Zaburzenia jedzenia w ujęciu psychoanalitycznym

Aktualizacja: 6 marca, 2025

Jako pierwszy problematyce anoreksji w ujęciu psychoanalitycznym przyglądnął się Freud. Opisał on pacjentki anorektyczce jako nieradzące sobie z własnym napięciem seksualnym. Również późniejsi analitycy interpretowali to zaburzenie w kategorii opóźniania i zaprzeczania swojej kobiecości, zaś jeden z objawów – zanik miesiączkowania, miał pozwalać pacjentkom na przedłużanie dzieciństwa.

Historia anoreksji w ujęciu psychoanalitycznym

Odmowa jedzenia według Freuda była przejawem histerii, wynikającej z doświadczenia molestowania seksualnego. W późniejszych pracach twórca psychoanalizy zarzucił ten pogląd na rzecz fantazji o nadużyciu seksualnym. Tabu kulturowe jakim owiane jest nadużycie seksualne nadal stanowi problem w interpretacji tego zjawiska w kontekście zaburzeń odżywiania.

Jedna z najbardziej znanych autorek traktujących o psychoanalitycznym kontekście zaburzeń odżywiania H.Bruch dowodzi, iż etiologia ich jest wieloczynnikowa. Jednakże choroba wywiera silny wpływ nie tylko na pacjenta, ale również na całą rodzinę i najbliższe otoczenie. Obecnie przyjmuje się, że zaburzenie odżywiania silnie powiązane jest z dysfunkcją pojęcia i obrazu Ja. Szczególnie istotne tutaj wydają się być relacje matka–córka w pierwszych latach życia pacjentki. W relacji tej na pierwszym planie znajduje się niewystarczające dostrzeganie potrzeb dziecka przez matkę, jak również nieadekwatność jej reakcji. Wydaje się, że potrzeby dziecka interpretowane są poprzez oczekiwania i potrzeby matki. Co prowadzi do nieumiejętności dostrzegania i prawidłowego interpretowania własnych odczuć przez dziecko. W rezultacie granica pomiędzy matką, a dzieckiem zostaje zatarta. W efekcie tego poczucie granic i obrazu swojego ciała stają się mocno zaburzone i zniekształcone.

Problem ten uwidacznia się w okresie adolescencji i dalszego kształtowania się Ja cielesnego dziecka. Osoby cierpiące na anoreksję odczuwają bardzo silną potrzebę dążenia do perfekcji. W takich zachowaniach upatruje się obronę swojego kruchego Ja oraz odpowiedź na mocno zaniżoną samoocenę. Także pewną sztywność zachowań, w szczególności związaną z jedzeniem, można interpretować jako próbę walki z poczuciem bezradności. Objawy anoreksji stają się więc próbą utrzymania kontroli nad swoim życiem czy też próbą odzyskania znaczenia. Także sama odmowa jedzenia traktowana jest jako najbardziej dostępna forma próby zdobycia kontroli nad sobą. Warto zaznaczyć, iż jest ona pierwszą możliwą formą sprzeciwu wobec oczekiwań rodziców na jaką może pozwolić sobie dziecko.