Style jedzenia i ich wpływ na naszą dietę

Aktualizacja: 4 kwietnia, 2024

Mimo, iż wszyscy posiadamy podobną budowę układu pokarmowego, bardzo różnimy się zarówno pod względem preferencji żywieniowych, jak i podejścia do samego jedzenia. Dla jednych, odżywianie to czynność niezbędna dla zaspokojenia potrzeb organizmu. Dla innych – celebracja i uczta smaków, której poświęcają wiele czasu i uwagi. Dlaczego tak bardzo różnimy się podejściem do jedzenia? Co kształtuje nasze preferencje żywieniowe i sposób, w jaki się odżywiamy? Który styl żywienia charakteryzuje Ciebie?

Zmysły smaku rozwijają się razem z nami

Okazuje się, że zmysły człowieka tworzą się już w fazie embrionalnej. Rozwój i dojrzewanie organów sensorycznych powiązane jest ściśle z rozwojem ośrodkowego układu nerwowego. Kubki smakowe rozwijają się już w 8 tygodniu ciąży, pozwalając na odbiór związków aromatycznych zawartych w płynie owodniowym od momentu, w którym rozwinie się funkcja połykania (ok. 12 tydzień). Skład samego płynu uzależniony jest od diety matki – to ona jako pierwsza wpływa na przyszłe preferencje smakowe niemowlęcia. Co ciekawe, od dziecka mamy słabość do smaku słodkiego – w przeprowadzonym badaniu preferencji smakowych noworodków okazało się, iż reagują one odprężeniem i zadowoleniem na roztwór cukru nawet o bardzo niewielkim stężeniu progowym. Negatywnie odbierają zaś smak kwaśny i bardzo gorzki. Ma to swoje uzasadnienie ewolucyjne – słodycz postrzegana jest jako źródło niezbędnej do funkcjonowania energii, zaś gorycz i kwaśność kojarzy się z pożywieniem toksycznym, trującym. Nasze preferencje smakowe są również w pewnym stopniu „wyssane z mlekiem matki”. Liczne związki aromatyczne i naturalne smaki zawarte w żywności przechodzą do pokarmu i wpływają na przyszłe preferencje noworodka.

Jaki jest Twój styl jedzenia?

Choć duży wpływ na upodobania smakowe ma matczyny sposób żywienia, bardziej znaczącą rolę w sposobie odżywiania zdaje się odgrywać aspekt psychologiczny. W psychodietetyce wyróżnia się bowiem tak zwane style odżywiania, czyli preferowane sposoby działania związanego z jedzeniem, preferencje, przyzwyczajenia i sposób postrzegania czynności, jaką jest odżywianie. Który z poniższych najbardziej charakteryzuje Ciebie i Twoje podejście do jedzenia?

1. Styl wisceralny

Ludzie charakteryzujący się tym stylem odżywiania postrzegają jedzenie, jako sposób redukcji głodu, który dość źle znoszą. Nie przywiązują dużej uwagi do rodzaju spożywanych posiłków – ich naczelnym celem jest zaspokojenie apetytu i zahamowanie sygnałów głodu, które wysyła im ośrodek zlokalizowany w podwzgórzu.

Twoje słabe strony: najprawdopodobniej nie zwracasz uwagi na jakość jedzenia. Podejmujesz nienajlepsze wybory żywieniowe w napadzie wilczego głodu. Liczy się dla Ciebie zaspokojenie podstawowej potrzeby dostarczenia energii. Źle znosisz diety o bardzo małej podaży kalorii i małej objętości posiłków, ponieważ źle radzisz sobie z uczuciem pustego żołądka.

Twoje mocne strony: nie grymasisz przy jedzeniu – akceptujesz dość szeroką gamę produktów i Twoja dieta nie ogranicza się do kilku artykułów żywnościowych. Nie wpadniesz w pułapkę diet-głodówek, bo Twój instynkt samozachowawczy dość szybko zareaguje na sygnały głodu.

Dobra rada: staraj się planować pory posiłków i to, co zjesz. Dzięki temu unikniesz niespodziewanych napadów głodu, które zaspokoisz pierwszym, niekoniecznie lepszym jedzeniem, które znajdziesz.

