Bakteria Clostridium difficile – objawy zakażenia, leczenie. Co jeść przy zakażeniu C. difficile?

Aktualizacja: 20 maja, 2024

W obecnych czasach nawet drobne i niegroźne przeziębienie atakowane jest przez nas różnorodnymi pastylkami czy antybiotykami. Przewlekłe stosowanie takich środków farmaceutycznych wyjaławia jednak florę bakteryjną jelit, co skutkuje wieloma nieprzyjemnymi skutkami, m.in. rozwojem zakażenia bakteriami szczepu Clostridium difficile. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym są te bakterie i jak leczyć wywoływane przez nie zakażenie!

Bakteria Clostridium difficile

Clostridium difficile jest beztlenową bakterią, która u niektórych osób bytuje w jelitach w sposób naturalny. U zdrowych nosicieli nie wywołuje żadnych objawów, ale w przypadku zaburzenia równowagi flory jelitowej staje się przyczyną zapalenia jelita grubego, co zwykle związane jest z uszkodzeniem jego struktury. Zakażenie to dotyczy zwykle osób starszych, w szczególności tych przebywających w domach opieki czy szpitalach, i szerzy się drogą przewodu pokarmowego. Najczęściej spowodowane jest stosowaniem antybiotyków, zwłaszcza przewlekle i w zestawach (więcej niż 1 antybiotyk). Dodatkowo znaczenie może mieć częściowe lub pełne unieruchomienie, chemioterapia czy leki zmniejszające odporność. W ostatnim czasie obserwowany jest wzrost liczby osób zakażonych wśród ludzi młodych oraz tych w średnim wieku, które wcześniej nie chorowały ani nie stosowały antybiotyków. Taka sytuacja nazywana jest zakażeniem środowiskowym. Odnotowuje się, że aż 20% pacjentów przebywających w szpitalu, w większości leczonych antybiotykami, cierpi na to zakażenie, jednak zapalenie jelita grubego rozwija się wyłącznie u co trzeciej osoby. W celu uniknięcia zakażenia należy przede wszystkim dbać o podstawowe zasady higieny.

Clostridium difficile – objawy

Zakażenie clostridium difficile objawia się głównie występowaniem wodnistej biegunki bez domieszki krwi. Pojawia się ona najczęściej między 5. a 10. dniem leczenia antybiotykami. Przy ciężkiej postaci, z zapaleniem jelita grubego, obserwuje się gorączkę i wzdęcie oraz bóle brzucha. Spowodowane jest to obecnością toksyn, które produkują omawiane bakterie powodujące złuszczanie i niszczenie nabłonka jelitowego. Warto pamiętać, że w niezwykle skrajnych przypadkach (10–15%) liczba wypróżnień maleje i jednocześnie narastają wzdęcia oraz bóle brzucha. Może to świadczyć o niedrożności jelita grubego, która może stanowić zagrożenie życia pacjenta. Co więcej, symptomy te mogą pojawić się od kilku dni do nawet 3 tygodni po zakończeniu antybiotykoterapii. W przypadku zauważenia powyższych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu postawienia diagnozy. Niekiedy pacjenci stawiający się, by wykonać diagnostykę, mylą biegunkę poantybiotykową z zakażeniem.

Clostridium difficile – leczenie

W momencie zauważenia objawów wskazujących na zakażenie Clostridium difficile wykonuje się badania stolca w kierunku obecności tych bakterii oraz ich toksyn. Czasami potrzebna jest kolonoskopia połączona z pobraniem wycinków do badania mikroskopowego. W postaci łagodnej wystarcza bardzo często odstawienie antybiotykoterapii, a choroba samoogranicza się. W innym przypadku leczenie polega przede wszystkim na podawaniu antybiotyków takich jak metronidazol (w lżejszych przypadkach) lub wankomycyna (w cięższych przypadkach, wymagających leczenia szpitalnego). Niekiedy stosowane są również probiotyki i sterydoterapia ogólnoustrojowa. Trwa to zwykle od 10 do 14 dni. Większość chorych reaguje dobrze na antybiotyki, jednak ok. 25% pacjentów cierpi na nawroty zakażenia i objawów, co wymaga ponownego leczenia. Powodem tego jest fakt, iż bakterie te posiadają zdolność do wytwarzania przetrwalników, a więc form wegetatywnych, umożliwiających im przetrwanie w niekorzystnych warunkach. Co ciekawe, niedawne doniesienia mówią o tym, że te probiotyki, które zawierają szczep Saccharomyces boulardi, zmniejszają ryzyko nawrotu przypadłości. Niestety, podobnie jak w przypadku wielu innych chorób, możliwe jest wystąpienie powikłań. Wśród tych najpoważniejszych wymienia się rzekomo błoniaste zapalenie jelit (charakteryzujące się zwykle ciężkim przebiegiem i trudnym leczeniem), ostre rozdęcie okrężnicy oraz perforację jelita grubego, a nawet sepsę.

Clostridium difficile – co jeść?

Zakażenie nie ma dużego związku ze sposobem odżywiania, zwykle pojawia się w wyniku wyjałowienia organizmu przewlekłą antybiotykoterapią, jednak prawidłowa dieta przynosi ulgę w dolegliwościach związanych z chorobą oraz ogranicza skutki długotrwałej biegunki. Żywienie jest niezwykle ważne, gdyż pozwala uniknąć odwodnienia, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej czy niedoborów białka. Niezbędne jest wprowadzenie łatwostrawnej diety przy jednoczesnym ograniczeniu podaży tłuszczów, błonnika, laktozy oraz cukrów prostych. Posiłki winny być niewielkie objętościowo, ale częste (4–5 posiłków). Przyprawy stosowane do przygotowania dań powinny być łagodne (koperek, majeranek, sok z cytryny, wanilia, cynamon, bazylia, oregano), a najlepszą metodą obróbki termicznej będzie gotowanie oraz pieczenie w folii aluminiowej lub rękawie foliowym. Warto włączyć do racji pokarmowej chorego kleik ryżowy czy marchwiankę oraz napar z suszonych jagód. Powinny one zredukować problem biegunki. Zdecydowanie zabronione są wszelkie napoje gazowane, kofeina (kawa, mocna herbata), owoce i warzywa surowe, zwłaszcza ze skórką (najlepiej spożywać je w formie zblendowanej, rozdrobnionej czy puree). Ponadto buliony oraz rosoły i pikantne przyprawy. Dbać warto o odpowiednie spożycie płynów, które powinno wynosić 2-2,5 l dziennie, w zależności od intensywności objawów.

Podsumowując, pamiętajmy, że przewlekła antybiotykoterapia może prowadzić do rozwoju zakażenia Clostridium difficile. W przypadku wystąpienia biegunki i innych objawów typowych dla tej przypadłości należy bezzwłocznie udać się do lekarza w celu wykonania diagnostyki. Ważny jest również fakt, że stosowanie probiotyków, zwłaszcza tych zawierających szczep Saccharomyces boulardi, pozwala na zminimalizowanie ryzyka zakażenia nawet do 0. Właśnie z tego powodu tak ważne jest dbanie o prawidłową florę bakteryjną jelit!