Smalec z gęsi – czym jest, właściwości i zastosowanie

Aktualizacja: 11 kwietnia, 2024

Niegdyś powszechnie stosowany, dziś raczej znany jako regionalny rarytas. Mowa o smalcu z gęsi. Stosowano go nie tylko jako środek spożywczy, stanowił też ważny składnik lekarstw w medycynie ludowej. Dziś smalec z gęsi spotkamy częściej w kuchni niż w domowej apteczce. Do czego zastosować gęsi smalec i czy rzeczywiście działa na przeziębienie?

Czym jest smalec gęsi?

Smalec gęsi to nic innego jak tłuszcz wytopiony z tuszki gęsi. Jest to środek spożywczy, ale także baza do maści i kosmetyków. Niegdyś często używany w medycynie ludowej między innymi do zwalczania kaszlu i przeziębienia. 

Właściwości smalcu gęsiego (w tym zdrowotne)

Smalec z gęsi, jak już wspomniałam, jest produktem pochodzenia zwierzęcego. Jednak w przeciwieństwie do smalcu wieprzowego zawiera mniej nasyconych kwasów tłuszczowych. Z tego powodu smalec z gęsi nie jest typowo stałym tłuszczem. Rozpuszcza się już w temperaturze pokojowej, dlatego nie dostaniemy go w postaci kostek, ale w kubeczkach czy słoiczkach.

Nasycone kwasy tłuszczowe stanowią jedynie 30% smalcu z gęsi. Najwięcej produktu, prawie 60%, to jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Smalec z gęsi zawiera również mniej cholesterolu w porównaniu do masła, ale zawiera też mniej witamin. Masło dostarcza witaminy D, A i E. Smalec z gęsi zawiera jedynie witaminę E w ilości 2,7 mg/100 g. Ponieważ jest to czysty tłuszcz, będzie nieco bardziej kaloryczny od masła, które zawiera około 14% wody. 

Smalec gęsi można spożywać jako dodatek do potraw lub pieczywa. Jest to jednak kaloryczny produkt, dlatego nie należy jeść go zbyt dużo, żeby nie przybrać na wadze. 

Zastosowanie (w kuchni i poza kuchnią)

Smalec z gęsi stosuje się do smażenia, pieczenia i smarowania. Punkt dymienia smalcu gęsiego wynosi około 107⁰C, co oznacza, że można go rozgrzać do wysokiej temperatury, zanim zacznie się palić i wydzielać dym. Możemy to wykorzystać podczas pieczenia czy smażenia. Jeśli jednak planujesz użycie wyższej temperatury, lepiej użyj oleju słonecznikowego bądź palmowego lub masła klarowanego. Ich punkt dymienia przekracza bowiem 200⁰C. 

Poza kuchnią smalec gęsi można zastosować do wyrobu domowych kosmetyków. Niegdyś uważano, że posiada on właściwości lecznicze i pomaga w wielu schorzeniach, w tym w przeziębieniu. Czy to prawda? 

Żadne badania nie potwierdziły doniesień o działaniu smalcu na przeziębienie czy inne choroby. O ile natarcie pleców tłuszczem może działać rozgrzewająco, o tyle żadne syropy czy okłady nie zwalczają choroby. Rozgrzewające właściwości smalcu to najprawdopodobniej efekt masażu, więc równie dobrze działałby olej rzepakowy. Smalec z gęsi to jedynie tłuszcz i poza niewielką ilością witamin nie ma w nim substancji czynnych, które zwalczałyby bakterie i wirusy. Podobnie w przypadku uśmierzania bólu. 

To, co można zrobić, to dodać do niego składniki, które mają takie działanie. Można podgrzać smalec gęsi z suszonymi ziołami, dodać do niego olejek rycynowy lub olejki eteryczne. Olejki zawierające mentol nadadzą maści chłodzący efekt, a silny zapach pomoże na przykład podczas kataru. Pamiętaj jednak, że w aptekach jest mnóstwo podobnych wyrobów, więc nie musisz ich robić w domu.

Czy działa na zmarszczki?

Tutaj sytuacja wygląda podobnie jak w przypadku działania na przeziębienie. Brak substancji czynnych oznacza brak konkretnych efektów. W smalcu nie ma kwasu hialuronowego, koenzymu Q-10 czy komórek macierzystych, które są w kremach przeciwzmarszczkowych. Smalec z gęsi stosowany na skórę może zapobiegać jej wysychaniu, dzięki czemu jest ona bardziej nawilżona i gładsza. Tak samo działa oliwka kosmetyczna lub olej kokosowy. Dzięki temu może dodatkowo łagodzić podrażnienia skóry. Warto stosować taką pielęgnację, jednak nie spodziewajmy się cudów. Gdyby gęsi smalec skutecznie wygładzał zmarszczki, byłby bardzo kosztowny i koncerny kosmetyczne już dawno by go wykorzystały. 

Gdzie kupić gęsi smalec i w jakiej cenie?

Gęsi smalec można dostać w większych supermarketach obok smalcu wieprzowego. Ponieważ jest to często produkt regionalny, może być dostępny w sklepach eko i ze zdrową żywnością. 

Jak można samemu zrobić smalec gęsi?

Smalec z gęsi można też zrobić w domu, choć to może być kosztowne przedsięwzięcie. Potrzebujemy bowiem gęsi, którą należy upiec. Najlepiej będzie wykorzystać do tego głębszą brytfankę. Wtedy łatwiej zbierzemy tłuszcz, który wytopi się z mięsa. Można dodać zioła i przyprawy, aby smalec był bardziej aromatyczny. 

Po upieczeniu tłuszcz będzie jeszcze długo płynny, więc nie trzeba (i nawet odradzam) przelewać go na gorąco. Żeby smalec stężał, należy umieścić go w lodówce. Wtedy nabierze białej barwy i będzie się nadawał do smarowania. 

Gęsi smalec warto mieć w kuchni, jeśli lubimy takie dodatki. Jak każdy tłuszcz dostarcza on znacznych ilości kalorii, więc lepiej nie przesadzać z jego ilością. Można również spróbować swoich sił w wyrobie domowych maści i wykorzystać smalec jako bazę. Wbrew zapisom medycyny ludowej gęsi smalec nie jest lekiem na wszystko i jeśli nie dodamy do niego innych substancji, pozostanie po prostu tłuszczem.