Schizofrenia – objawy, przyczyny, leczenie oraz dieta

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie żyje obecnie ok. 45 milionów ludzi chorujących na schizofrenię. Chorobę najczęściej wykrywa się u osób w przedziale od 20 do 40 roku życia. Jej objawy może załagodzić odpowiednio skomponowaną dietą.

Schizofrenia – objawy

Jednostka ta obejmuje nieprawidłowe działanie układu nerwowego, psychozę endogenną, halucynacje oraz okresy występowania nasilonego upośledzenia funkcjonowania społecznego osób chorych.  Charakteryzuje się nieadekwatnym postrzeganiem rzeczywistości, nadmiernym przeżywaniem emocji, niewłaściwym odbiorem i oceną otoczenia. Osobom chorym ciężko dokonywać obiektywnej i realnej oceny otaczającego świata. Schizofrenia występuje w wielu odmianach, z których w Polsce najczęściej spotykaną jest schizofrenia paranoidalna. BMI osób chorych na schizofrenię często mieści się w zakresie BMI > 25  i wskazuje na występowanie nadwagi lub otyłości. Rozpowszechnienie tego problemu wśród pacjentów psychiatrycznych jest większe w porównaniu z ogólną populacją, są oni szczególnie narażeni na przyrost masy ciała. Najczęstszym rodzajem otyłości pacjentów ze schizofrenią jest otyłość trzewna – brzuszna, zwana także androidalną. Jest ona bezpośrednią przyczyną powstawania chorób naczyniowo-sercowych, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń gospodarki lipidowej organizmu, oraz wielu innych problemów zdrowotnych, które są składowymi zespołu metabolicznego. Objawy schizofrenii mają wpływ na obniżenie aktywności fizycznej chorych a w konsekwencji do znaczącego pogorszenia ich stanu.

Schizofrenia – przyczyny

Przyczyny schizofrenii do tej pory nie są dokładnie poznane. Lekarze i psychiatrzy próbują od lat poznać dokładną etiologię choroby. Okazuje się jednak, że przyczyny powstawania zaburzeń mogą być niezwykle złożone, jednak bardzo często wskazuje się na genetyczne dziedziczenie choroby. Badania wykazują, że ok. 15% dzieci, których jeden rodzic chorował dziedziczy schizofrenię. Wśród przyczyn można wymienić również: traumę przeżytą w dzieciństwie, przewlekły stres, korzystanie z używek (marihuana, narkotyki twarde, alkohol). Istnieje także wiele przypadków, w których schizofrenia jest konsekwencją przebytej choroby zakaźnej.

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii wymaga terapii farmakologicznej. Jej stosowanie powoduje zwiększenie ryzyka występowania zaburzeń metabolicznych u pacjentów. Regularne spożywanie środków przeciwpsychotycznych przyczynia się do rozwoju hiperfagii, a co za tym idzie rozwoju otyłości oraz jej konsekwencji. Pacjenci charakteryzują się brakiem motywacji, spadkiem samooceny, przygnębieniem, czują także strach przed nasileniem się objawów choroby. Głównym sposobem na radzenie sobie z kłopotami jest sięganie po środki rekompensujące przykre dolegliwości i niskie samopoczucie – alkohol, narkotyki, jedzenie. Ostatnimi czasy lekarze polecają chorym nową terapię leczenia polegającą na stosowaniu długodziałających leków, które chorzy przyjmują w postaci zastrzyków 1–2 razy w miesiącu. Farmakoterapia powinna być wspierana innymi formami leczenia, m.in: psychoterapią, psychoedukacją, pracą w domu z rodziną lub terapeutą.

Dieta w schizofrenii

Autorzy licznych badań wskazują na zależność pomiędzy nieprawidłowym odżywianiem a występowaniem schizofrenii. Błędy żywieniowe same w sobie nie mogą stać się bezpośrednią przyczyną choroby, jednakże mogą prowadzić do zaostrzenia jej objawów. Odpowiednia dieta oraz suplementacja mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do poprawienia jakości życia chorego oraz skrócenia czasu hospitalizacji. Zaburzenia układu nerwowego występujące u schizofreników mogą być leczone za pomocą terapii żywieniowej.

U osób chorych na schizofrenię bardzo często obserwuje się niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 (ok. 80% chorych) przede wszystkim DHA odpowiedzialnego za prawidłowe funkcjonowanie mózgu. DHA występuje w znacznej ilości w mitochondrium komórek nerwowych, których dysfunkcja jest jednym z objawów schizofrenii, są także istotnym elementem budowy błon komórkowych. Najwięcej DHA w diecie schizofreników powinno pochodzić z naturalnych źródeł, dopiero w momencie, gdy jest to niemożliwe sięga się po suplementy diety zakupione w aptekach.