2. Styl zmysłowy

Jesteś koneserem. Wolisz nie zjeść, niż zjeść byle co. Jesteś wybredny, szybko nudzisz się poznanymi smakami i ciągle szukasz nowych doznań kulinarnych. Cenisz zarówno jakość jedzenia, jak i sposób jego przygotowania i podania.

Twoje słabe strony: nie odmawiasz sobie produktów, które Ci smakują tylko dlatego, że trudno nazwać je zdrowymi lub pełnowartościowymi. Często zdarzają Ci się odstępstwa od diety i trudno Ci ograniczyć spożywanie produktów, do których masz słabość.

Twoje mocne strony: masz wiedzę o jakości i rodzajach produktów, które spożywasz. Prawdopodobnie Twój sposób odżywiania jest dość różnorodny, bowiem ciągle szukasz nowych smaków. Bardzo możliwe, że odpowiednio dopasowana do Ciebie dieta bardzo przypadnie Ci do gustu, a Ty, wprowadzając w niej drobne modyfikacje szybko się nią nie znudzisz, będziesz zaś odkrywał zarówno jej zdrowotne, jak i smakowe walory. Fakt, że celebrujesz jedzenie oznacza również, że nie jesz w pośpiechu przypadkowych produktów, a dość starannie planujesz swoje dania, co z pewnością pozytywnie wpływa na jakość Twojej diety.

Dobra rada: w swoich kulinarnych poszukiwaniach przywiązuj uwagę nie tylko do smaków spożywanych dań i produktów, ale i do ich wartości odżywczych. Odkrywaj, próbuj i eksperymentuj, starając się tworzyć smaczne i zdrowe posiłki. Jeśli faktycznie jesteś koneserem dobrego smaku, spędzanie czasu na takich kulinarnych eksperymentach z pewnością nie będzie dla Ciebie problemem.

3. Styl zewnętrzny

Jedzenie to dla Ciebie czynność niezwiązana tylko i wyłącznie z zaspokojeniem głodu i pobudzeniem ośrodka sytości. Jesz na przyjęciu, jesz w pracy, jesz w kinie, gdy ktoś podsunie Ci popcorn lub słone przekąski lub kiedy po prostu nie masz nic innego do roboty. Jesz automatycznie, ignorując sygnały sytości, jakie daje Ci Twój mózg. Przeżuwanie to jedno z Twoich hobby, z którym trudno Ci się rozstać.

Twoje słabe strony: najprawdopodobniej jesz za dużo. Przerwy między posiłkami są za krótkie, a Twój układ pokarmowy pracuje praktycznie bez przerwy. Trudno Ci wytrwać na diecie i zrzucić nieco tkanki tłuszczowej. Często przejadasz się, ignorując uczucie pełnego żołądka.

Twoje mocne strony: lubisz jeść dużo i często – możesz to wykorzystać jako mocną stronę! Do każdego posiłku (lub przynajmniej trzech głównych) zjadaj miseczkę surowych warzyw – surówkę z marchwi, sałatkę z pomidorem i ogórkiem czy gotowane al dente brokuły. Duża objętość posiłku sprawi, że na dłużej zajmiesz swoją buzię i wypełnisz żołądek większą ilością jedzenia.

Dobra rada: Zajmij swoją buzię produktami innymi niż prażone orzeszki czy chipsy. Pokrój w paseczki marchew, cukinię lub ogórka i zjadaj w chwilach, gdy masz ochotę na „coś na ząb”. Spróbuj żucia listków mięty. Unikaj wysokokalorycznych produktów, które nie zaspokajają Twojego subiektywnego uczucia głodu. Napij się wody. Policz czas, który minął od ostatniego posiłku – jeśli jest krótszy niż 3 godziny, prawdopodobnie nie powinieneś czuć się głodny i odczuwasz bardziej zachciankę, niż potrzebę spożycia kolejnego dania.

