za zaburzanie równowagi flory jelitowej. Funkcją bakterii probiotycznych jest także pobudzanie odpowiedzi immunologicznej oraz stabilizacja bariery jelitowej[4][5]. Zmniejszenie wzdęć wykazano w przypadku stosowania szczepów B. infantis oraz B. animalis [6].

W przypadku prebiotyków – fermentowanych, niestrawionch składników żywności takich jak fruktooligosacharydy(FOS), galaktooligosacharydy czy inulina  stymulujących wzrost określonych szczepów bakterii, nie wykazano skuteczności FOS w redukcji ilości wzdęć [6].

U osób z IBS (Zespół jelita drażliwego) pozytywne efekty w postaci m.in. zmniejszenia wzdęć może przynieść dieta FODMAP (Fermentable Oligo-, Di-, Monosaccharides and Polyols). U osób z celiakią wyeliminowanie wzdęć jest jednym z pozytywnych skutków diety bezglutenowej [3].

Zioła na wzdęcia

Walkę ze wzdęciami można wspomóc ziołolecznictwem. Niektóre z ziół wykazują działanie regulujące pracę przewodu pokarmowego, dzięki czemu mogą wpłynąć korzystnie na motorykę jelit. Należą do nich m.in. koper włoski, kolendra,  kminek, anyż, rumianek, kurkuma czy gorczyca.

Rumianek jest szeroko stosowany w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w tym w zaburzeniach trawienia, wzdęciach i wrzodach. Kminek zwyczajny jest stosowany drogą doustną w przypadku dolegliwości trawiennych. Posiada właściwości rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dzięki czemu wpływa na prawidłową perystaltykę jelit, zapobiegając wzdęciom. Koper włoski i anyż posiadają działanie wspomagające usuwanie gazów z przewodu pokarmowego, łagodzą bóle brzucha oraz wykazują działanie oczyszczające żołądek [7]. Kurkuma może wykazywać działanie antyskurczowe, hamując nadmierną perystaltykę jelit.

Wzdęcia powstają w wyniku nadmiernego gromadzenia gazów w jamie brzusznej. Mogą być objawem chorób przewodu pokarmowego takich jak Zespół Jelita Wrażliwego (IBS), Zespół Przerostu Bakteryjnego (SIBO), dyspepsja czynnościowa czy gastropareza. W zapobieganiu wzdęciom może pomóc eliminacja z diety warzyw strączkowych i kapustnych, spożywanie probiotyków, unikanie wód gazowanych i gumy do żucia oraz stosowanie ziół takich jak jak anyż, koper włoski czy rumianek.