Naturalne źródła DHA:

• śledź,
• łosoś,
• sardynki,
• tuńczyk,
• makrela,
• algi morskie,
• jajka,
• tran.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przeprowadziła badanie mające na celu odnalezienie korelacji między czynnikami żywieniowymi a częstością występowania schizofrenii. Okazało się, że to właśnie spożycie tłuszczów ma największy wpływ na chorobę. Tłuszcze pochodzące z ryb oraz warzyw, w przeciwieństwie do tych z mięsa wpływały na krótsze leczenie oraz szybszą rekonwalescencję. Wyniki badań wskazywały również na zasadne stosowanie suplementacji kwasów AA, DHA i EPA – poprawiło to czynności poznawcze i funkcjonowanie mózgu pacjentów.

Zaburzeniem współistniejącym w schizofrenii jest zwiększony stres oksydacyjny. Powoduje on peroksydację błon komórkowych, spowodowaną szkodliwym działaniem wolnych rodników. Utlenione kwasy tłuszczowe nie są zdolne do pełnienia swojej funkcji w organizmie i powodują jego przedwczesne starzenie. Tkanka mózgowa, której głównym składnikiem są kwasy tłuszczowe jest szczególnie wrażliwa na uszkodzenia oksydacyjne – w przypadku neuronów jest to niezwykle niebezpieczne, ponieważ dojrzałe komórki nie mogą być zastąpione przez inne.

Bardzo ważnym elementem prawidłowego żywienia jest suplementacja diety w związki o charakterze antyoksydacyjnym. Należą do nich witaminy A, E i C, a także związki polifenolowe takie jak flawonoidy, antocyjany, karotenoidy, karoteny i ksantofile. Odpowiednia ilość warzyw i owoców w diecie pozwala pokryć zapotrzebowanie na witaminy antyoksydacyjne. Udowodniono również korzystny wpływ ekstraktu z zielonej herbaty na zdrowie pacjentów.

Schizofrenia a alkohol

Alkohol ma znaczący wpływ na schizofrenię. U chorych jego spożywanie jest zabronione – przyśpiesza on bowiem występowanie objawów, a także wchodzi w interakcje ze środkami farmaceutycznymi, co może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjentów. Udowodnione jest również, że spożywanie alkoholu zwiększa intensywność objawów takich jak halucynacje, błędną ocenę otaczającej rzeczywistości, całkowite przekonanie o słuszności swoich racji. Przyjmowanie alkoholu w schizofrenii przyśpiesza również okresy zaostrzenia choroby.

Zioła na schizofrenię

Istnieje wiele dowodów na korzystny wpływ ziołolecznictwa u pacjentów ze schizofrenią. Regularne stosowanie naparów i mieszanek ziołowych, a także suplementacja diety gotowymi preparatami ma korzystny wpływ na stan zdrowia chorych.

• Pokrzywa zwyczajna – zawiera znaczące ilości mikro i makroelementów, w tym ma również serotoninę poprawiającą nastrój, a także substancje regulujące metabolizm.
• Rumianek – ma działanie sedatywne, może być stosowany jako środek poprawiający nastrój oraz jakość snu osób chorych na schizofrenię.
• Żeń szeń – jego silne właściwości antyoksydacyjne chronią przed postępowaniem procesów neurodegeneracyjnych, pobudza i wzmacnia aktywność mózgu.
• Miłorząb dwuklapowy (ginko biloba) – badania potwierdzają jego skuteczność na wzrost efektywności stosowania leków przeciwpsychotycznych; chroni neurony.
• Lukrecja – wywar wypijany na czczo dostarcza składników mineralnych i związki chemiczne korzystnie wpływające na stan zdrowia pacjentów ze schizofrenią.
• Kardamon – wspiera pracę układu nerwowego.
• Gojnik – silne właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne wspomagają pracę mózgu; napar i wyciąg z gojnika zwiększa także wydolność psychomotoryczną.

Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, w której żywienie odgrywa bardzo ważną rolę. Nie ma jednej szczególnej diety, która z powodzeniem mogłaby być stosowana u wszystkich pacjentów. Ważne jest jednak, aby sposób żywienia pacjentów ze schizofrenią nie różnił się od racjonalnego żywienia. Dieta musi dostarczać odpowiednią ilość energii oraz pokrywać zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne. Dobrze jest jednak pamiętać o suplementacji, która może poprawić stan zdrowia i jakość życia chorych. Szczególnie ważna jest ochrona przeciwko szkodliwemu działaniu wolnych rodników, która przedłuży prawidłowe funkcjonowanie mózgu.