Głodówka – przebieg mechanizmów adaptacyjnych organizmu

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Nagłe zaprzestanie dostarczania do organizmu składników odżywczych i mineralnych, potocznie zwane „głodówką” może przy dłuższym czasie trwania spowodować drastyczne w skutkach konsekwencje zdrowotne. Gdy trwa ona dłuższy czas, organizm uruchamia ciąg mechanizmów zabezpieczających przed jego całkowitym wyniszczeniem. W najgorszych przypadkach, długotrwała, niebędąca pod kontrolą specjalisty głodówka, może zakończyć się tragicznie.

Głodówka

Głodówka stosowana w celach nieleczniczych, a będąca nieracjonalnym sposobem na szybką utratę masy ciała lub w będąca wynikiem przewlekłej choroby, niekorzystnie wpływa na stan funkcjonowania organizmu. Zwykle stosowana jest przez osoby chore na anoreksję i bulimię lub chcące maksymalnie szybko pozbyć się nadprogramowych kilogramów. Z definicji głodówka jest „sposobem odżywiania”, który ogranicza spożycie kalorii do liczby maksymalnie bliskiej zeru. Głodujące się osoby dostarczają organizmowi jedynie płyny w postaci wody, bardzo lekkich bulionów oraz różnorodnych herbat i  kawy, ewentualnie z niewielkim dodatkiem cukru lub mleka. Taki sposób „odżywiania” nie wpływa korzystnie na prawidłowe funkcjonowanie organizmu, gdyż brak jakichkolwiek kalorii powoduje wyzwolenie kaskady mechanizmów ochronnych, które organizm uaktywnia mając na celu utrzymanie funkcji życiowych.

Adaptacja organizmu do długotrwałej głodówki nieleczniczej

1. Już po pierwszych trzech dniach głodówki, stężenie glukozy we krwi obwodowej ulega redukcji o ok. 30%. Odpowiednio spada stężenie insuliny, hormonu powodującego obniżenie stężenia cukru we krwi, na rzecz antagonistycznie działającego glukagonu. Organizm próbując uzyskać prawidłową zawartość glukozy we krwi, niezbędnej do pracy mózgu i krwinek czerwonych, nasila proces glukoneogenezy, czyli syntezy glukozy ze składników niecukrowych. Substratami do tej reakcji są białka lub tłuszcze zgromadzone w organizmie.
2. W dalszym etapie głodówki, dochodzi do nasilenia procesów katabolizmu składników zapasowych w organizmie. Należą do nich glikogen mięśniowy i wątrobowy, fosfokreatyna.
3. Gdy zapasy zgromadzone w tkankach ulegną wyczerpaniu, zużywana zostaje tkanka tłuszczowa zgromadzona pod skórą, a następnie około narządowa, która utrzymuje organy w odpowiedniej pozycji wewnątrz jamy brzusznej. Lipidy pokrywają ok. 85% dziennego zapotrzebowania na energię.
4. Podczas nasilonej lipolizy (rozkład tkanki tłuszczowej) w wątrobie, powstają duże pokłady  ciał ketonowych, będących metabolitami utleniania kwasów tłuszczowych. W organizmie zdrowej osoby maksymalne stężenie ciał ketonowych we krwi nie powinno być wyższe niż 0,2 mmol/l krwi. Gdy ta wartość zostanie przekroczona, jak to się dzieje podczas długotrwałej głodówki, w organizmie dochodzi do powstania stanu określanego kwasicą metaboliczną.
5. Kwasica metaboliczna jest terminem określającym stan zaburzonej równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. W normalnym stanie pH krwi wynosi ok. 7,35–7,4, podczas głodówki obniża się poniżej deklarowanych wartości. Nasilona kwasica niekorzystnie zaburza pracę szczególnie najważniejszego mięśnia w organizmie – serca. Serce zaczyna szybciej bić, pojawiają się zaburzenia rytmu pracy mięśnia sercowego oraz brak kontroli nad ciśnieniem krwi. Odchylenia od prawidłowego stanu pracy serca, wiążą się z niewydolnością oddechową organizmu. Ponadto zaburzona zostaje umysłowa świadomość człowieka.
6. Organizm starając się przeciwdziałać temu procesowi, zużywa związki ketonowe i aminokwasy z rozpadu białek jako źródło energii dla pracy mięśni. Niestety zaburzenia pracy układów między innymi moczowego uniemożliwiają pozbycie się szkodliwych związków metabolicznych, co prowadzi do samozatrucia organizmu.
7. Głodówka, która trwa dłuższy okres czasu w skrajnych przypadkach może prowadzić do nieodwracalnych zaburzeń w pracy i funkcjach organizmu, a w najgorszym przypadku skończyć się śmiercią.

Jednodniowa głodówka, mająca na celu oczyszczenie organizmu z toksyn, stosowana pod okiem specjalisty może przynieść korzystne skutki dla organizmu. Gdy czas głodowania niebezpiecznie się wydłuża, organizm uruchamia ciąg mechanizmów adaptacyjnych, które są skuteczne jedynie do pewnego czasu. Dla własnego zdrowia lepiej udać się do specjalisty, który indywidualnie do naszych potrzeb dopasuje odpowiednią dietę i pozwoli w zdrowy sposób pozbyć się niechcianej masy ciała.