Liść i owoc borówki czernicy – właściwości, zastosowanie

Aktualizacja: 9 kwietnia, 2024

Borówkę czernicę w sezonie (od czerwca do września) bez trudu możemy znaleźć w polskich lasach. Te małe, okrągłe owoce o ciemnofioletowym zabarwieniu cechują się wieloma właściwościami leczniczymi. W fitoterapii oprócz owoców borówki czernicy wykorzystywane są także jej liście.

Borówka czernica

Szeroko znana pod nazwą czarna jagoda lub po prostu jagoda, borówka czernica jest jedną z najczęściej występujących jagód w Północnej Europie. Właściwości lecznicze wykazują zarówno jej owoce, jak i liście. Znacznie częściej mówi się jednak o prozdrowotnym działaniu owoców, niesłusznie zapominając o liściach.

Liść borówki czernicy

Liście często są traktowane jako „produkty uboczne” borówki czernicy. Nieliczni wiedzą, że wywary i napary z liści czarnej jagody są używane jako środki moczopędne o działaniu ściągającym i odkażającym układ moczowy. Działają one także antybakteryjnie i przeciwzapalnie, szczególnie w zastosowaniu do jamy ustnej. Znane jest również działanie hipoglikemiczne liści czarnej jagody. Jest ono jednak zbyt małe, aby mogło konkurować z lekami stosowanymi w leczeniu cukrzycy. Dlatego liście polecane są jedynie pomocniczo, w stanach przedcukrzycowych bądź w początkowych stadiach cukrzycy, zwłaszcza u ludzi starszych. Właściwości lecznicze liści borówki czernicy są w głównej mierze spowodowane dużą zawartością kwasów hydroksycynamonowych (chlorogenowego i kawowego) oraz flawonoidów (naturalnych przeciwutleniaczy). Badania wykazały, że w wysokich dawkach (1,5 g/kg masy ciała dziennie) liście mogą wywołać objawy zatrucia. Są to jednak tak duże dawki, że zatrucia w przypadku dorosłych osób wydają się mało prawdopodobne.

Owoc borówki czernicy

Zawartość dużych ilości różnorodnych związków bioaktywnych oraz walory zdrowotne dostarczane wraz z konsumpcją owoców borówki czernicy sprawiają, że produkty te można by zaliczyć do tzw. superfoods. Obecne w składzie w borówki antocyjany oprócz tego, że są odpowiedzialne za jej barwę, wykazują liczne właściwości prozdrowotne:

• uszczelniają i zwiększają wytrzymałość naczyń krwionośnych,
• hamując agregację płytek krwi i leukocytów, działają przeciwzapalnie,
• ułatwiają rozpuszczenie mikrozakrzepów, dzięki czemu znajdują zastosowanie w schorzeniach okulistycznych, takich jak: zaburzenia widzenia po zmierzchu, retinopatia, katarakta oraz inne stany zapalne i osłabienia wzroku, np. na skutek zbyt długiej pracy przy komputerze,
•  zmniejszają ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II.

Obecne w owocach borówki czernicy resweratrol i taniny wykazują działanie przeciwnowotworowe. Badania kliniczne dowodzą również, że spożywanie owoców jagodowych może opóźniać procesy neurodegeneracyjne związane ze starzeniem się.

W gospodarstwach domowych często przyrządza się przetwory z owoców czarnej jagody, np. dżemy, nalewki i soki. Jednak obróbka termiczna owoców powoduje znaczne straty antocyjanów w tym produkcie. Najlepszym sposobem utrwalenia owocu jest jego zamrożenie bądź przygotowywanie syropu „na zimno”. W aptekach można też znaleźć preparaty zawierające sproszkowane owoce czernicy, jego wyciągi bądź antocyjany pozyskane z tego owocu.

Zarówno owoce, jak i liście borówki czernicy wykazują liczne właściwości lecznicze, dlatego warto włączyć je do codziennej diety. Należy pamiętać, że obróbka termiczna wpływa niekorzystnie na wartości zdrowotne tego produktu, dlatego najlepiej korzystać z jego dobrodziejstw w sezonie lub stosować metody utrwalania nieopierające się na działaniu wysokich temperatur.