4. Styl emocjonalny

Jedzenie jest dla Ciebie sposobem na odreagowanie zmęczenia, zdenerwowania, niewyspania i smutku. Zagłuszasz w ten sposób negatywne emocje i odreagowujesz stres. Szczególnie często wybierasz wtedy pokarmy, które lubisz, niespecjalnie zwracając uwagę na ich jakość. Masz listę produktów, po które sięgasz gdy masz zły nastrój – są to z reguły czekolada, lody czy ciastka. Jedzenie nie jest dla Ciebie sposobem odżywienia ciała, a ukojeniem psychiki. Często odczuwasz później poczucie winy z nie do końca właściwych wyborów żywieniowych, choć szybko popełniasz je ponownie.

Twoje słabe strony: emocje przejmują nad Tobą kontrolę, gdy przychodzi do wyborów żywieniowych. Rzadko racjonalnie podchodzisz do jakości Twojej diety, przez co dominują w niej mało odżywcze produkty. Dość łatwo wpadasz w zaburzenia odżywiania, często balansując między kompulsywnym jedzeniem a jadłowstrętem. Jałowa i mało odżywcza dieta negatywnie odbija się na Twoim zdrowiu.

Twoje mocne strony: najprawdopodobniej zdajesz sobie sprawę, że Twoja dieta nie jest pełnowartościowa i z reguły pragniesz zmian. Jeśli znajdziesz w sobie wystarczająco wiele samozaparcia i zamienisz negatywne emocje w siłę do walki ze złymi przyzwyczajeniami, możesz być bardzo konsekwentny i odnieść sukces. Nie jesteś tak słaby jak myślisz – może się okazać, że Twój emocjonalny charakter ułatwi Ci wytrwanie w postanowieniu zmiany.

Dobra rada: znajdź inny sposób odreagowania negatywnych emocji – aktywność fizyczna, spotkania z przyjaciółmi, spacery. Coś, co uniknie kolejnej ucieczki w jedzenie z pewnością wyjdzie Ci na dobre. Kluczem będzie dla Ciebie zrozumienie swoich emocji i próba poradzenia sobie z nimi w inny niż dotychczas sposób. Daj sobie również nieco luzu i nie nakręcaj się, bo szybko wpadasz w skrajności.

5. Styl rytmiczny

Jesteś perfekcjonistą. Twoje posiłki są regularne co do minuty, a schemat odżywiania codziennie bardzo podobny. Nie wyobrażasz sobie nie zaplanować, co zjesz w następnym posiłku i o której godzinie go zjesz. Dokładnie wiesz co zjadasz i dość rzadko jadasz na mieście, nie lubisz bowiem nieznanego składu swoich dań i ewentualnych opóźnień w dostawie zamówienia.

Twoje słabe strony: źle radzisz sobie ze zdarzeniami losowymi, które zmuszają Cię do szybkiego przeorganizowania planu. Nie lubisz zmian pór posiłków, choć plan dnia z pewnością czasem Cię do tego zmusza. Jesteś mało elastyczny i szybko tracisz głowę, gdy coś nie idzie zgodnie z planem.

Twoje mocne strony: dobrze czujesz się na diecie, masz bowiem narzucony plan żywienia i dokładnie wiesz, co i o której będziesz jadł. Planowanie posiłków sprawia Ci przyjemność. Rzadko jesz na mieście, bowiem nie lubisz niespodzianek na swoim talerzu. Prowadzisz zdrową i zbilansowaną do perfekcji dietę.

Dobra rada: wyluzuj od czasu do czasu. Dobrze jest mieć zaplanowany schemat żywienia, jednak to zrozumiałe, że czasem coś pójdzie niezgodnie z planem i nie wszystko będzie po Twojej myśli. Nie trać głowy i trochę sobie odpuść, po czym wróć do planowania, gdy będzie to możliwe.   

Nasze preferencje żywieniowe i style odżywiania kształtują się już w łonie matki i rozwijają wraz z naszą psychiką. Rzadko spotyka się osoby reprezentujące jeden, psychologiczny styl żywieniowy, często zaś jesteśmy mieszanką kilku z nich. Warto wiedzieć, który dominuje, poznać jego mocne i słabe strony i wykorzystać swój potencjał. A który styl żywienia Ty reprezentujesz?